“Özel Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri” Dersinin Psikolojik Danışman Adaylarının Özel Eğitimde Öz-Yeterlik Algılarına Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 3, 513 - 536, 01.09.2020

Nesrin Sönmez , Melike Koçyiğit

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.579465

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, psikolojik danışman adaylarıyla yürütülen
“Özel Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik
(PDR) Hizmetleri” dersinin, adayların özel eğitimde öz-yeterlik algılarına
etkisini incelemek amaçlanmıştır. Yarı-deneysel nitelikte olan çalışmada
ön-test, son-test kontrol gruplu (2x2) desen kullanılmıştır. Çalışmanın
katılımcıları, 2017-2018 bahar yarıyılında Rehberlik ve Psikolojik Danışma
programında öğrenim gören 4. sınıf psikolojik danışman adaylarıdır (n=45). Son
sınıf müfredatında seçmeli ders olan “Özel Eğitimde PDR
Hizmetleri”
dersini seçen 24 aday deney grubunu, başka bir dersi seçen 21 aday da kontrol
grubunu oluşturmuştur. Adayların özel eğitimde
öz-yeterlik algılarına etkisini belirlemek üzere “Kişisel Bilgi
Formu” ve “Rehber
Öğretmen Özel Eğitim Öz Yeterlik Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde “tekrarlı
ölçümler için ANOVA” ve t-testi kullanılmıştır. 14 hafta boyunca yüzyüze
eğitimler, okul ziyaretleri, deneyim paylaşımı, doküman inceleme gibi
süreçlerle yürütülen dersin sonunda, deney grubundaki psikolojik danışman
adaylarının özel eğitim özyeterlik algı düzeyi kontrol grubuna göre anlamlı
düzeyde artmıştır. Psikolojik danışman adaylarının lisans eğitiminde özel
eğitim alanında yeterlik kazandıracak nitelikte derslerin açılması yönünde
önerilere yer verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Psikolojik danışman adayı, özel eğitim özyeterlik algısı

