I.Dünya Savaşı’nda İstanbul-Berlin Demiryolu

Yıl 2019, Sayı: 45, 209 - 231, 01.01.2019

Nuray Özdemir

Öz

I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Osmanlı Devleti’ni Avrupa’ya bağlayan Berlin-Viyana-Peşte-Belgrat-Sofya-İstanbul demiryolu hattında ulaşım durmuştur. Hattın geçtiği ülkelerden biri olan Sırbistan’ın İtilaf Devletleri arasında yer alması, Bulgaristan’ın ise savaşın başında tarafsızlığını ilan etmesi İstanbul-Berlin yolunun kapanmasına yol açmıştır. Bu durum Osmanlı Devleti’ne İstanbul-Berlin demiryolu üzerinden taşınması düşünülen Alman askeri yardımlarının da yapılamamasına yol açmıştır. Savaşın başından itibaren bu yolun açılmasına büyük önem verilmiş, İttifak Devletleri’nin hem kendi aralarında güvenli bir ulaşım ağı sağlanması hem de Rusya’nın müttefikleri ile olan bağlantısını kesmek istenilmiştir. Almanya’nın Doğu Avrupa Cephesi’nde Rusya’ya karşı üstünlük kazanması, AvusturyaMacaristan’ın Belgrad’a girişi ve Bulgaristan’ın İttifak Devletleri yanında Ekim 1915’te savaşa girmesi sonucunda engeller kalkmış ve İstanbulBerlin demiryolu yeniden ulaşıma açılabilmiştir. Berlin-Viyana-PeşteBelgrat-Sofya-İstanbul hattında ilk sefere 15 Ocak 1916’da Berlin’den başlanmıştır. Ticari eşyanın taşınmasına özellikle de İstanbul’un iaşesi için ihtiyaç duyulan gerekli malların nakline başlanmıştır. Ancak Osmanlı Devleti’nin beklediği Alman askeri malzeme yardımının nakli ise bu tarihten sonra zaten Almanya’nın kendi savaştığı cephelerde ihtiyaçları arttığı için çok kısıtlı kalmıştır. Bulgaristan’ın 29 Eylül 1918’de savaştan çekilmesi ise İstanbul-Berlin yolunun yeniden kapanmasına yol açmıştır. Bu çalışmada, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin müttefikleriyle doğrudan bağlantısını sağlayan İstanbul-Berlin demiryolunun stratejik önemi incelenmiştir. İstanbul-Berlin hattının açılışının Osmanlı Devleti açısından siyasi, askeri ve iktisadi sonuçları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

I.Dünya Savaşı, İstanbul-Berlin Demiryolu Osmanlı Devleti, Almanya

The Istanbul-Berlin Railroad in The I. World War

Öz

The transportation on the Berlin-Vienna-Pest-Belgrade-SofiaIstanbul railroad line stopped when the I. World War began. Seize of activity was caused by the fact that Serbia, which was on the railroad line, was among the Allied Forces while Bulgaria was neutral at the beginning of the war. Because of this situation, the German military aid that was meant to reach The Ottoman Empire through the railroad could not do so. The re-opening of the İstanbul-Berlin line was a very important subject. It was intended to both create a secure transportation network between the Central Powers and to cut off Russia's line to its supporters. Whit Germany gaining superiority over Russia in the Eastern Europe Front, the Austria-Hungarian Empire entering Belgrade and Bulgaria joining the war with the Central Powers in October of 1914 the obstacles were eliminated and the Istanbul-Berlin railroad line was opened for transport once again. The first trip on the Berlin-Vienna-Pest-BelgradeSofia-Istanbul railroad line took off from Berlin on 15 January 1916. The transportation of commercial goods, especially those needed for the sustenance of Istanbul, began. However the military aid the Ottoman Empire expected from was severely limited because after this time Germany's own military needs increased. Bulgaria’s leaving the war on 29 September 1918 caused the Istanbul-Berlin railroad to close once again. In this study; the strategic importance of the Istanbul-Berlin railroad line, which provided a direct connection between the Ottoman Empire and its allies, has been examined. The political, military and economic results of the Istanbul-Berlin railroad line being re-opened

Anahtar Kelimeler

: I. World War, Istanbul-Berlin Railroad, Ottoman Empire, Germany

Kaynakça

• (BOA) BOE, 4389/329107. İ..MBH., 18/84.
• HR..HMŞ.İŞO, 42/237.
• HR..SYS., 2414/72. MV., 199/131.
• I.Dünya Savaşı’nda İttifak Cephesi’nde Savaş ve Propaganda, (Ed.Bahattin Öztuncay), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
• ANASTASİADOU, Irene, Constructing Iron Europe, Amsterdam University Press, Amsterdam, 2011.
• ATABEY, Figen, Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt:II, 1914-1918 Genel Savaşı, Kısım:II, TTK Yayınları, Ankara, 1991.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), V.Cilt, III.Kitap, Genelkurmay Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2012.
• “Büyük Harb Esnasında Almanya ile Türkiye Arasında Nakliyat Yolları”, (Çev:Yüzbaşı Ahmet Şevket), Askeri Mecmua, Sayı:70, Eylül /1928, s.137-150.
• ÇOLAK, Kamil- YETİM, Fahri “Veliaht Vahdeddin ve Mustafa Kemal Paşa’nın Almanya Seyehatiyle İlgili Tespitler”, Tarihin Peşinde, S.17, 2017, s.129-145.
• ÇOLAK, Mustafa, “Çanakkale Savaşı’nda Yalnız Bırakılan Bir Müttefik: Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’na Yardım Çabaları”, Türkler, Cilt:13, Ankara-2002, s.377- 383.
• DURSUN, A.Haluk “Osmanlı Arşivinde Tuna Nehri ve Kıyıları”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı:12, Kış/2012, s.333-339.
• ENGİN, Vahdettin, Rumeli Demiryolları, Eren Yayınları, İstanbul 1993.
• KARACAGİL, Ö. Kürşad, “Alman İmparatoru İstanbul’da (1917)”, Akademik Bakış, C.6, S.12,, Yaz 2013, s.111.-133.
• McMEEKIN, Stean, Berlin-Bağdat Demiryolu, (Çev:Azize F.Çakır), Picus Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Mehmet Sudi, “Berlin-İstanbul Katarında”, İkdam, 18 Kânunusani 1916, s.1.
• POLAT, Gülsüm “Savaş, Poropaganda ve Kartpostallar”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, I/2 (2012), s.243-268.
• SANDERS, Liman Von, Türkiye’de 5 Yıl, (Çev:M.Şevki Yazman), Burçak Yayınevi, İstanbul,1968.
• TAŞ, N.Fahri, “I.Dünya Savaşı’nda Fransızların Trakya’yı İşgali,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı:60, Kasım/2004, s.659-675.
• YILMAZ, Veli, 1nci Dünya Harbinde Türk-Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, İstanbul, 1993.
• Yunus Nadi, “Berlin-İstanbul Demiryolu” , Tasvir-i Efkâr, 18 Kanunuevvel 1915, s.1.
• Yunus Nadi, “Berlin-İstanbul Yolu ve Sulh”, Tasvir-i Efkâr, 21 Kânunuevvel 1915, s.1.
• Yunus Nadi, “Berlin-Viyana-İstanbul Yolunun Ehemmiyeti”, Tasvir-i Efkâr, 22 Teşrinievvel 1915, s.1.