Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Annelerin Kaygı Düzeyleri ve Yaşam Doyumları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 2, 257 - 275, 01.06.2018

Nermin Çiftçi Arıdağ , Eyüp Sabır Erbiçer

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.372512

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, özel
gereksinimli çocuğa sahip annelere uygulanan grupla psikolojik danışma
programının,  annelerin durumluk-sürekli kaygı
düzeylerinin azalmasında, yaşam doyumlarının ise artmasında etkili olup
olmadığını incelemektir. Çalışma, özel eğitime gereksinimi olan ve Milli Eğitim
Bakanlığı’na bağlı özel bir rehabilitasyon merkezine devam eden 3-17 yaşları
arasındaki çocukların anneleri ile yürütülmüştür. Ön test-son test kontrol
gruplu deneysel modelin kullanıldığı çalışmada deney ve kontrol grubunda sekiz anne
olmak üzere toplam 16 anne katılmıştır. Uygulama grubunda yer alan annelere
sekiz oturumdan oluşan grupla psikolojik danışma programı uygulanmıştır. Veriler
Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri (State-Trait Anxiety
Inventory) ve Yaşam Doyumu Ölçeği (Satisfaction with Life Scale) ile
toplanmıştır. Verilerin
analizinde Kovaryans (ANCOVA) analizi kullanılmıştır. Grupla psikolojik danışma
uygulaması sonucundadeney grubundaki annelerin durumluk-sürekli kaygı
puanlarında kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde azalma olduğu saptanmıştır. Annelerin,
yaşam doyumlarında ise anlamlı düzeyde artma olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Grupla psikolojik danışma, kaygı, durumluk kaygı, sürekli kaygı, yaşam doyumu, özel gereksinimli çocuk anneleri, özel gereksinimi olan çocuklar