Kaynakça

• Akalın, S. (2014). Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan rehber öğretmenlerin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin gereksinimleri [Needs of preschool counselors about inclusive practices]. International Journal of Early Childhood Special Education, 6(1), 115-142. Retrived from https://www.int-jecse.net/index.php/ijecse/article/view/83/74
• Aksoy, V. & Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmenlerin özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz yeterlik algılarının incelenmesi [Examining school counselors’ sense of self-efficacy regarding psychological counsultation and counseling in special education] İlköğretim Online [Elementary Education Online], 8(3), 709-719. Retrived from https://dergipark.org.tr/download/article-file/90830
• Armstrong, S. A., Balkin, R. S., Long, R., & Caldwell, C. (2006). Mentoring programs for first-year elementary school counselors: An exploratory study. Journal of School Counseling, 4, 19-27. Retrived from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ901155.pdf
• Arşit, M. H. (2019). Özel eğitim okullari ile rehberlik ve araştirma merkezlerinde görev yapan rehberlik öğretmenlerinin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danişma hizmetlerine ilişkin özyeterliliklerinin incelenmesi [An examination of self-efficacy of school counsellors working in special education schools with counseling and research centers on guidance and psychological counseling services in special education] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Biruni Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Biruni University, Institute of Educational Sciences, Istanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 540386)
• Ateş, M. A. (2017). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık bölümü öğretmen adaylarının özel eğitim öz yeterlik algılarının belirlenmesi [Guidance and psychological counseling department determination of private education self adequality of teacher] (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) [Unpublished master’s thesis] Retrived from http://docs.neu.edu.tr/library/6538739114.pdf
• Bandura, A. (2000). Cultivate self efficacy for personal and organizational effectiveness. In E. A. Locke (Ed.), Handbook of principles of organizational behavior (2nd ed.), (pp.179-200). New York: Wiley.
• Batu E. S. & Subaşı-Yurtçu, A. B. (2017). Psikolojik danışma ve rehberlikte özel eğitim ve kaynaştırma uygulamalar [Applications of special education and inclusion in psyhological counseling and guidance]. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Bilgin, M. (2000). Psikolojik danışma ve rehberlik eğitiminde çağdaşlaşma [Modernization in psychological counseling and guidance education]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi [Journal of Cukurova University Instıtute of Social Sciences], 6(6), 21-36.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak K., E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods] (8. baskı) [8th ed.]. Ankara: Pegem Akademi.
• Cimşir, E. & Carney, J. L.V. (2017) School counsellor training, attitudes, and perceptions of preparedness to provide services to students with disabilities in inclusive schools in Turkey. European Journal of Special Needs Education, 32,(3), 346-361, doi: 10.1080/08856257.2016.1240340.
• Deniz, S. (2016). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitime yönelik özyeterlik algılarının incelenmesi [The survey of pre-service counsellors’ self efficacy perceptions towards special education]. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi [Journal of Social Sciences and Humanities Researches], 17(38).154-175. Retrived from https://dergipark.org.tr/download/article-file/453752
• Doğan, S. (2000). Psikolojik danışman eğitiminde akreditasyonun gereği ve bir model önerisi [The need for acreditation in counselor education: A recommended model]. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi [Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal], 2(14), 31-38.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Girgin G. (2014). Özel eğitim ve rehberlik [Special education and guidance]. A. Kaya (Ed.) in Psikolojik danışma ve rehberlik (pp. 2-34). Ankara: Anı Yayıncılık [Ankara, Turkey: Anı Publihing].
• Gürbüz, S. F. (2012). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışmaya yönelik öz yeterlik algıları [Self efficacy perceptions for guidance and psychological counseling on special education of the counselors working in guidance and research centers] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Erciyes University, Institute of Educational Sciences, Kayseri, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 320292)
• Güven, Y. & Uyanık Balat, G. (2006). Kaynaştırma uygulamalarına ilişkin rehber öğretmenler ve rehberlik araştırma merkezi çalışanlarının görüşleri [School counselors’ and counceling and research centers specialists’ views about integration]. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi [M.U. Atatürk Educational Faculty Education Sciences Journal], 24, 95-108.
• Hott, B., Thomas, S., Abbassi, A., Hendricks L. & Aslina D. (2015). It takes a village: Counselor participation with students, families, and other school personnel in serving students with special needs. National Forum of Special Education Journal,26(1), 1-9. Retrived from http://www.nationalforum.com/Electronic%20Journal%20Volumes/Hott,%20Brittany%20It%20Takes%20a%20Village%20NFSEJ%20V26%20N1%202015.pdf
• Kaygusuz, C. (2004). Özel eğitim ve rehberlik [Special education and guidance]. A. Kaya (Ed.). in Psikolojik danışma ve rehberlik (pp.303-334). Ankara: Anı Yayıncılık [Ankara, Turkey: Anı Publihing].
• Kıran, B. & Dengiz, G. (2019). Okul psikolojik danışmanlarının cinsiyet, deneyim ve öz yeterliklerine göre engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutumlarının incelenmesi [Examining the Attitudes of School Counsellors Towards Education of Disabled Individuals According to Their Gender, Experience and Self-Efficacy]. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi [Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal], 9(52), 43-67.
• Kumcağız, H., Demir, Y., & Karadaş, C. (2017). Okul psikolojik danışmanlarında mesleki tükenmişliğin yordayıcısı olarak özel eğitime ilişkin öz-yeterlik algısı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 312-324. doi: 10.17679/inuefd.341495.
• Leech, N. L., Barrett, K. C. ve Morgan, G. A. (2008). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation. (3rd Ed.). New York: Taylor & Francis Group.
