Evde Sağlık Hizmetlerinde İnformal Bakım Verenlerin Bilgi ve Beceri Düzeyinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 4, 648 - 660, 30.12.2020

Özden Güdük Özlem Güdük Yaşar Sertbaş

https://doi.org/10.26453/otjhs.744878

Cited By: 2

Öz

Amaç: Evde sağlık hizmetlerinden yararlanan hastaların yakınlarının bilgi ve beceri durumunun değerlendirilmesidir.

Materyal ve Metot: 2019 yılı Ocak-Mart ayları arasında ziyaret edilen 616 hastanın yakınına ulaşılmıştır. Araştırmacılar tarafından literatür taraması ile oluşturulan anket uygulanmıştır. Analizlerde SPSS Statistics 22 programı kullanılmıştır.

Bulgular: Bakım verenlerin %74,2’si 34-65 yaş grubunda ve %84,4’ü kadındır. Katılımcıların %63’ü hastanın
birinci derece akrabası olup, %44,9’u ilköğretim okulu ve altında eğitim seviyesine sahiptir. Bakım verenlerin %85’i hasta bakımı konusunda eğitim almadığını ifade etmiştir. Hastaların %46,5’inin tam bağımlı olduğu ve %20,8’inde dekübit ülseri geliştiği saptanmıştır. Katılımcıların yarısı (%50,5) 3 yıldan daha az süredir bakım vermekte, % 69,2’si gün içinde 17-24 saat arası bakım görevini üstlenmektedir. Bakım verenin bir ay içerisinde hasta bakımı yapmaksızın kendisine ayırdığı gün ortalaması 2,24 (±4,77)’ bulunmuştur. Bakım verenlerin tıbbi cihazların kullanımı, bakımı, temizliği ve arızalanması durumunda yapılacaklar konusunda bilgilerinin az olduğu görülmüştür. Hastanın uyması gereken diyeti, kullandığı ilaçlar ve hijyen bakımı ile ilgili ifadelerin en yüksek bilgi düzeyine sahip olduğu görülmüştür. Bakım verenin eğitim seviyesi, yaşı, hastaya bakım verdiği süre ve daha önce başka bir hastaya bakım vermiş olma durumunun sahip olduğu bilgi/beceri üzerine etkili olduğu bulunmuştur.

Sonuç: Hasta yakınlarının bilgi ve beceri düzeyinin yükseltilmesi, hastanın alacağı bakımın kalitesini yükseltecek ve hastayı olumsuz sağlık koşullarından koruyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Evde Sağlık Hizmeti, Hasta, İnformal bakıcılar

Determination of the Level of Knowledge and Skill of Informal Caregivers in Home Health Care

Öz

Objective: The aim of this study to evaluate the knowledge and skills of caregivers of patients who received service from home health care.

Materials and Methods: A survey was applied to the caregivers of 616 patients between January and March
2019. SPSS 22.0 program was used for analysis.

Results: 74.2% of the caregivers were between 34-65 age and 84.4% were women. 63% were first degree relatives of the patient, 44.9% had primary school and below education level and 85% stated they hadn’t receive any training for patient care. 46.5% of the patients were fully dependent and 20.8% had decubitus. Half of the participants (50.5%) were providing care for less than 3 years, 69.2% took care of 17-24 hours a day. The average number of days allocated by the caregiver without providing patient care in a month is 2.24 (± 4.77). Caregivers had little knowledge about using medical devices. Patients diet, medications and hygiene care had the highest level of knowledge of caregivers. Education level of the caregivers, duration of care, prior experience of caregiving had an effect on their knowledge/skills.

Conclusions: Increasing the knowledge and skills of the relatives of patients will increase the quality of care
and protect the patient from adverse health conditions.

