Ana Fikri Bulma: Öğretmen ve Öğrenciler Neler Yapıyor? Neden Zorlanıyor?

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 44 - 66, 30.06.2022

Pınar Kanık Uysal , Sibel Gültekin Pala

https://doi.org/10.35233/oyea.1112647

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin ana fikir bulma yeterliklerini incelemek ve bu beceriye ilişkin öğrenci ve öğretmen deneyimlerini ortaya koymaktır. Nitel yaklaşımı esas alan bu çalışmada durum çalışması deseni benimsenmiştir. Çalışma Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan bir ortaokulda öğrenim gören ortaokul öğrencileri (5, 6, 7 ve 8. sınıf) ve bu öğrencilerin Türkçe öğretmenleri ile yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcıları belirlenirken aykırı durum ve ölçüt örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak gözlem formu, öğrenci ve öğretmen görüşme formları ve farklı sınıf düzeylerinde tekrarlayan bilgilendirici ve öyküleyici okuma metinleri kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz ve içerik analizinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda tüm sınıf düzeylerinde öğrencilerin ana fikri bulmakta zorlandığı ancak sınıf düzeyi arttıkça başarı düzeyinin de arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca tüm sınıf düzeylerinde öğrencilerin ana fikri metinden destekleyerek tam ve açık ifade edemediği, ana fikir sorularına genellikle konuyu, metinde geçen olayı yazdıkları, okur merkezli cevaplar vererek kişisel tepkilerini yansıttıkları ya da ana fikir sorulduğunda metni özetledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan görüşmelerden elde edilen bulgular; öğrencilerin duyuşsal, ifade etme ve metin kaynaklı sorunlar yaşadığını, öğretmenlerin ise bu sorunları öğretim, öğrenci ve metin kaynaklı zorluklar olarak nitelendirdiğini göstermiştir. Öğrenciler metnin türü, zorluğu ve uzunluğundan etkilendiklerini, ana fikir cümlesi kurmakta zorlandıklarını ve bu süreçte kaygı, korku ve stres yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenler de ana fikir bulma öğretiminin kendileri için bir sorun olduğunu, tüm öğrencilerin ana fikir bulmakta zorlandığını ifade ederek bu becerinin öğretimi konusunda bilgi eksikliklerinin olduğunu, yeterince zaman ayıramadıklarını ve ders kitaplarındaki metinlerin ve etkinliklerin bu süreci daha da zorlaştırdığını belirtmişlerdir. Ayrıca hem öğretmen hem de öğrencilerin ana fikir bulma becerisine ilişkin kavram yanılgılarının olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ana fikir, kavram yanılgısı, ortaokul öğrencileri, Türkçe öğretmenleri

Finding Main Idea: What Do Teachers and Students Do? Why Do They Have Difficulties?

Öz

The purpose of this research is to examine secondary school students’ competencies of finding the main idea and to reveal the student and teacher experiences related to this competency. In this study, which is based on the qualitative approach, a case study was used. The study was conducted with secondary school students (5, 6, 7 and 8th graders) studying in a secondary school in the Eastern Black Sea Region and their Turkish teachers. While determining the participants of the research, the outlier and criterion sampling method were used. As data collection tools, informative and narrative reading texts, observation forms, student and teacher interview forms were used in this study. Descriptive analysis and content analysis were used in the analysis of the data. In line with the findings, it was concluded that students at all grade levels had difficulty in finding the main idea; however, it was seen that as the grade level increased, the level of success also increased. In addition, it was concluded that the students at all grade levels could not express the main idea fully and clearly by supporting it from the text, they generally described the topic and the event in the text, they either gave reader-centered answers reflecting their personal reactions or summarizing the text when the main idea was asked. Findings from the interviews have shown that students experience text-based, affective-based and expression-related problems, while teachers describe these problems as instructional, student-based and text-based difficulties. Students stated that they were affected by the type, difficulty and length of the text, and that they had difficulty in forming a main idea sentence along with experiencing anxiety, fear and stress in this process. Teachers also stated that teaching the competency of finding the main idea was a problem for them, that all students had difficulty in finding the main idea, that they lacked knowledge about the teaching of this skill, that they could not spare enough time, and that the texts and activities in the textbooks made this process even more difficult. Moreover, it has been determined that both teachers and students have misconceptions related to this skill.

