Türkçe Öğretiminde Soru Hazırlamada Yararlanılabilecek İki Taksonomi: Bloom ve Barrett Taksonomisinin Karşılaştırmalı İncelemesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 67 - 84, 30.06.2022

Duygu Yüceer

https://doi.org/10.35233/oyea.1110666

Cited By: 4

Öz

Türkçe öğretiminin temel amacı anlama ve anlatma becerilerinin kazandırılması ve geliştirilmesidir. Eğitimde ölçme ve değerlendirmelerin bir parçası olan sorular bu temel amaca erişilip erişilmediğini kontrol etmenin en önemli araçlarındandır. Bir kontrol mekanizması olması dışında farklı düzeyde bilişsel süreçleri teşvik eden soruların anlama becerilerini geliştirmede etkili olduğunu ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır. Diğer yandan yapılan ulusal alan yazın taraması anlama becerisi alanında hazırlanan soruların talep ettiği bilişsel süreçler bakımından daha çok temel düzeyde yığıldığını göstermektedir. Bu noktada taksonomiler eğitimcilerin etkili sorular hazırlamasına rehberlik edebilecek temel kaynaklar olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı okuyuculara Bloom ve Barrett taksonomisine ve gelişim süreçlerine dair temel bilgileri sunmak ve soru hazırlarken bu taksonomilerden faydalanmak isteyenlere rehberlik etmektir. Derleme türündeki bu makalede Bloom ve Barrett taksonomisinin ortaya çıkış ve gelişim süreçleri ile bu taksonomilerin basamaklarının tanımlarına ve kullanıcılara sundukları fırsat ve sınırlılıklara değinilmektedir. Çalışmada her iki taksonominin basamakları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Böylece eğitim öğretimin farklı kademe ve disiplinlerinde daha yaygın olarak kullanılan Bloom taksonomisinden hareketle onun kadar yaygın olmayan Barrett taksonomisinin okuyucu zihninde somutlaşmasını sağlamak hedeflenmiştir. Barrett taksonomisinin esas amacı okuma anlamlandırma becerisinin sınıflandırılması olduğundan bu durumun Türkçe öğretimi alanındaki araştırmacı ve uygulayıcılara fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

sorular, anlama becerisi, Bloom taksonomisi, Barrett taksonomisi

Two Taxonomies That Can Be Used in Generating Questions in Turkish Lessons: Comparative Review of Bloom and Barrett Taxonomy

Öz

The main purpose of teaching Turkish is to provide the students gain and develop comprehension and expression skills. Questions that are a part of assessment and evaluation in education are one of the most important tools to check whether this basic purpose has been achieved. Apart from being a control mechanism, the studies show that questions that encourage cognitive processes at different levels are effective in improving comprehension skills. On the other hand, the national literature review shows that the questions prepared in comprehension skills accumulate more at the basic level in terms of the cognitive processes demanded. At this point, taxonomies emerge as basic resources that can guide educators in generating effective questions. This study aims to provide the readers with basic information about the Bloom and Barrett taxonomy and their development processes and to guide those who want to benefit from these taxonomies while generating questions. In this review article, the emergence and development processes of the Bloom and Barrett taxonomy, the category definitions of these taxonomies, and the opportunities and limitations they offer to users are mentioned. In the study, the categories of both taxonomies were examined comparatively. Thus, it is aimed to embody the Barrett taxonomy, which is not as common, in the minds of the reader, based on the Bloom taxonomy, which is more widely used in different levels and disciplines of education. Since the main purpose of Barrett taxonomy is to classify reading comprehension skills, it is thought that this situation will be beneficial for researchers and practitioners in the field of Turkish teaching.