Anahtar Kelimeler

Home health care, Infor mal caregivers, Patient

Kaynakça

• OECD. Health at a Glance 2015: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing; 2015.https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/health-at-a-glance-2015_health_glance-2015-en. Erişim tarihi 10 Ocak 2020.
• TÜİK. Hayat Tabloları. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24644. Erişim tarihi 30 Mart 2019.
• TÜİK. İstatistiklerle Yaşlılar, 2018. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30699. Erişim tarihi 10 Ocak 2020.
• WHO. Technical Report Series 898. Home-Based Long-Term Care. Geneva: 2000. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42343/WHO_TRS_898.pdf;sequence=1 Erişim tarihi 30 Mart 2019.
• Sağlık Bakanlığı. Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge. ttps://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/1352,yonergedocx.docx?0. Erişim tarihi 30 Mart 2019.
• Kalınkaya V, Kalaycı I. Yaşlıya evde bakım hizmeti veren bireylerde yaşam doyumu, bakım yükü ve tükenmişlik. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2007;10(2):19-39.
• Zaybak A, Güneş Ü, Günay İsmailoğlu E, Ülker E. Yatağa bağımlı hastalara bakım veren bireylerin bakım yüklerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2012;15(1):48-54.
• İncesu E, Tombul C, Arkan M, Babuçcu H. Evde sağlık hizmetleri erişebilirlik: Konya Seydişehir Devlet Hastanesi evde sağlık hizmetleri birimi örneği. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi. 2014;(4):18-25.
• Yılmaz M, Şara E. Yaşlılık ve evde sağlık hizmetinde finansman. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2014;1(2):117-127.
• Kurt ME, Çemberlitaş İ, Şen MA. Evde sağlık hizmetleri birimi tarafından sunulan hizmetlerin sosyal devlet olma ilkesi açısından değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2019;9(18):307-319.
• Özer Ö, Şantaş F. Kamunun sunduğu evde bakım hizmetleri ve finansmanı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2012;3(2):96-103.
• Yılmaz M, Sametoğlu F, Akmeşe G, ve ark. Sağlık hizmetinin alternatif bir sunum şekli olarak evde hasta bakımı. İstanbul Tıp Derg–IstanbulMed. 2010;11(3):125-132.
• National Research Council. Health care comes home: the human factors. Washington DC: The National Academies Press; 2011.
• OECD. Health at a Glance 2017: OECD Indicators. http://dx.doi.org/10.1787/health_glance-2017-en. Erişim tarihi 15 Ağustos 2019.
• Taşdelen P, Ateş M. Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2012;9(3):22-29.
• Koraltan A. Eve bağımlı hastalara bakım verenlerin genel sağlık algısı ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin araştırılması. Doğuş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, Türkiye. 2017.
• Çayır Y, Avşar ÜZ, Avşar Ü, Cansever Z, Khan AS. Evde sağlık hizmetleri alan hastaların özellikleri ve bakım verenlerin beklentileri. Konuralp Tıp Dergisi. 2013;5(3):9-12.
• Yeşiltaş A, Adıgüzel O. Evde sağlık hizmetlerinde hasta yakınlarının memnuniyeti. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2016;7(1):863-880.
• Chen MC, Kao CW, Chiu YL, ve ark. Effects of home-based long-term care services on caregiver health according to age. Health and Quality of Life Outcomes. 2017;15:208.
• Erdoğan B. Evde bakım hizmeti alan özürlü bireye sahip ailelerin sosyo-ekonomik durumlarının incelenerek, umutsuzluk ve yaşam doyum düzeylerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Konya, Türkiye. 2013.
• Budak S. Palyatif bakım alan peg (perkütan endoskopik gastrostomi) ve ng (nazogastrik)’li hastalara bakım verenlerin bakım yükü ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir, Türkiye. 2019.
• Çatak B, Öner C, Kılınç AS, Sütlü S, Șenbayram S. Yașlılara evde bakım verenlerde ruhsal hastalık belirtisi sıklığı ve etkileyen faktörler. Kafkas J MedSci. 2012;2(3):105–108.
• Erinmez G, Aydın Avcı İ. Radyoterapi alan hastaların bakım verenlerinin yaşadıkları güçlükler ve bakım yükleri. 4th International Symposium on Innovative Approaches in Healthand Sports Sciences. 22-24 Kasım 2019, Samsun/Türkiye.
• Akdemir N, Bostanoğlu H, Yurtsever S, Kutlutürkan S, Kapucu S, Canlı Özer Z. Yatağa bağımlı hastaların evde yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik evde bakım hizmet gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi. 2011;38(1):57-65.
• Akturk AŞ, Atmaca E, Zengin S, Bayramgürler D. Kocaeli ilinde evde bakım hizmeti alan hastalarda bası ülserlerinin prevalansı ve klinik özellikleri. Turkderm. 2010;44:128-131.
• Hisar KM, Erdoğdu H. Evde sağlık hizmeti alanlarda yaşam kalitesi durumu ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Genel Tıp Derg. 2014;24:138-142.
• Wilkins VM, Bruce ML, Sirey JA. Caregiving tasks and training interests of family caregivers of medically ill home bound older adults. Journal of Aging and Health. 2010;21(3):528-542.
• National Alliance for Caregiving & American Association of Retired Persons. Caregiving in the U.S. http://www.caregiving.org/data/Caregiving_in_the_US_2009_full_report.pdf. Erişim tarihi 15 Mayıs 2020.
• Rice DB, Cañedo-Ayala M, Carboni-Jiménez A, ve ark. Challenges and support service preferences of informal caregivers of people with systemic sclerosis: a cross-sectional survey. Disability and Rehabilitation. 2020;42(16):2304-2310. doi.org/10.1080/09638288.2018.1557268.
• Subaşı N, Öztek Z. Türkiye’de karşılanamayan bir gereksinim: evde bakım hizmeti. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2006;5(1):19-31.