Meşrutiyet Çocuklarının Yetiştirilmesinde Terbiyevî Oyunların Rolü

Yıl 2018, Sayı: 43, 141 - 164, 01.01.2018

Sabri Özçakır

Öz

II. Meşrutiyet yılları yeni insan ve yeni toplum oluşturma anlayışı ile birlikte çocuk ve gençlerden beklentilerin arttığı bir dönemdir. Eğitim ve beden eğitimi alanı İttihat ve Terakki yöneticilerinin ideal bireyin inşası amacıyla kullandığı alanlar arasındadır. Beden eğitimi alanının önemli bir parçası olan terbiyevî oyunlardan okullarda beden eğitimi dersleri, okul dışında ise paramiliter gençlik örgütleri aracılığıyla yararlanılmıştır. Bu çalışmada, meşrutiyet çocuklarının yetiştirilmesinde terbiyevî oyunların nasıl kullanıldığının ve askerliğe hazırlayıcı öğelerin terbiyevî oyunlar içerisinde nasıl yer aldığının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada ilk olarak terbiyevî oyunların okul müfredatlarında yer alması adına yayınlanan mevzuatlar ve müfredat programlarına yer verilmiş, ardından paramilitarist ve milliyetçi bir içerikle sunulan oyunlar değerlendirilmiştir. Çalışmanın asıl konusunu oluşturan bölümde ise fiziksel ve ruhsal becerileri geliştiren terbiyevî oyunlardan örnekler sunulmuş ve bu bilgilere ulaşmak için döneme ait resmi mevzuatlar, müfredat programları, telif ve tercüme eserler ile süreli yayınlardan yararlanılmıştır. Çalışmada terbiyevî oyunları sadece toplumun askerileşmesi bağlamına oturtmadan daha geniş bir anlatım kullanılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Terbiyevî Oyun, Beden Eğitimi, Osmanlı Devleti, II. Meşrutiyet Dönemi, Çocuk.

The Role of Educational Games on Producing Children of the II. Constitutional Era

Öz

In the Second Constitutional Era, expectations for children and young people increased with the understanding of creating new people and new society. Education and physical education were among the tools that the leaders of Committee of Union Progress used them in order to create ideal individual. It was benefited from educational games, as an * Dr. Öğr. Üyesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, Beden Eğitimi Öğretmenliği Bölümü, e-mail: [e-mail]. important part of physical education, through physical education classes in schools and paramilitary youth organizations outside of the schools. In this study, it was aimed to evaluate how the educational games used and how the military preparatory elements took part in the educational games. Firstly, legislations and school curriculums which are related to educational games were examined, then the games which have paramilitarist and nationalist content were evaluated. In the main section of this research, some educational games that improving physical and mental skills were presented. In order to reach essential information, it was benefited from official legislations, school curriculums, original and translated books and periodicals. It was tried to use a wider perspective related educational games in order to not evaluate educational games into the context of militarization of the society

Anahtar Kelimeler

Educational Games, Physical Education, Ottoman Empire, II. Constitutional Era, Child.

