REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN ÖĞRETMENLERİN AĞIR VE ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERİN EĞİTSEL DEĞERLENDİRME VE TANILAMA SÜREÇLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 246 - 280, 02.03.2022

Mehmet Yürekli Pınar Şafak

Öz

Ağır ve çoklu yetersizliği olan bireyler karakteristikleri, yetenekleri ve
öğrenme ihtiyaçları açısından oldukça heterojen bir grubu oluştururlar. Bu bireylerin
özel ihtiyaçlarına en hassas şekilde cevap verebilmek için mevcut yeterliliklerini ve
bilgilerini değerlendirmek gerekir. Türkiye’de özel gereksinimli bireylerin eğitsel
değerlendirme ve tanılama süreci Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM) tarafından
yürütülmektedir. Bu nedenle de bu çalışma kapsamında ağır ve çoklu yetersizliği olan
bireylerin, eğitsel değerlendirme ve tanılama süreçlerine ilişkin, RAM öğretmenlerinin
görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Nitel bir çalışma olan bu araştırmada, durum
çalışması türlerinden bütüncül tekli durum deseni kullanılmıştır. Araştırmaya Antalya
ilinde bulunan üç farklı RAM’da görev yapan, ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen,
sekiz gönüllü öğretmen katılım sağlamıştır. Araştırmaya katılan katılımcılarla, yarı
yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir ve bu görüşmeler sonucunda elde edilen
veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara bakıldığında, ağır ve
çoklu yetersizliği olan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılama süreçlerinin bütün
aşamalarında olumsuzluklar yaşandığı belirlenmiştir. Elde edilen bulgular
doğrultusunda ağır ve çoklu yetersizliği olan bireylerin, özelliklerine yönelik RAM’da
görev yapan öğretmenlere uygulamalı eğitimler düzenlenmesine, bu bireylerin, eğitsel
değerlendirme ve tanılama süreci için değerlendirme prosedürü oluşturulmasına, yine bu
bireylere yönelik ölçme ve değerlendirme araçlarının geliştirilmesine yönelik önerilerde
bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ağır ve çoklu yetersizlik, rehberlik ve araştırma merkezi, eğitsel değerlendirme ve tanılama, değerlendirme.

