ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERİN EBEVEYNLERİNİN RAM, OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMANI VE ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ KAVRAMLARINA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARININ İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 281 - 318, 02.03.2022

Ramazan Çok Seda Sezer Yunus E. Aydın

Öz

Özel gereksinimli bireylerin ebeveynlerinin RAM, okul psikolojik
danışmanı ve özel eğitim öğretmeni kavramlarına ilişkin metaforik algılarının
incelendiği bu araştırmaya, 117 ebeveyn katılmıştır. Veriler ebeveynlerin “Rehberlik ve
Araştırma Merkezleri ....... benzer/gibidir. Çünkü .......”, “Okul psikolojik danışmanı
(rehber öğretmen) .......benzer/gibidir. Çünkü .......” ve “Özel eğitim öğretmeni .......
benzer/gibidir. Çünkü.......” ifadelerini tamamlamasıyla elde edilmiştir. Toplanan veriler
içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Çalışmanın bulgularında
ebeveynlerin RAM kavramına yönelik toplam 116 metafor ürettikleri görülmektedir.
RAM kavramına ilişkin en fazla sıklığa sahip metaforlar okul (f=38), hastane (f=6) ve
ışık (f=5) şeklindedir. Metaforlar “bilgilendirme ve yönlendirme kurumu”, “eğitim
kurumu”, “eğitsel değerlendirme ve tanılama merkezi”, “yardım sağlayan kurum”,
“araştırma ve geliştirme merkezi”, “eğitsel destek kurumu”, “duygusal yakınlık
sağlayan ve güven veren bir yer”, “olumlu gelecek beklentisi kazandıran yer” olmak
üzere toplam 8 kategori altında gruplanmıştır. Okul psikolojik danışmanı kavramına
ilişkin 116 metafor ürettikleri en fazla sıklığa sahip metaforlar anne (f=14), doktor
(f=13), psikolog (f=12), ışık (f=9) ve arkadaş (f=8) olduğu görülmektedir. Metaforlar
“yetkin ve alan uzmanı olan”, “yakından ilgilenen”, “yol gösteren”, “anlayan ve çözüm
sunan”, “bilgi sunan” ve “güvenilir olan” olmak üzere toplam 6 kategori altında
gruplanmıştır. Özel eğitim öğretmeni kavramına ilişkinse 113 metafor üretildiği ve en
fazla tekrar eden metaforlarınsa anne (f=21), doktor (f=10) ve arkadaş (f=6) olduğu
görülmektedir. Metaforlar “geliştiren ve destekleyen biri”, “ilgili ve samimi olan”,
“yetkin ve alan uzmanı olan”, “değerli ve önemli biri”, “yol gösteren”, “duygusal
yakınlık sağlayan biri”, “güvenilir biri” ve “olumlu gelecek beklentisi kazandıran”
olmak üzere toplam 8 kategori altında gruplandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim, rehberlik ve araştırma merkezi, psikolojik danışman, rehber öğretmen, metaforik algı, özel gereksinimli birey

