Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri

Yıl 2020, , 89 - 107, 30.06.2020

Halit Karatay , Esra Külah , Seda Kaya

https://doi.org/10.35233/oyea.707967

Cited By: 5

Öz

Bireysel, toplumsal ve akademik yaşamda önemli bir yere sahip olan okuma eyleminin bir alışkanlık haline getirilmesinde ailenin, çevrenin ve eğitim-öğretim ortamının rolü önemlidir. Ayrıca bireylerin okumayı bir ihtiyaç olarak görmeleri, okumaya karşı ilgi duymaları da bunda etkilidir. Okumaya karşı ilgi duyan, bunu bir ihtiyaç olarak gören bireylerin okuma alışkanlıkları hem sınıf içi hem de sınıf dışı etkinliklerle geliştirilebilir ve zamanla kalıcı hale gelebilir. Alanyazında okuma alışkanlığı ile ilgili sınıf içi ve sınıf dışı, öğretmenlerin ve ailelerin işlevsel olarak kullanabileceği okuma alışkanlığını geliştirecek yöntem, teknik ve modeller vardır. Bu çalışmada, okuma alışkanlığını geliştirici yöntem, teknik ve modellerin belirlenmesi, sınıflandırılması ve nasıl kullanılacağına ilişkin öğretmen ve ailelere bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, tanıtma türünde derleme çalışmasıdır. Araştırmaya veri toplamak amacıyla son elli yılda yapılmış makaleler, lisansüstü çalışmalar ve kitaplar incelenmiş; belirlenen yöntem, teknik ve modeller uygulama biçimi ve alanlarına göre sınıf içi ve sınıf dışı olmak üzere iki ana başlıkta incelenmiştir. Araştırma sonunda okuma alışkanlığını geliştirmeye yönelik 31 yöntem, teknik ve model olduğu belirlenmiştir. Bunların üçü sınıf içi bireysel; beşi sınıf içi grupla; yirmi dördü sınıf dışı okuma yöntem, teknik ve modeller ile ilgilidir. Öğretmenler, kütüphane ve okuma uzmanları, evde aileler uygun olanları kullanabilirler.

Anahtar Kelimeler

okuma, okuma alışkanlığı, okuma yöntemleri, okuma teknikleri, okuma modelleri

Methods, techniques and models for developing reading habit

Öz

The role of the family, the environment and the educational environment are important in making reading a habit that has an important place in individual, social and academic life. In addition, it is effective for individuals to see reading as a need and to show interest in reading. The reading habit of individuals who are interested in reading as a necessity can be developed through both in-class and out-of-class activities and can become permanent over time. In the literature, there are methods, techniques and models related to reading habits that can be used by teachers and families in and out of the class. In this study, it is aimed to determine and classificate methods, techniques and models which improve reading habit and inform the teachers and families about how to use them. Research is a review study. In order to collect data for the research, articles, postgraduate studies and books made in the last fifty years were examined; The determined methods, techniques and models were examined in two main titles: in-class and out-of-class according to their application and fields. At the end of the research, it has been determined that there are 31 methods, techniques and models for developing reading habit. Three of them are individual in class; five with the in-class group; twenty-four are associated with out-of-class reading methods, techniques and models. Teachers, library and reading specialists, families at home can use the appropriate ones.