Kaynakça

• BOA MF.MKT, 1175-95, 29/L /1329 (23 Ekim 1911).
• BOA MF.MKT, 1193-32, 13/M /1332 (12 Aralık 1913). 7 Ahmet Cevat, “Oyunun Hidmet-i Terbiyesi”, Tedrisat-ı İbtidâîye Mecmuası, 1/9, (1326), ss. 141-147.
• Ahmet Edip, Terbiyevî Çocuk Oyunları, Cihan Matbaası, 1329 (1913).
• Ahmet Nazmi ve Bekir Sıtkı, Yeni Usul Osmanlı Terbiye-i Bedeniye Dersleri, Necmi İstikbal Matbaası, Dersaadet 1327 (1911).
• ALTINAY, Ayşe Gül ve Bora, Tanıl, “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, C. IV, Ed. Tanıl Bora, İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
• ATEŞ, Sanem Yamak, Asker Evlatlar Yetiştirmek: II. Meşrutiyet Dönemi’nde Beden Terbiyesi, Askerî Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• BELGE, Murat, Militarist Modernleşme: Almanya, Japonya ve Türkiye, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• BEŞİKÇİ, Mehmet, “Militarizm, Topyekün Savaş ve Gençliğin Seferber Edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda Paramiliter Dernekler”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 8, (2009), ss. 49-92.
• CORA, Yaşar Tolga, “II. Meşrutiyet’te Beden Terbiyesi; Genç Kalemler’in “Milli Jimnastik” (1911) Adlı Risalesi Üzerine Notlar”, Müteferrika, 29, (2006/1), ss. 177-192.
• CORA, Yaşar Tolga, Constructing and Mobilizing The “Nation” Through Sports: State, Physical Education and Nationalism Under the Young Turk Rule (1908-1918), Central European University Nationalism Studies Program, In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Arts, Budapest 2007.
• Düstur, Tedrisât-ı İbtidâîye Kanun-ı Muvakkatı (5 Zilkade 1331-6 Ekim 1913), II. Tertip Cilt V, ss. 804–823.
• Dyknts (?), Terbiye-i Bedeniye: Terbiyevî Jimnastikler ve Jimnastik Oyunları, çev. Selim Sırrı ve Mehmet Ziya, Matbaa-i Amire, İstanbul 1330.
• GURBETOĞLU, Ali, “II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Çocukluk Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40/2, (2007), ss. 63-92.
• İdman, “Keşşaf Yoldaşlığı: Keşşaf Oyunları”, 1/30, (1330), ss. 479.
• İdman, “Keşşaf Oyunları”, 2/34, (1330), ss. 540.
• İkdam, Osmanlı Genç Dernekleri Müfettiş-i Umumiliğinden, no. 7222, 20 Mart 1333, ss. 2.
• Lefebure (Clement Julien Joseph), Terbiyevî Jimnastik Usulü, çev. Selim Sırrı, Matbaa-i Amire, İstanbul 1333.
• Maarif-i Umûmîye Nezâreti (MUN), Dârülmuallimîn-i İbtidâîye Ders Programı, Matbaa-i Amire, İstanbul 1329.
• MUN, Mekâtib-i İbtidâîye Ders Müfredatı (MİDM) Bir ve İki Dershane ve Muallimli Mekteplere Mahsus, Matbaa-i Amire İstanbul 1329.
• MUN, MİDM Altı, Beş, Dört ve Üç Dershane ve Muallimli Mekteplere Mahsus, Matbaa-i Amire, İstanbul 1329.
• MUN, MİDM Altı, Beş, Dört ve Üç Dershane ve Muallimli Mekteplere Mahsus, Matbaa-i Amire, İstanbul 1330.
• MUN, Dârülmuallimîn-i İbtidâîyelere Mahsus Müfredat Programı, Matbaa-i Amire, İstanbul 1330.
• MUN, Dârülmuallimat Programı, Matbaa-i Amire, İstanbul 1330.
• MUN, MİDM Altı, Beş, Dört ve Üç Dershane ve Muallimli Mekteplere Mahsus, Matbaa-i Amire, İstanbul 1332.
• Muallim Halil Hamid, “Çocuk Oyunları”, Çocuk Duygusu, 1/9, (1329), ss. 8.
• Muallim Halil Hamid, “Çocuk Oyunları”, Çocuk Duygusu, 1/10, (1329), ss. 7-8.
• Muallim Halil Hamid, “Düşman Askerleri”, Çocuk Duygusu, 1/12, (1329), ss. 8.
• Muallim Halil Hamid, “Düşman Askerleri Oyununa Devam”, Çocuk Duygusu, 1/17, (1329), ss. 3.
