Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EDDÖ) ile Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği (ÇDDÖ)’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

Yıl 2009, Cilt: 10 Sayı: 02, 41 - 64, 01.03.2009

Özlem Diken Seyhun Topbaş İbrahim H. Diken

https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000139

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EDDÖ) ile Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği (ÇDDÖ)’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

Öz

Bu çalışmanın amacı, ebeveyn-çocuk etkileşimlerini, ebeveyn ve çocuk etkileşimsel davranışları açısından değerlendirebilmek için Mahoney (2008), tarafından geliştirilen Ebeveyn Davranışını Değerlendirme ÖlçeğiEDDÖ (Maternal Behavior Rating Scale-MBRS) ile Mahoney ve Wheeden (1999) tarafından geliştirilen Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği-ÇDDÖ (Child Behavior Rating Scale-CBRS)’nin uyarlama çalışmasını (geçerlik ve güvenirlik) yapmaktır. Araştırmanın çalışma grubunu 123 anne-çocuk çifti oluşturmaktadır. Çalışma grubunda yer alan çocukların 93’ü erkek, 30’u ise kızdır. Çocukların yaşları 18 ay ile 72 ay arasında değişirken (X=49 ay, ss=11.9), annelerin yaşları ise 21 yıl ile 65 yıl arasında değişmektedir (X=32 yıl, ss=6.3). Çalışmada anne ve çocuklara ilişkin demografik veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen bir bilgi formu ile toplanmıştır. Anne-çocuk etkileşimleri ise ortalama 15 dakikalık serbest oyun bağlamında video kaydına alınmıştır. EDDÖ ve ÇDDÖ’nün öncelikle yapı, kavram ve dil eşitliği sağlanmış, daha sonra geçerliğe ilişkin açımlayıcı/keşfedici faktör analizi ve madde analizi yapılmıştır. Ölçeklerin güvenirliği iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alpha) hesaplanarak incelenmiştir. Bulgular 12 maddelik EDDÖ’nün 3 alt faktörde toplandığını; 7 maddelik ÇDDÖ’nün ise 2 alt faktörde toplandığını göstermiştir. EDDÖ ve ÇDDÖ’yü oluşturan alt ölçeklerin güvenirliklerinin yüksek olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak, EDDÖ ve ÇDDÖ’nün Türkiye’de ebeveyn-çocuk etkileşimlerini hem ebeveynlerin hem de çocukların davranışları bakımından değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir ölçekler olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği, Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği, ifade edici dilde gerilik, gelişimsel gerilik, ebeveyn-çocuk etkileşimi, etkileşimsel davranışları değerlendirme.