Anahtar Kelimeler

main idea, misconception, secondary school students

Kaynakça

• Akyıldız, M. (2009). PIRLS 2001 Testinin Ülkelerarası Yapı Geçerliliğinin İncelenmesi (Tez No. 309538) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi- Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ateş, S. ve Akyol, H. (2013). Türkçe dersi öğrenme-öğretmen sürecinin anlama öğretimi açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 268-300.
• Ateş, S. ve Yıldırım, K. (2014). Sınıf öğretmenlerinin okuma becerisine yönelik uygulamaları: Strateji öğretimi ve anlama. Elementary Education Online, 13(1), 235–257.
• Ayas, A., Çepni, S., Akdeniz, A.R., Özmen, H., Yiğit, N. ve Ayvacı, H.Ş., (2006). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Baki, A. (2015). Kavramdan uygulamaya matematik eğitimi (6. baskı). Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı.
• Baysen, E., Güneyli, A. ve Baysen, F. (2012). Kavram öğrenme-öğretme ve kavram yanılgıları: Fen bilgisi ve Türkçe öğretimi örneği. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, 1 (2), 108-117. 10 Şubat 2013
• Beerwinkle, A. L., Owens, J., & Hudson, A. (2020). An analysis of comprehension strategies and skills covered within grade 3-5 reading textbooks in the United States. Technology, Knowledge and Learning, 26(2), 311-338.
• Boudah, D. J. (2014). The main idea strategy: A strategy to improve reading comprehension through inferential thinking. Intervention in School and Clinic, 49(3), 148-155.
• Brookhart, S. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. Alexandria, VA: ASCD. http://www.ascd.org/Publications/Books/Overview/How-to-Assess-Higher-Order-Thinking-Skills-in-Your-Classroom.aspx
• Brown, S. A. (2018). The effects of explicit main idea and summarization instruction on reading comprehension of expository text for alternative high school students [Unpublished doctoral dissertation]. Utah State University
• Chang, W. C. ve Ku, Y. M. (2014). The effects of notetaking skills instruction on elementary students’ reading. Journal of Educational Research, 108(4), 278-291.
• Cresswell, J.W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (S.B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitabevi.
• Çal, G. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin Türkçe dersi sözcükte anlam alt öğrenme alanına ait kavram yanılgılarının tespitine ilişkin öğretmen görüşleri. (Tez No. 637128) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi-Malatya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çaycı, B. ve Demir, M. K. (2006). Okuma ve anlama sorunu olan öğrenciler üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (4), 437-458.
• Çetinkaya, Ç., Ateş, S. ve Yıldırım, K. (2013). Anlam Kurmanın Zor ve Önemli Bir Becerisi: Ana Fikir. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3), 188-210.
• Çevik Ceran, D. (2015). Türkçe Öğretimi Adaylarının Yazma ile İlgili Kavramları Anlama düzeyleri ve Kavram Yanılgıları. International Journal of Language Academy, 3, 149-166.
• Çiftlik Akçakaya, T. (2013). Dil bilgisi öğretimine ilişkin kavram yanılgılarını gidermede çalışma yapraklarının etkililiği: Kelime türleri örneği. (Tez No. 328027). [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Doğan, B. (2015). Okuma ve görsel okumanın bir metnin ana düşüncesini bulma ile metni analiz etme üzerine etkilerinin belirlenmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 67-84.
• Driver; R., Guesne, E. ve Tibergihen, A. (Eds.). (1998). Childrens’ ideas in science. Milton Keynes: Open University Press.
• Duffelmeyer, F. A. ve Duffelmeyer, B. B. (1991). Topic and main idea: Clearing up the confusion. The Reading Teacher, 45(3), 252-254.
• Ecevit, T. ve Şimşek, P. Ö. (2017). Öğretmenlerin fen kavram öğretimleri, kavram yanılgılarını saptama ve giderme çalışmalarının değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 16(1), 129-150. Ekşioğlu, S.ve Demirtaş, Z. & Demirkol, S. (2018). Teachers’ Opinions on Primary and Secondayr School Students’ Reading Comprehension Levels. Bartın Üniversity Journal of Faculty of Education, 7(1), 215-236.
• İlter, I. (2018). Zayıf Okuyucuların Okuduğunu Anlama Becerilerinin Geliştirilmesinde Ana Fikir Belirleme Becerisinin Öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19 (2), 303-334. DOI: 10.21565/ozelegitimdergisi.315887
• Kanık Uysal, P. ve Seyit, A. (2020). Okur-tepki teorisi: Küçük kara balık örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 777-796.
• Karataş, T. (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları.
• Karslı, F. ve Ayas, A. (2013). Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerilerinin Ölçülmesine İlişkin Bir Test Geliştirme Çalışması. Türk Fen Eğitimi Dergisi (TÜFED), 10 (2), 67-84.
• Kathleen M. L. (2015). Determining the main idea: Instructional strategies that work. Kappa Delta Pi Record, 51(3), 138-142.
• Kaya, K. (2021). Anlama eğitiminde konu ana fikir özetleme öğretiminin program ders kitabı ve öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. (Tez No. 686405). [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi- Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kırnık, D. (2017). Örgütleme stratejisinin ana fikir ve yardımcı fikir bulmaya etkisi. (Tez No. 463318). [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi-Malatya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kuşdemir, Y. ve Katrancı, M. (2016). Okumada kaygı ve anlama: Ana fikri bulamıyorum öğretmenim! Eğitim ve Bilim, 41(183), 251-266.