• Muallim Halil Hamid, “Çocuk oyunları”, Çocuk Duygusu, 1/42, (1330), ss. 8.
• Necmettin Sadak, “Oyun Nedir”, Tedrisat Mecmuası, 4/24, (1330), ss. 213-218.
• OKAY, Cüneyd, “Meşrutiyet Dönemi’nde Savaş ve Çocuk”. Osmanlı, C. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss. 489-495.
• OKAY, Cüneyd, Meşrutiyet Çocukları, 1. Baskı, Bordo Kitaplar, İstanbul 2000.
• OKAY, Cüneyd, “Sport and Nation Building: Gymnastics and Sport in the Ottoman State and the Committee of Union and Progress, 1908-1918”, The International Journal of the History of Sport, 20/1 (2003), ss. 152-156.
• ÖZÇAKIR, Sabri, II. Meşrutiyet Dönemi Beden Eğitiminde Çağdaş Dönüşümler, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013.
• ÖZTAN, Güven Gürkan, Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Aramızda: Meslek ve Maksadımız”, Terbiye ve Oyun, 1/1, (1327), ss. 1.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Mektep Oyunları”, Terbiye ve Oyun, 1/1, (1327), ss. 10-13.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Mektep Oyunları”, Terbiye ve Oyun, 1/7, (1327), ss. 110-111.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Mektep Oyunları”, Terbiye ve Oyun, 1/8, (1327), ss. 125-126.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Terbiyevî Oyunlar: Top Oyunları”, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, 1/2, (1333), ss. 12-14.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Genç Dernekleri Oyunları: Top Oyunları”, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, 1/3, (1333), ss. 10-12.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Genç Dernekleri Oyunları”, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, 1/6, (1334), ss. 9-10.
• Selim Sırrı [Tarcan], “Genç Derneklerinde Oyun: Çukur Topu”, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, 1/9, (1334), ss. 10.
• Selim Sırrı [Tarcan], Terbiyevî İsveç Jimnastikleri ve Mektep Oyunları, Birinci Kısım, Matbaa-i Ebüzziya, Konstantiniye, 1327.
• Selim Sırrı [Tarcan], İsveç Usulü Terbiye-i Bedeniye ve Mektep Oyunları, Matbaa-i Hayriye ve Şürekası, Dersaadet 1329.
• Selim Sırrı [Tarcan], Terbiye-i Bedeniye: İsveç Usulü ve Mektep Oyunları, Kitabhane-i İslam ve Askerî, Dersaadet 1331.
• Selim Sırrı [Tarcan], Altı Yaşından On Beş Yaşına Kadar Kız ve Erkek Çocuklara Mahsus İsveç Usulü Terbiye-i Bedeniye, Tefeyyüz Kütüphanesi. İstanbul. 1332.
• Selim Sırrı [Tarcan], Dokuz Yaşından On İki Yaşına Kadar Kız ve Erkek Çocuklara Mahsus İsveç Usulü Terbiye-i Bedeniye, İkinci Kitap, Tefeyyüz Kütüphanesi, İstanbul 1332.
• Selim Sırrı [Tarcan], On İki Yaşından On Beş Yaşına Kadar Kız ve Erkek Çocuklara Mahsus İsveç Usulü Terbiye-i Bedeniye, Üçüncü Kitap, Tefeyyüz Kütüphanesi, İstanbul 1333.
• Selim Sırrı [Tarcan], Terbiye-i Bedeniye Nazariyatı ve Usul-i Talim, Matbaa-i Amire, İstanbul 1335.
• Tedrisât-ı İbtidâîye Mecmuası, Tatbikat Mektebi Programı, 2/17, (1327), ss. 161-184.
• UNAT, Faik Reşit, Türk Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1964.
• ÜSTEL, Füsun, “Makbul Vatandaş’ın Peşinde- II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• Türk Dil Kurumu Elektronik Sözlüğü, İnternet: Adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TD K.GTS.597064583c4429.59997812 (Alındığı tarih: 20.07.2017).