Anahtar Kelimeler

questions, comprehension skill, Bloom taxonomy, Barrett taxonomy

Kaynakça

• Aktaş, E. (2017). Öğretmen adaylarının farklı metin türlerine yönelik soru sorma becerilerinin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(25), 99-118. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12274
• Akyol, H. (2016). Türkçe öğretim yöntemleri. Pegem Akademi.
• Akyol, H., Yıldırım, K., Ateş, S. ve Çetinkaya, Ç. (2013). Anlamaya yönelik nasıl sorular soruyoruz? Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 41-56.
• Allington, R. L. ve Weber, R. M. (1993). Questioning questions in teaching and learning from texts. In B. K. Britton, A. Woodward ve M. Binkley (Eds.), Learning From Textbooks (pp. 47-94). Erlbaum. https://doi.org/10.4324/9780203052402
• Anderson, L. W. ve Krathwohl, D. R. (Ed.). (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s Taxonomy of Educational. Longman.
• Anderson, R. C. ve Biddle, W. B. (1975). On asking people questions about what they are reading. In G. Bower (Ed.), The Psychology Of Learning And Motivation (Vol. 9, pp. 89–132). Academic. https://doi.org/10.1016/S0079-7421(08)60269-8
• Arap, B. (2015). Ortaokul Türkçe öğretmenlerinin metin işleme sürecinde kullandıkları soruların incelenmesi: Bir durum çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi.
• Ateş, S., Güray, E., Döğmeci, Y. ve Gürsoy, F. F. (2016). Öğretmen ve öğrenci sorularının gerektirdikleri zihinsel süreçler açısından karşılaştırılması. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 4(1), 1-13.
• Beck, I. L. ve McKeown, M. G. (2002). Questioning the author: Making sense of social studies. Educational Leadership, 60, 44-47.
• Bekaroğlu, A. (2007). İlköğretim 6.sınıf Türkçe dersindeki yazılı sınav sorularının soru basamaklarına göre incelenmesi ve değerlendirilmesi (Kastamonu örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Bloom, B. S. (Ed.). (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook 1: Cognitive domain. David McKay.
• Brassell, D. ve Rasinski, T. (2008). Comprehension that works: Taking students beyond ordinary understanding to deep comprehension. Shell Education.
• Bümen, N. (2006). Program Geliştirmede Bir Dönüm Noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi. Eğitim ve Bilim, 32 (142).
• Cerdán, R., Vidal-Abarca, E., Martínez, T., Gilabert, R. ve Gil, L. (2009). Impact of question-answering tasks on search processes and reading comprehension. Learning and Instruction. 19, 13-27. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2007.12.003
• Clymer, T. (1968). What is "reading"?: Some current concepts. In H. M. Robinson ve H. G. Richey (Eds.), Innovation and change in reading instruction: The sixty-seventh yearbook of the national society for the study of education part II (pp. 7-29). Chicago: The National Society for The Study of Education.
• Çeçen, M. A. ve Kurnaz, H. (2015). Ortaokul Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki tema değerlendirme soruları üzerine bir araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(02). https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksbd/issue/16219/169872
• Çeliktürk Sezgin, Z. ve Gedikoğlu Özilhan, Y. G. (2019). 1.-8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353-367. https://doi.org/10.16916/aded.530191
• Çintaş Yıldız, D. (2015). Türkçe dersi sınav sorularının yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre analizi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 479-497. https://doi.org/10.21547/jss.256771
• Davey, B. ve McBride, S. (1986). Generating self-questions after reading: A comprehension assist for elementary students. Journal of Educational Research, 80, 43-46. https://doi.org/10.1080/00220671.1986.10885720
• Day, R. R. ve Park, J. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a Foreign Language, 17, 60-73. http://www2.hawaii.edu/~readfl/rfl/April2005/day/day.html
• Duke, N. K. ve Pearson, P. D. (2009). Effective practices for developing reading comprehension. Journal of Education, 189(1-2), 107-122. https://doi.org/10.1177/0022057409189001-208
• Durkin, D. (1978-79). What classroom observations reveal about reading comprehension instruction. Reading Research Quarterly, 14, 481-533. https://www.jstor.org/stable/747260