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ceber-Bakkaloğlu, H. & Sucuoğlu, B. (2000). Normal ve zihinsel engelli bebeklerde anne- bebek etkileşiminin karşılaştırmalı olarak incelenmesi, Özel Eğitim Dergisi, 2(4), 47-58.
• Chiarello, L. A., Huntington, A., & Bundy A. (2006). A comparison of motor behaviors, interaction, and playfulness during mother- child and father-child play with children with motor delay. Physical ve Occupational Therapy in Pediatrics, 26(1/2), 129-151.
• Coolahan, K., McWayne, C., Fantuzzo, J., & Grim, S. (2002). Validation of a multidimensional assessment of parenting styles for low-income African-American families with preschool children. Quarterly, 17, 356-373.
• Doğan, Ö. (1995) Aile-merkezli erken eğitim programlarına devam eden işitme engelli çocuklarda anne-çocuk etkileşiminin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
• Erol N., Şimşek, Z. T. & Ertem, İ. (1997). Önleyici çalışmalar: Anne-baba-bebek ilişkisini güçlendirme ve çocuğun psikososyal gelişimini temel sağlık hizmetleri yoluyla destekleme projesi. N. Karancı (Ed.), Farklılıkla yaşamak, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Fewell, R. R., & Deutscher, B. (2002). Contributions of receptive vocabulary and maternal style: variables to later verbal ability and reading in low-birth weight children. Topics in Early Childhood Special Education, 22(4), 181-190.
• Hancock, T.B., Kaiser, A.P. & Delaney, E.M. (2002). Teaching parents of preschoolers at high risk: strategies to support language and positive behavior. Topics in Early Childhood Special Education, 22(4), 191-212.
• Horodynski, M. A., & Gibbons, C. (2004). Rural low-income mothers’ interactions with their young children. Pediatric Nursing, 30(4), 299- 306.
• Kaiser, A. P., & Hancock, T. B. (2003). Teaching parents new skills to support their young children’s development. Infants and Young Children, 16(1), 9-21.
• Kaiser, A.P., & Hemmeter, M.L. (1996). The effects of teaching parents to use responsive ınteraction strategies. Topic in Early Childhood Special Education, 16(3), 375.
• Kırcaali-İftar, G., & Tekin, E. (1997). Tek denekli araştırma yöntemleri. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Kim, J. M., & Kwak, K. (2006). The validation study of parent-child interactive rating scale (K-MBRS ve K-CBRS) in early childhood. The Korean Journal of Developmental Psychology, 19(4), 73-89.
• Kim, J. M., & Mahoney, G. (2004). The effects of mother’s style of interaction on children’s engagement: Implications for using responsive interventions with parents. Topics in Early Childhood Special Education, 24(1), 31-38.
• Kim, J. M., & Mahoney, G. (2005). The effects of relationship focused intervention on Korean parents and their young children with disabilities. Research in Developmental Disabilities, 26(2), 117-130.
• Kim, J., Sung, O., & Hyunn, M. (2000). The validity of parent-child interaction rating scales (MBRS and CBRS). Korean Journal of Clinical Psychology, 19, 895-904.
• Küçüker, S., Ceber-Bakkaloğlu, H. & Sucuoğlu, B. (2001). Erken eğitim programına katılan gelişimsel geriliği olan çocuklar ve anne- babalarının etkileşim davranışlarındaki değişimin incelenmesi, Özel Eğitim Dergisi, 3(1) , 61-71.
• Mahoney, G. (1992). The Maternal Behavior Rating Scale-Revised. Yazarından elde edilebilir (Available from the author). Mandel School of Applied Social Sciences, Case Western Reserve University, Cleveland Ohio, USA.
• Mahoney, G. (2008).The Maternal Behavior Rating Scale-Revised. Yazarından elde edilebilir (Available from the author). Mandel School of Applied Social Sciences, Case Western Reserve University, Cleveland Ohio, USA
• Mahoney, G., & Bella, J. (1998). An examination of the effects of family-centered early intervention on child and family outcomes. Topics in Early Childhood Special Education, 18(2), 83-94.
• Mahoney, G., Boyce, G., Fewell, R., Spiker D., & Wheeden, C.A. (1998). The relationship of parent-child ınteraction to the effectiveness of early intervention services for at-risk children and children with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 18(1), 5-17.
• Mahoney, G. J., & Kim, J. M. ve Lin, C. S. (2007). The pivotal behavior model of developmental learning. Infants and Young Children, 20(4), 311-325.
• Mahoney, G., & MacDonald, J. (2004). Responsive Teaching: Parent Mediated Developmental Intervention. Cleveland, OH: Case Western Reserve University.
• Mahoney, G., & Perales, F. (2003). Using relationship-focused intervention to enhance the social-emotional functioning of young children with autism spectrum disorders. Topics in Early Childhood Special Education, 23(2), 77-89.
• Mahoney, G., & Perales, F. (2005). Relationship- focused intervention with children with Pervasive Developmental Disorders and other disabilities: A comparative study. Developmental and Behavioral Pediatrics, 26(2), 77-85.
• Mahoney, G., Perales, F. Wiggers, B., & Herman, B. (2006). Responsive teaching: Early intervention for children with Down syndrome and other disabilities. Down Syndrome Research and Practice, 11(1) 18-28.
• Mahoney, G., & Powell, A. (1988). Modifying parent-child interaction: Enhancing the development of handicapped children. The Journal of Special Education, 22(1), 82-96.
• Mahoney, G., Powell, A., & Finger, I. (1986). The maternal behavior rating scale. Topics in Early Childhood Special Education, 6, 44-56.
• Mahoney, G., & Wheeden, C.A. (1999). The effect of teacher style on interactive engagement of preschool-aged children with special learning needs. Early Childhood Research Quarterly, 14(1), 51-68.
• Mahoney, G., Wheeden, C.A., & Perales, F. (2004). Relationship of preschool special education outcomes to instructional practices and parent- child interaction. Research in Developmental Disabilities, 25(6), 539-558.
• Masur, E. F., & Turner, M. (2001). Stability and consistency in mothers’ and infants’ interactive styles. Merill-Palmer Quarterly, 47(1), 100-120.
• Maviş, İ. (2004). Türk anne-babaların çocuklarıyla etkileşim profili. A. Konrot (Ed.), Özel Eğitimden Yansımalar 13. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri, 155-163.
• Moore, J. B., & Saylor, C. F. (1998). Parent-child interaction and developmental outcomes in medically fragile, high risk children. Children’s Health Care, 27(2), 97-112.
• Munson, L. J., & Odom, S. L. (1996). Review of rating scales that measure parent-infant interaction. Topics in Early Childhood Special Education, 16(1), 1-25.
• Pallant, J. (2003). SPSS Survival manual. Buckingham: Open University Press.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin yayınevi.
• Thompson, B. (2008). Exploratory and confirmatory factor analysis. Washington, D.C.: American Psychological Association.
• Topbaş, S. (2003). Dil gelişiminin sosyal temelleri. S. Topbaş (Ed.), Çocukta dil ve kavram gelişimi (75-92). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Ward, S. (1999). An investigation into the effectiveness of an early intervention method for delayed language development in young children. International Journal of Language and Communication Disorders, 34 (3), 243- 264.