Kaynakça

• Arapkirlioğlu, H., & Tankız, K. D. (2011). Müzik öğretmenliği program özel yetenek sınavlarında alan ve yerleştirme puanlarının karşılaştırılması [Opinions of teachers, parents and principals regarding inclusive practices]. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 55-69.
• Baker-Ericzén, M. J., Brookman-Frazee, L., & Stahmer, A. (2005). Stress levels and adaptability in parents of toddlers with and without autism spectrum disorders. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 30(4), 194-204.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için very analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (14. baskı) [A very analytical handbook for social sciences: Statistics, research desidence, SPSS practices and comments (14th edition)].Ankara: Pegem Yayınları.
• Byrne, E. A., & Cunningham, C. C. (1985). The effects of mentally handicapped children on families–a conceptual review. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 26(6), 847-864.
• Cameron, S. J., & Armstrong, S., M. (1991). Stress, coping, and resources in mothers of adults with developmental disabilities. Counselling Psychology Quarterly, 4(4), 301-310.
• Cameron, S. J., Dobson, L. A., &Day, D. M. (1991). Stress in parents of developmentally delayed and non-delayed preschool children. Canada's Mental Health, 39(1), 13-17.
• Cin, A. (2001). Grup rehberliğinin özürlü çocuğu olan anne babaların kaygı düzeylerinin azaltılmasındaki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) [Impact of group guidance on reducing parental anxiety levels (Unpublished master's thesis)]. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malaty. http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden elde edilmiştir. (Tez No. 107207)
• Cin, A., & Kılıç, M. (2005). Deneysel olarak sınanmış grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları 2. S. Erkan & A. Kaya (Eds.), Özürlü çocuğu olan anne babaların kaygı düzeylerini azaltmaya yönelik bir grup rehberliği uygulaması (ss. 70-102) [A group guidance practice to reduce the anxiety levels of parents with disabilities (pp. 70-102)]. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Deniz, M. (2006). The relationships among coping with stress, life satisfaction, decision-making styles and decision self-esteem: An investigation with Turkish university students. Social Behavior and Personality: An International Journal, 34(9), 1161-1170.
• Deniz, M. E., Dilmaç, B., &Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi [Examining the state-trait anxiety and life satisfaction of parents with a disabled child]. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953-968.
• Diener, E. D., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
• Dilmaç, B., & Ekşi, H. (2008). Investigation the relationship between life satisfaction and self esteem among vocational schools students. Selcuk University the Journal of Institute of Social Sciences, 20, 279-289.
• Dilmaç, B., Çıkılı, Y., Koçak, F., & Çalıkçı, M. (2015). Zihinsel engelli çocuğa sahip olan annelerin kaygı düzeylerini azaltıcı eğitim programının annelerin durumluk ve sürekli kaygı düzeylerine etkisi [Impact of mothers with mentally retarded children's anxiety levels on their mothers' state and trait anxiety levels]. DumlupınarÜniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 65-71.
• Erol, N., & Öner, Ö. (1999). New approaches to anxiety. Turkish Journal of Child and Adolescent Mental Health, 6(1), 52-60.
• Ersanlı, K., & Kutlu, M., (1998). Zihinsel engelli çocuğu olan annelerin umutsuzluk düzeyleri [Hopelessness levels of mothers with mental retardation]. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitabı, 1, 341-348.
• Ersoy, Ö. & Güneysu, S. (1998). Destekleyici eğitim programlarının engelli çocuğu olan anneler üzerindeki etkisi [The impact of supporting educational programs on mothers with disabilities]. Ankara: Konak Kırtasiye.
• Esdaile, S. A., & Greenwood, K. M. (2003). A comparison of mothers' and fathers' experience of parenting stress and attributions for parent–child interaction outcomes. Occupational Therapy International, 10(2), 115-126.
• Fışıloğlu, A., & Fışıloğlu, H. (1997). İşitme engelli bireyile değişim sürecindeki ailelerin karşılaştıkları sorunlar. N. Karancı (Ed.), Farklılıkla yaşamak: Aile ve toplumun farklı gereksinimleri olan bireylerle birlikteliği içinde (ss. 23-35) [Living with diversity: In the coexistence of family and society with individuals with different needs (pp. 23-35)]. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Gallagher, J. J., Beckman, P., & Cross, A. H. (1983). Families of handicapped children: Sources of stress and its amelioration. Exceptional Children, 50(1), 10-19.
• Hastings, R. P. (2003). Child behaviour problems and partner mental health as correlates of stress in mothers and fathers of children with autism. Journal of Intellectual Disability Research, 47(45), 231-237.
• Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumları [Stress, social support and life satisfaction perceived by parents with handicapped children], Yayınlanmamış Araştırma Raporu, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Ankara.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (28.baskı) [Scientific research method: Concepts, principles, techniques (28th edition)]. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kazak, A. E., & Marvin, R. S. (1984). Differences, difficulties and adaptation: Stress and social networks in Families with a handicapped child. Family Relations, 33(1), 67-77.
• Koçoğlu, D. (2006). Konya kent merkezinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesinde sağlıkta sosyoekonomik eşitsizlikler (Yayımlanmamışyüksek lisans tezi) [Healthy lifestyle behaviors in Konya city center and socioeconomic inequalities in health in life quality (Unpublished master thesis)]. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı Halk Sağlığı Hemşireliği Bilim Dalı, Konya, Türkiye). http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden elde edilmiştir.
• Köker S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) [Comparison of life satisfaction levels of normal and problematic adolescents (Unpublished master thesis)]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden elde edilmiştir. (Tez No. 16802)
• Kuloğlu, N. (1992). Bilgi verici danışmanlığın otistik çocuğu olan anne-babaların kaygı düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) [Informative counseling is a test of the anxiety levels of parents with autistic children (Unpublished master's thesis)]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı, Ankara. http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden elde edilmiştir. (Tez No. 20767) Kuzgun, Y., & Hamamcı, Z. (2007). Ana-baba eğitim programları [Parent education programs]. Ankara: Maya AkademiYayınları.
• Küçüker, S. (1993). Özürlü çocuk ailelerine yönelik psikolojik danışma hizmetleri [Psychological counseling services for disabled children's families]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 23-29.
• Leung, C., Fan, A., & Sanders, M. R. (2013). The effectiveness of a group triple with Chinese parents who have a child with developmental disabilities: A randomized controlled trial. Research in Developmental Disabilities, 34(3), 976-984.
• Öner N. (1997). Psikolojik testler (3. baskı) [Psychological tests (3rd edition)]. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Öner, N., & Le Compte, W. A. (1985). Durumluk-sürekli kayg ıenvanteri el kitabı [State-trait anxiety inventory handbook]. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Özokçu, O., & Canpolat, M. (2013). Grup rehberliği programının zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin stres düzeylerine etkisi [The effect of the group guidance program on the stress levels of mothers with mental retardation]. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 181-196.
• Sarason, I. G. (1988). Anxiety, self-preoccupation and attention. Anxiety Research, 1(1), 3-7.
• Spielberger, C. D., Gorsuch, R. L., Lushene, R., Vagg, P. R., & Jacobs, G. A. (1983). Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Tamer, M. (2010). Zihinsel engelli çocuk annelerinde stress yönetimi eğitiminin etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) [The effects of stress management training in mothers with mental retardation (Unpublished master thesis)]. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkeziadresinden elde edilmiştir. (Tez No. 262143)
• Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, B. Y., & Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi [Determination of anxiety, depression and stress levels of mothers of mentally and physically handicapped children]. Klinik Psikiyatri, 7(1), 42-47.
• Voltan-Acar, N. (2015). Grupla psikolojik danışma: İlke ve teknikleri (11. baskı) [Group counseling: Principles and techniques (11th edition)]. Ankara: Nobel Yayın.
• Yetim, Ü. (1991). Kişisel projelerin organizasyonu ve örüntüsü açısından yaşam doyumu (Yayımlanmamış doktora tezi) [Life in terms of organization and pattern of personal projects (Unpublished doctoral dissertation)]. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden elde edilmiştir. (Tez No. 16120)
• Yıldırım, F., & Conk, Z. (2005). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip anne/babaların stresle başa çıkma tarzlarına ve depresyon düzeylerine planlı eğitimin etkisi [The effect of planned education on the ways in which parents have children with mental disabilities and their depression levels]. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 1-10. Yıldırım Doğru, S. S., & Arslan, E. (2008). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyi ile durumluk kaygı düzeylerinin karşılaştırılması [Comparison of levels of trait anxiety and level of trait anxiety for mothers with disabilities]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2008), 543-553.
• Wishart, M. C., Bidder, R. T., & Gray, O. P. (1981). Parents' report of family life with a developmentally delayed child. Child: Care, Health and Development, 7(5), 267-279.