• Durukan, E. (2009). 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri anlamaya yönelik sorular üzerine taksonomik bir inceleme. Milli Eğitim, 38(181), 84-93.
• Eyüp, B. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının hazırladığı soruların yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 965-982.
• Fordham, N. W. (2006). Crafting questions that address comprehension strategies in content reading. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 49, 390-396. https://doi.org/10.1598/JAAL.49.5.3
• Forehand, M. (2005). Bloom's taxonomy: Original and revised. In M. Orey (Ed.), Emerging perspectives on learning, teaching, and technology. http://epltt.coe.uga.edu/
• Göçer, A. (2016). Lisansüstü eğitim gören Türkçe öğretmenlerinin yazılı sınav sorularının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(27/3), 22-37.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi: Yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi.
• Kaldırım, A. (2020). Barrett taksonomisine dayalı öğretim programının 7. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Kanık Uysal, P. (2022). Türkçe dersi sınavlarında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 136-156. https://doi.org/10.16916/aded.1016659
• Karatay, H. ve Dilekçi, A. (2019). Türkçe öğretmenlerinin dil becerilerini ölçme ve değerlendirme yeterlikleri. Milli Eğitim Dergisi, Temel Eğitim, 685-716.
• Kavruk, H. ve Çeçen, M. A. (2013). Türkçe dersi yazılı sınav sorularının bilişsel alan basamakları açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 1-9. https://doi.org/10.16916/aded.15990
• Kintsch, E. (2005). Comprehension theory as a guide for the design of thoughtful questions. Topics in Language Disorders, 25, 51-64. https://doi.org/10.1097/00011363-200501000-00006
• Köroğlu, M. (2021). Türkçe öğretmenlerinin Türkçe dersi öğretimi sürecinde anlama (okuma) öğretimine yönelik uygulamaları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Krathwohl, D. R. (2002) A Revision of Bloom's Taxonomy: An Overview. Theory Into Practice, 41(4), 212-218. https://doi.org/10.1207/s15430421tip4104_2
• Kutlu, Ö. (1999). İlköğretim okullarındaki Türkçe ders kitaplarındaki okuma parçalarına dayalı olarak hazırlanmış sorular üzerine bir inceleme. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23 (111), 14-21.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• National Reading Panel. (2000). Report of the national reading panel: Teaching children to read. Report of the subgroups. U.S. Department of Health and Human Services, National Institutes of Health. https://www.nichd.nih.gov/sites/default/files/publications/pubs/nrp/Documents/report.pdf
• Onan, B. (2012). Dil eğitiminin temel kavramları. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Özen, O. (2020). Türkçe öğretmenlerinin açık uçlu soru hazırlama becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Pang, E. S., Muaka, A., Bernhardt, E. B. ve Kamil, M. L. (2003). Teaching reading. International Academy of Education. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED481186.pdf
• Pearson, P. D. (2009). The roots of reading comprehension instruction. In S.E Israel ve G.G. Duffy (Eds). Handbook Of Research On Reading Comrehension (pp. 3-32). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315759609
• Pressley, M., Johnson, C. J., Symons, S., McGoldrick, J. A. ve Kurita, J. A. (1989). Strategies that improve children’s memory and comprehension of text. The Elementary School Journal, 90(1), 3-32. https://doi.org/10.1086/461599
• Smith, R. J. ve Barrett, T. C. (1979). Teaching reading in the middle grades. Addison-Wesley Publishing Company.
• Tatham, S. M. (1978). Comprehension taxonomies: Their uses and abuses. The Reading Teacher, 32(2), 190-194. http://www.jstor.org/stable/20194727
• Tutkun, Ö., Demirtaş, Z., Arslan, S. ve Erdoğan, D. G. (2015). Revize Bloom taksonomisinin genel yapısı: Gerekçeler ve değişiklikler. The Journal of Academic Social Science Studies, 3(32), 57-62. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2684
• Türk Dil Kurumu. (2005). Türkçe sözlük. TDK.
• Yıldırım, K. (2012). Öğretmenlerin öğrencilerin okuduğunu anlama becerilerini değerlendirmede kullanabilecekleri̇ bir sistem: Barrett taksonomisi̇. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 45-58.