Anahtar Kelimeler

reading, reading habit, reading methods, reading techniques, reading models

Kaynakça

• Acim, R. (2018). The socratic method of instruction: an experience with a reading comprehension course. Journal of Educational Research and Practice, 8 (1), 41-53. Akbulut, Güneş, A. (2013). Türkiye’de köy ilköğretim okul kütüphaneleri ve okuma alışkanlığı: Kastamonu ili örneği (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Akman, İ., Akman, N. (2017). Çocuk ve gençlerde okuma alışkanlığı sorunu: okul kütüphanelerinin işlevselliğine bir bakış. Türk Kütüphaneciliği, 31 (2), 281-285. Akpokodje, V.N., Ukwuoma, S.C. (2016). Evaluating the impact of ebook on reading motivation of students of higher learning in Nigerian universities. Creative Commons Attribution. Aksoy, T. (2018). Okuma alışkanlığının temel eğitimden ortaöğretime geçiş (TEOG) sınavına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Akyol, H., Yıldız, M. (2013). Okuma uzmanlığı ve okuma uzmanı yetiştirilmesine yönelik bir program önerisi, Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1 (1), 1-8. Anderson, R. C., Wilson, P. ve L. Fielding. (1988). Growth in reading and how children spend their time outside of school. Reading Research Quarterly, 23, 285-303. Arı, E., Demir, M.K. (2013). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 116-128. Arıcı, A. F., Taşkın, Y. (2019). Okuma becerisinin diğer dil becerileriyle ilişkisi. IJOFE, 5 (2), 185-194. Ataklı, A. (2000). Türkiye’de sınıf öğretmenlerinin okuma alışkanlığı üzerine görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 20-28. Atay, D. (2004). The effects of extensive reading on the attitudes of Turkish efl learners toward l2 reading. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 19, 17-26. Aydın, M. Z. (2001). Aktif öğretim yöntemlerinden buldurma (sokrates) yöntemi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1), 55-80. Aydoğdu, H. (2020). Okuma alışkanlığı ve okul kütüphanelerinin bireysel gelişime etkisi üzerine bir değerlendirme, Milli Eğitim Dergisi, 49 (225), 201-226. Bahar, H.İ. (2009). Sosyoloji. 2. baskı, Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu. Balcı, A. (2013). Okuma ve anlama eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Bamberger, R. (1990). Okuma alışkanlığını geliştirme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Bamford, J., & Day, R. (2004). Extensive reading activities for teaching language. Cambridge, UK: Cambridge University Press. Başaran, M. (2013). Okuduğunu anlamanın bir göstergesi olarak akıcı okuma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13 (4), 2277-2290. Batur, Z., Gülveren, H. ve Bek, H. (2010). Öğretmen adaylarının okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma: uşak eğitim fakültesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 32-49. Bayram, S. (2001). Türkiye’de kitap okuma alışkanlığı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları. Berkant, H.G., Tüzer, A. (2017). Sekizinci sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ve sayısal ders başarılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 171-190. Brown, A. L. (1980). Metacognitive development and reading. In R. J. Spiro, B. C. Bruce, & W. F. Brewer (Eds.). The theoretical issues in reading comprehension (pp. 453-479). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Bylut E, J. & VanSluys, K. (2007). Reading, learninig, relaxing, and having fun: third- grade perspectives on sustained silent reading. Illinois Reading Council Journal, 35 (2), 11-21. Chow, P. & Chou, C. (2000). Evaluating sustained silent reading in reading classes. The Internet TESL Journal, 6 (11). Chua, S. P. (2008). The effects of the sustained silent reading programme on cultivating students’ habits and attitudes in reading books for leisure. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 81, 180-84. Cullinan, B.E. (2000). Independent reading and school achievement, School Library Media Research, 3, ISSN: 1523-4320. Cunningham, A. E., Stanovich, K. E. (2001). What reading does for the mind. Journal of Direct Instruction, 1 (2), 137-149. Daniels, H. (2002). Literature circles voice and choice in book clubs and reading groups. (2nd Edition), Markham, Ontario: Pembroke Publishers Limited. Delic, H.& Becirovic, S. (2016). Socratic method as an approach to teaching. European Researcher, 10 (111), 511-517. Deniz, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 3 (2), 46-64. Dolmaz, M., Kaya, E. (2018). 