Kaynakça

• Adıgüzel, S., Kizir, M., & Eratay, E. (2017). Ağır ve çoklu yetersizliği (AÇYE) olan bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin yaşadıkları sorunların belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 45-59. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.296901
• Aral, N., & Gürsoy, F. (2007). Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. İstanbul: Morpa.
• Avcıoğlu, H. (2012). Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) Müdürlerinin Tanılama,Yerleştirme-İzleme, Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) Geliştirme ve Kaynaştırma Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlara İlişkin Algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2009-2024.
• Avcıoğlu, H. (2018). Özel gereksinimi olan bireylerin değerlendirilmesi. Ankara: Vize.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Best, S. (2001). Definitions, supports, issues,and services in schools and communities.S. J. Best, J. L. Bigge, K. Wolff Heller, (Eds.), Teaching individuals with physical, health, or multiple disabilities içinde (s. 278-318). NJ: Prentice Hall.
• Booker, M. (2011). Developmental drama dramatherapy approaches for people with profound or severe multiple disabilities, including sensory impairment. London and Philadelphia: Jessica Kingsley.
• Bozkurt, F. (2009). Zihinsel yetersizlik tanısı alan çocukların tanılama süreçlerinin betimlenmesi. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Brown, F., Lehr, D., & Snell, M. E. (2011). Conducting and using student assessment. M.E.Snell, F. Brown (Eds.) Instruction of Students with Severe Disabilities. (7.Baskı). New Jersey: Pearson.
• Bruce, S. M. (2011). Severe and multiple disabilities. J. M. Kauffman , & D. P. Hallahan (Ed.), Handbook of Special education içinde (s. 291-303). New York: Taylor & Francis.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Cloninger, C. J. (2017). Educating students with severe and multiple disabilities a collabarative approach. F. P. Orelove, D. Sobsey, & D. L. Gilles (Ed.), Educating students with severe and multiple disabilities a collaborative approach fifth editon içinde (s. 16-31). Baltimore: Brookes.
• Çakmak, Z. (2017). Rehberlik ve araştırma merkezi personelinin öğrenme güçlüğü olan bireylerin değerlendirilme süreçlerine ilişkin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çay, E., Sivrikaya, T., & Eldeniz Çetin, M. (2018). Rehberlik araştırma merkezlerinde eğitsel değerlendirme yapan personelin çoklu yetersizliği olan bireyleri değerlendirirken yaşadıklarının belirlenmesi . 17. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu (s. 839). Ankara: USOS.
• Çiftçi-Çiçek, M. (2015). Özel gereksinimli bireyin egitsel tanılama sürecinde; ram’ da yönlendirme, yerlestirme ve izleme çalısmalarına yönelik çalışanların görüslerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Downing, J. E. (2002). Including students with severe and multiple disabilities in typical classrooms: Practical strategies for teachers (2nd ed.). Baltimore: Brookes.
• Falvey, M. A. (2004). Toward realizing the influence of “toward realization of the least restrictive educational environments for severely handicapped students". Research & Practice for Persons with Severe Disabilities, 29(1), 9-10.
• Gargiulo, R. M. (2010). Special education'in contemporary society an introduction to exceptional 4th ed. California: Sage.
• Howard, V. F., Williams, B., & Lepper, C. E. (2011). Özel gereksinimi olan küçük çocuklar eğitimciler, aileler ve hizmet verenler için bir başlangıç (Gönül Akçamete, Çev.). Ankara: Nobel.
• Karaaslan, D. (2015). Otizmli çocukların tıbbi tanılama süreçlerine ilişkin ailelerin ve tanılamada görev alan uzman doktorların görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kargın, T. (2007). Baş makale: Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci . Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi , 8(1) 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000103
• Kirk, S., Gallagher, J. j., Ruth Coleman, M., & Anastasiow, N. (2009). Educating exceptional children twelfth edition. New York: Houghton Miffl in Harcourt.
• Krishnan, R., & ,vd. (2010). Towards incluseve education manuel for special teachers. New Delhi: State Cuouncil of Educational Resarch And Training Varun Marg, Defence Colony.
• Kurth, J. A., Morningstar, M. E., & Kozlesk, E. B. (2014). The persistence of highly restrictive special education placements for students with low-incidence disabilities. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 39(3), 227-238.
• MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden alındı
• Mensch, S. M., Rameckers, E. A., Echteld, M. A., & Evenhuis, H. M. (2015). Instruments for the evaluation of motor abilities for children with severe multiple disabilities: A systematic review of the literature. Research in Developmental Disabilities, 47(2015), 185-198.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2019). Nitel veri analizi 3. baskı (S. Akbaba-Altun & A. Ersoy, Çev.). Ankara: Pegem.
• Özyürek, M. (2005). Bireysel farklılıkları inceleme yaklaşımları. Ankara: KÖK.
• Roth, V. (1991). Students with learning disabilities and hearing impairment: issues for the secondary and postsecondary teacher . Journal of Learning Disabilities, 24(7), 391-397.
• Rowland, C. (2009). Assessing communication and learning in young children who are deafblind or who have multiple disabilities. Oregon: U.S. Office of Special Education Programs.
• Sardohan Yıldırım, A. E. (2019). Çoklu yetersizliği olan bireyler. Melekoğlu, & M. Sönmez Kartal (Ed.), Özel Eğitim "Her Çocuk Özeldir ve Her Çocuk Başarır." içinde (s. 241). Ankara: Vize.
• Sarı, H. (2019). Çoklu yetersizliği olan öğrenciler. İ. H. Diken (Ed.), Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (s. 503-504). Ankara: Pegem.
• Shulman, L. S. (1987). Knowlegde and teaching: Foundations of the new reform. Harvard Educational Review, 57(1), 61-77.
• Stillman, R. D. (1974). Assessment of Deaf-Blind Children: The Callier-Azusa Scale. Callier Center for Communication Disorders, Dallas, TX. Washington, DC: Bureau of Education for the Handicapped (DHEW/OE), Washington. 04 27, 2020 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED102797.pdf adresinden alındı.
• Şafak, P. (2018). Ağır ve çoklu yetersizliği olan öğrencilerin eğitimleri ve bağımsızlığa ulaşmaları için desteklenmeleri. Ankara: Vize.
• Şafak, P., & Yürekli, M. (2020). Ağır ve çoklu yetersizliğin kavramsal çerçevesi. P. Şafak (Ed.), Ağır ve çoklu yetersiziği olan öğrencilerin eğitiminde stratejiler içinde (s. 1-28). Ankara: Vize.
• Türkkal, A. (2018). Matematik becerilerinde yetersizlik görülen ilkokul öğrencilerinin rehberlik ve araştırma merkezindeki eğitsel tanılama süreçlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Westling, D. L., & Fox, L. (2009). Taching students with severe disabilities. Merril/Prentice Hall: Upper Saddle River.
• WHO. (2011). Dünya Engellilik Raporu. Cenevre: WHO. (10.01.2020 tarihinde https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf/ sitesinden erişilmiştir.)
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, Y. (2016). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde tanı, değerlendirme ve izleme süreçlerinin incelenmesi: İşitme kayıplı çocuklar örneği. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yurtsever, Ş. (2013). Eğitsel tanılama ve değerlendirme sürecinde görev alan rehberlik ve araştırma merkezi personelinin karşılaştığı sorunların belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yürekli, M., & Şafak, P. (2020). Ağır ve çoklu yetersizliği olan bireylerle çalışan uzmanların BEP hazırlarken kullandıkları ölçme ve değerlendirme araçlarının belirlenmesi. Karadeniz zirvesi 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Özet Kitabı (s. 16-17). Ordu: UBAK.