• Mesleki Yeterlilik Kurumu [Vocational qualification institute] (2017). Ulusal meslek standardı. Okul psikolojik danışmanı. Seviye 7[National occupational standard. School counselor. Level 7]. Retrieved from http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171101M1-3-1.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2015). Okullarda rehberlik ve psikolojik danışma kılavuzu [Manual of guidance and counseling in schools]. Retrieved from https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_08/20051746_rehberlik_klavuzu2.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2017). Rehberlik hizmetleri yönetmeliği [Guiding services regulation] Retrieved from https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/10113305_yeni_rehbrlk_yon.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2018) Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği [Special education services regulation] Retrieved from https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_07/09101900_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_07072018.pdf
• Milsom, A. (2006). Creating positive school experiences for students with disabilities. Professional School Counseling, 10(1), 66-72. doi:10.5330/prsc.10.1.ek6317552h2kh4m6.
• Milsom, A. S. (2002). Students with disabilities: School counselor involvement and preparation. Professional School Counseling, 5(5), 331–338. Retrived from https://www.jstor.org/stable/pdf/42732373.pdf?refreqid=excelsior%3Aec5c3ac6446c652614b13a2680e2129b
• Milsom, A., & Akos, P. (2003). Preparing school counselors to work with students with disabilities. Counselor Education and Supervision, 43, 86–95. doi:10.1002/j.1556-6978.2003.tb01833.x
• Nichter, M., & Edmonson, S. L. (2005). Counseling services for special education students. Journal of Professional Counseling: Practice, Theory, and Research, 33(2), 50–62. doi: https://doi.org/10.1080/15566382.2005.12033817
• Özdemir D. (2018). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitime ilişkin öz yetkinlik algıları ve kaynaştırmaya ilişikin görüşlerinin incelenmesi [Inspectation of guidance councelor candidates' opinions about special education, bounding and perception of self- efficacy](Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, İstanbul Arel University, Institute of Social Sciences, Istanbul, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 529818)
• Özengi, S. Ş. (2009). Eskişehir ilinde kaynaştırma uygulamalarının yürütüldüğü ilköğretim okullarındaki rehber öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüşleri [The opinions of the guidance teachers about the inclusion in primary schools where inclusion practices are carried out in Eskişehir] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Anadolu University, Institute of Educational Sciences, Eskişehir, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 249401)
• Sakız, H., Woods, C., Sart, H., Erşahin, Z., Aftab, R., Koç, N. vd. (2015). The route to 'inclusive counselling': Counsellors' perceptions of disability inclusion in Turkey. International Journal of Inclusive Education, 19(3), 250– 269. doi: http://dx.doi.org/10.1080/13603116.2014.929186.
• Sargın, N. & Hamurcu, H. (2010). Özel özel eğitim kurumlarında çalışan rehber öğretmenlerin sorunlarına ve beklentilerine yönelik bir çalışma [A study on the problems and expectations of the psychological counsellors who work in private special education institutions]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi [Selçuk University Institute of Social Sciences Journal], 24, 323-329.
• Sütçü, Z. (2007). Yasal düzenlemeler açısından rehber öğretmenlerin/psikolojik danışmanların özel eğitimle ilgili görevlerini uygulamaya yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi [An evaluation of educational psychologists perspectives on practices of their duties in schools related to the Turkish special education legislation] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Selçuk University, Institute of Social Sciences, Konya, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 217359)
• Toprak Karaer N. (2010). İlköğretim okullarındaki yönetici, sınıf ve psikolojik danışma ve rehber öğretmenlerin kaynaştırma adayı özel gereksinimli öğrencileri tanıma ve yönlendirme yeterliliklerinin incelenmesi. [An analysis of primary school administrators’, teachers’ and school counselors’ proficiency in assessing and directing students with special needs in inclusive and mainstreaming schools (A case study in greater Gaziantep area)] (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep, Türkiye) [Unpublished master’s thesis, Gaziantep University, Institute of Social Sciences, Gaziantep, Turkey]. Retrieved from http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Thesis Number 279235)
• Ültanır, E. (2005). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) mesleği ve psikolojik danışman eğitimi [The psychological counseling and guidance (PCG) as a profession and training of counselor in Turkey]. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Mersin University Educatinal Faculty Journal], 1(1), 102-111.
• Vural Batık M. & Fırıncı Kodaz A. (2018). Kurum deneyiminin psikolojik danışman adaylarının özel eğitim öz yeterlik algılarına etkisi [The effect of the internship course on counselor trainees’ sense of self-efficacy regarding special education]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Ondokuz Mayıs University Educational Faculty Journal], 37(1), 209-222. doi: 10.7822/omuefd.327621.
• Yılmaz Bingöl, T. (2018). Okul psikolojik danışman adaylarının genel öz-yeterlik ve özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışmanlığa ilişkin öz-yeterlik inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between general self-efficacy of school psychological counselor candidates and self-efficacy beliefs of that regarding special education]. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi [International Journal of Society Researches], 8(15),1474-1493. doi: 10.26466/opus.444225
• Yüksek Öğretim Kurumu [Counsil of Higher Education] (2018a). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık programı bulunan tüm üniversiteler [All universities with guidance and psychological counseling program]. Retrived from https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10172
• Yüksek Öğretim Kurumu [Counsil of Higher Education] (2018b). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık lisans programı [Guidance and psychological counseling undergraduate program]. Retrived from https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Rehberlik_ve_Psikolojik_Danismanlik_Lisans_Programi.pdf
• Yüksel, K., Diken, İ. H., Aksoy, V., & Karaaslan, Ö. (2012). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları [School counselor candidates’ perception of self-efficacy regarding psychological counseling in special education]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Pamukkale University Educational Faculty Journal], 31(1), 137-148.