7. Sınıf öğrencilerinin yaratıcı yazma becerileri ve dilsel becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2 (1), 22-41. Duursma, E., Augustyn, M., ve Zuckerman, B. (2008). Reading aloud to children: the evidence, Arch Dis Child, July, 93 (7). Emiroğlu, S., Pınar, F.N. (2013). Dinleme becerisinin diğer beceri alanları ile İlişkisi, Turkish Studies, 8 (4), 769-782. Erdoğan, Işıklıoğlu, N. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (3), 1071-1086. Florence, F. F. (2012). Effects of environmental factors on students’ reading habits in Yagba east local government area of Kogi State, Universal Journal of Education and General Studies, 1 (6), 153-157. Garan, E. M., DeVoogd, G. (2009). The benefits of sustained silent reading: scientific research and common sense converge, The Reading Teacher, 62 (4). Gömleksiz, M. N. (2004). Kitap okuma alışkanlığına ilişkin bir tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 185-195. Gönen, M., Devrimci, H. (1993). İlkokul 5. Sınıf öğrencilerinde okuma alışkanlığının incelenmesi. YA-PA, 9. Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, Ankara. Greaney, V. (1980). Factors related to amount and type of leisure reading. Reading Research Quarterly, 15, 337-57. Gürcan, H. İ. (1999). Okuma alışkanlığı ile kitap yayımcılığının kültürel iletişim ve teknolojisine bağlı sorunları karşısında Türkiye koşulları temelinde bir model önerisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Hanedar, R.T. (2011). 8. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları ve okuduğunu anlama becerileri üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Hertman, A.E. (2006). Derleme makale yazımında, konferans ve bildiri sunumu hazırlamada pratik bilgiler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 3 (1), 2-4. Holdaway, D. (1997). The foundation of literacy. Sydney: Ashton Scholastic. Honchell, B. & Schulz, M. (2012). Engaging young readers with text through shared reading experiences. Journal of Inquiry & Action in Education, 4 (3). İskender, H. (2013). Türkçe öğretmenlerinin okuma ilgileri ve öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik etkinlikler üzerine bir araştırma: Trabzon ili örneği (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Kaçan, Softa, H., Ulaş. ve Karaahmetoğlu, G. (2015). Üniversite öğrencilerinde kitap okumanın eleştirel düşünme üzerine etkisi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi, 3 (2), 24-37. Kakırman, Yıldız, A. (2015). Türkiye’de okuma alışkanlığı kültürü için okul öncesi eğitim kurumlarında anaokulu kütüphanelerinin gerekliliği. Milli Eğitim Dergisi, 208, 90-105. Kantarcı, Z. (2013). Sokrates ve eğitim felsefesi. Mavi Atlas GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1, 78-90. Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı, Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (1), 1398-1412. Karatay, H. (2015). Eleştirel düşünme ve okuma alışkanlığı becerilerinin geliştirilmesi için edebiyat halkası: kitap eleştirisi modeli. Millî Eğitim, 208. Karatay, H. (2018). Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Ankara: Berikan Yayınevi. Karatay, H., Destebaşı, F. ve Demirbaş, M. (2015). Çocuk edebiyatı ürünlerinin 6, 7 ve 8. Sınıf öğrencilerinin karakter gelişimine etkisi. ERZSOSDER, 2, 123-140. Kardaş, M.N., Görmez, E. (2017). The effect of aquarium method on the bilingual learners' Turkish speech anxiety. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 1-30. Koç, S., Müftüoğlu, G. (2008). Dinleme ve okuma öğretimi. www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/IOLTP/2277/ unite04.pdf adresinden erişildi. Krashen, S. D. (1993). The power of reading: Insights from the research. Englewood, Colo: Libraries Unlimited. Manzo, A. V., U. C. Manzo. (1995). Teaching children to be literate. Fort Worth, Texas: Harcourt Brace College Pub. McCracken, R. (1971). Initiating sustained silent reading. Journal of Reading, 14, 521-524, 582. Morgan, D.N., Mraz, V., Padak, N.D., Rasinski, T. (2009). Independent reading: practical strategies for grades K-3. Guilford Publications. Morris, N., Kaplan, I. (1994). Middle school parents are good partners for reading. Journal of Reading, 38 (2), 1-17. Najeemah, M. Y. (2010). Influence of family factors on reading habits and interest among level 2 pupils national primary school in Malaysia. Procedia Social and Behavorial Science, 5, 1160-1165. Odabaş, H., Odabaş, Z.Y. ve Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı: Ankara Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası, 9 (2), 431-465. Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri: I- okuma eğitimi. Ankara: Öncü Kitap. Özensel, B. (2004). Türk toplumunda çocuğun yetiştirilmesinde annenin rolü: Konya ili örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 2 (6), 77-96. Pilgreen, J.L. (2000). The SSR handbook: How to organize and manage a sustained silent reading program. Portsmouth, NH: Heinermann. Rasinski, T. V. (1995). Fast start: a parental involvement reading program for primary grade students. In W. M. Linek & E. G. Sturtevant (Eds.), Generations of literacy: Seventeenth yearbook of the college reading association. Harrisonburg, VA: College Reading Association. Rasinski, T., Stevenson, B. (2005). The effects of fast start reading: a fluency-basedhome involvement reading program, on the reading achievement of beginning readers. Reading Psychology, 26 (2), 109-125. Renandya, W. A., Jacobs, G. M. (2002). Extensive reading: Why aren't we all doing it? In J. C. Richards., W. A. Renandya (Eds.), Methodology in language teaching: An anthology of current practice (pp. 295-302). New York: Cambridge University Press. Searls, D. T., N. A. Mead. ve B. Ward. (19859. The relationship of students’ reading skills to TV watching, leisure time reading, and homework. Journal of Reading 29 (Nov.), 158-62. Selly. (2016). The influence of e-books on reading habit and reading comprehension achievement of the eleventh-graders of sma xaverıus 1 palembang. Journal of English Literacy Education, 3 (1). Sevmez, H. (2009). Türkçe öğretmen adaylarının okuma alışkanlığı ve kütüphane kullanımı üzerine bir inceleme (SÜ eğitim fakültesi örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Short, K. G. (Eds). (1995). Research and professional resources in children’s literature: Piecing a patchwork quilt. Newark, Del: International Reading Assn. Spellings, M. (2005). Helping your child become a reader. U.S. Department of Education Office of Communications and Outreach. Şahin, L. (2019). Okul öncesi eğitim döneminde erken okuryazarlık becerilerine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Lefkoşa. Şen, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin serbest zaman okuma alışkanlıklarının sosyal bilgiler dersindeki akademik başarıya etkisi (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan. Talmaç, M.A. (2013). Hızlı okuma ve anlama teknikleri. Gaziantep: Ebiron Bilgi ve İletişim Teknolojileri. Taşkesenlioğlu, L. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (9). Taşkın, Y., Arıcı, A. F. (2019). Okuma becerisinin diğer dil becerileriyle ilişkisi, IJOFE, 5 (2), 185-194 Taşpınar, M. (2009). Eğitimde örtük program ve değerler eğitimi. I. Ulusal İyilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. sayı/Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları. Temizyürek, F., Çolakoğlu. ve B. K., Coşkun, S. (2013). Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 114-150. Tok, M., Küçük, B. ve Kırmacı, Ö. (2015). Ortaokul kitap okuma alışkanlığı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(2), 694-716. Turan, F., Topçu, Z. G. (2018). Erken okuryazarlık üzerinde paylaşımlı kitap okumanın rolü: okul ve ev ortamı açısından etkileri. H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 5 (1), doi: 10.21020/husbfd.369491. Turanlı, A.S. (2008). Yabancı dil öğretiminde ‘yoğun’ ve ‘kapsamlı’ okuma. Milli Eğitim, 180, 305-313. Vostrovsky, C. (1899). A study of children's reading tastes. The Pedagogical Seminary, 6(4), 523-535. https://doi.org/10.1080/08919402.1899.10532977. Yalınkılıç, K., Ülper, H. (2011). İlköğretim 6-7-8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlık düzeyleri. Samsun Sempozyumu, Samsun. Yıldırım, K., Rasinski, T. ve Kaya, D. (2017). 4-8. Sınıflarda Türk öğrencilerin bilgi verici metinlerde akıcı okuma ve anlamaları, Eğitim ve Bilim, 42 (192), 87-98. Yıldız, A. K. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, 7, 95-112. Yıldız, A., Dadı, M. (2019). Buldurma (sokrates) yönteminin kullanılarak ‘avagadro sayısı’nın öğretilmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 369-402. Yıldız, M., Akyol, H. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (3), 793-815. Zorlu, G.,Öneren, M. ve Çiftçi, G.E. (2019). Çalışanların kitap okuma alışkanlıkları ile duygusal zekâ arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. İstanbul: 4th International EMI Entrepreneurship & Social Sciences Congress. https://literacyworldwide.org/docs/default-source/where-we-stand/ila-power-promise-read-alouds-independent-reading.pdf http://m.astakoshaber.com/haber/kultur-sanat/imece-kitap-okuma-toplulugundan-ornek-calisma/7826.html https://www.gencgonulluler.gov.tr/Activity/Detail/2 Family Reading: Helping Your Children Become Readers by Reading Together, The Sonoma County Office of Education, 2004