• Kuşdemir, Y. ve Güneş, F. (2014). Doğrudan öğretim modelinin okuduğunu anlama becerilerine etkisi [The effect of direct instruction model on reading comprehension skills]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(32), 86-113.
• Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Merriam, S. B. (2009). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev.: S. Turan). Nobel Yayıncılık. Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Boston, USA: Pearson Education. Onan, B. (2019). Dil eğitiminin temel kavramları. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Özdemir, Y. ve Kıroğlu, K. (2019). Okuduğunu Anlama Becerilerinin Gelişimine Uzamsal Bir Bakış. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 85-124.
• Özkara, Y. (2016). Hikâye Haritalarının Hikâye Edici Metinlerde Öğrencilerin Ana Fikir Bulma Becerileri Üzerine Etkisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 175-187.
• Pilten, Gülhiz. (2007) Ana fikir bulma stratejisi öğretiminin ana fikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi. (Tez No. 205213) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi- Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Prado, L. ve Plourde, L. A. (2011). Increasing reading comprehension through the explicit teaching of reading strategies: Is there a difference among the genders? Reading improvement, 48(1), 32-44.
• Pressley, M. ve Gaskins, I. W. (2006). Metacognitively competent reading comprehension is constructively responsive reading: How can such reading be developed in students? Metacognition and Learning, 1(1), 99–113. doi:10.1007/s11409-006-7263-7
• Pressley, M., Wharton·McDonald, R., Mistretta-Hampton, J. ve Echevarria, M. (1998). Literacy Instruction in 10 fourth- and fifth-grade classrooms in upstate New York. Scientific Studies of Reading, 2,159-194.
• Rosenblatt, L.M. (1978). The reader, the text, the poem: The transactional theory of the literary work. Carbondale IL: Southern Illinois University.
• Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage
• Stevens, E. A., Park, S. ve Vaughn, S. (2018). Summarizing and main idea interventions for upper elementary and secondary students: A meta-analysis of research from 1978 to 2016. Remedial and Special Education. Advance online publication. doi: 10.1177/0741932517749940.
• Stevens, E. A., Vaughn, S., House, L. ve Stillman-Spisak, S. (2020). The effects of a paraphrasing and text structure intervention on the main idea generation and reading comprehension of students with reading disabilities in grades 4 and 5. Scientific Studies of Reading, 24(5), 365-379.
• Temizkan, M. ve Sallabaş, M. E. (2015). Okuduğunu anlama becerisinin değerlendirilmesinde çoktan seçmeli testlerle açık uçlu yazılı yoklamaların karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 207-220.
• Temizyürek, Fahri ve Delican, Burak; “İlkokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Tür ve Tema Açısından İncelenmesi”. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.5, S.3, 842-856.
• Topuzkanamış, E. ve Maltepe, S. (2010). Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama ve okuma stratejilerini kullanma düzeyleri. TÜBAR-XXVII-, 655-677.
• Türkdoğan, A., Güler, M., Bülbül, B. Ö. ve Danışman, Ş. (2015). Türkiye’de matematik eğitiminde kavram yanılgılarıyla ilgili çalışmalar: tematik bir inceleme. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 215-236.
• Ulusoy, M. (2016). Resimli çocuk kitapları ve okur-tepki teorisi. İlköğretim Online, 15(2), 487-497.
• Uyanık, G. (2019). İlkokul öğrencilerinin fen bilimleri kavramlarına ilişkin kavram yanılgılarının belirlenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 12(4), 45-54.
• Ülper, H. (2011). Metni kavramanın temel bir göstergesi: Ana düşünceyi bulmak. CİTO Eğitim: Kuram ve Uygulama, 13, 23-36.
• Van den Broek, P., Lynch, J.S., Naslund, J., Ievers-Landis, C. E., Verduin, K. (2003). The development of comprehension of main ideas in narratives: Evidence from the selection of titles. Journal of Educational Psychology, 95(4), 707-718.
• Watson, S. M. R., Gable, R., Gear, S. B. ve Hughes, K. C. (2012). Evidence-based strategies for improving the reading comprehension of secondary students: Implications for students with learning disabilities. Learning Disabilities Research & Practice, 27, 79-89. https://doi.org/10.1111/j.1540-5826.2012.00353.x
• Williams, J. P., Kao, J. C., Pao, L. S., Ordynans, J. G., Atkins, J. G., Cheng, R. ve DeBonis, D. (2016). Close analysis of texts with structure (CATS): An intervention to teach reading comprehension to at-risk second graders. Journal of Educational Psychology, 108, 1061–1077.
• Wollman-Bonilla, J. E. ve Werchadlo, B. (1995). Literature response journals in a first-grade classroom. Language Arts, 72(8), 562-570.
• Yağbasan, R. ve Gülçiçek, Ç. (2003). Fen Öğretiminde Kavram Yanılgılarının Karakteristiklerinin Tanımlanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-13, 102-120.
• Yenilmez, K. ve Kocaoğlu, T. (2010). Beşinci sınıf öğrencilerinin kesir problemlerinde yaptıkları hatalar ve kavram yanılgıları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 71-85.
• Yılmaz G. K. (2014). Durum çalışması. Mustafa Metin (Ed.) Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 261-284). Ankara: Pegem Akademi.
• Yin, R.K. (2009). Case study methods: design and methods (4. Baskı). Thousand Oaks: Sage Pbc.