Kaynakça

• Altındağ-Kumaş, Ö. ve Süer, S. (2020). Öğretmen adaylarının özel eğitime ilişkin metaforik algıları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(28), 1076-1101.
• Amatea, E. S. & Clark, M. A. (2005). Changing schools, changing counselors: A qualitative study of school administrators’ conceptions of the school counselor role. Professional School Counseling, 9(1), 16-27. https://doi.org/10.1177/ 2156759X0500900101
• Ardıç, A. (2015). Özel gereksinimli çocuk ve aile. İçinde, Cavkaytar, A. (Ed.). Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği. (ss.29-62). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Bundy, D. J. (2005). Effective steps to creating parent/teacher partnerships in special education. (Theses and Graduate Projects). Master of Arts in Education, Ausburg University, Ausburg.
• Cavkaytar, A. (Edt.) (2015). Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği, (3. baskı). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Cavkaytar, A. (Edt.) (2014). Özel eğitimde uygulamalı aile eğitimi, (2. baskı). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 293-712.
• Dabkowski, D. M. (2004). Encouraging active parent participation in IEP team meetings. Teaching Exceptional Childreen, 36. 34-39.
• Dunst, C. J. (2002). Family-centered practices: Birth through high school. Journal of Special Education, 36(3), 139–147.
• Fiedler, C. R., Simpson, R. L., & Clark, D. M. (2007). Parents and families of children with disabilities: Effective school-based support services. Prentice Hall.
• Fitch, T. J., & Marshall, J. L. (2004). What counselors do in high-achieving schools: A study on the role of the school counselor. Professional School Counseling, 7(3), 172-177.
• Fraenkel, W. & Wallen, N. E. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
• Hamamcı, Z. (2007). Anne babalara sunulan bir hizmet: aile rehberliği. Çoluk Çocuk Dergisi, 73, 20-21. (https://books.google.com.tr/ adresinden 12.01.2021 tarihinde çevrimiçi olarak alınmıştır).
• Heiman, T. (2002). Parents of children with disabilities: Resilience, coping, and future expectations. Journal of developmental and physical disabilities, 14(2), 159-171.
• Kekeç, H. B., Töre, E. (2020). “Rehberlik ve Araştırma Merkezi” kavramına ilişkin öğretmenlerin ve idareci algıları: metafor çalışması. İZÜ Eğitim Dergisi, 2(3), 19-41.
• Kılcan, B. (2021). Eğitim bilimlerinde metaforların veri toplama aracı olarak kullanılması, örnek bir uygulama. İçinde Kılcan, B. (Ed.) Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi, (ss. 89-108), Ankara: Pegem Akademi.
• Kızıltepe, Z. (2017). İçerik analizi. F. Nevra-Seggie ve Y. Bayyurt (Ed.). İçinde Nitel araştırma. Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları (253-266). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koç, E. S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleğikavramlarına ilişkin metaforik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-72.
• Kot, M., Sönmez, S., Eratay, E. (2018) Özel gereksinimli bireylere sahip ailelerin yaşadıkları zorluklar. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 85-96.
• Küçüker, S. (2001). Erken eğitimin gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarının stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3, (1), 1-11.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2010). Metaforlar hayat, anlam ve dil (Çev. G. Y. Demir). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Lerner, J. W., Lowental, B. ve Egan, R. W. (2003). Preschool childreen with special needs. (Second Edition). Boston MA: Allyn & Bacon Publisher.
• Lloyd, T. J., & Hastings, R. (2009). Hope as a psychological resilience factor in mothers and fathers of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 53(12), 957-968.
• MEB (2020). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (https://orgm.meb.gov.tr/meb adresinden 15.06.2021 tarihinde çevrim içi olarak alınmıştır).
• Merriam, S., B. (2015). Nitel araştırma, desen ve uygulama için rehber. (Orj. Qualitative research a guide to design and implementation). (S.Turan, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Miles, B. M. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd Edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications (https://books.google.com.tr/ adresinden 20.06.2021 tarihinde çevrim içi olarak alınmıştır).
• Murray, M. M., & Curran, E. M. (2008). Learning together with parents of children with disabilities: Bringing parent-professional partnership education to a new level. Teacher Education and Special Education, 31(1), 59-63.
• Murray, M. M., Handyside, L. M., Straka, L. A., & Arton-Titus, T. V. (2013). Parent Empowerment: Connecting with Preservice Special Education Teachers. School Community Journal, 23(1), 145-168.
• Nas, E. (2019). Bir metafor çalışması: öğrencilerin rehberlik servisine ilişkin algıları. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 291-301.
• Özdemir, O. (2015). Ailelere sunulan hizmetler ve destekler. İçinde, Cavkaytar, A. (Ed.). Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği. (ss. 63-88). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün, S. B. Demir, Çev. Ed) Ankara: Pegem Akademi.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saka, S. (2011). Zihinsel engelli öğrenci velilerinin eğitim ihtiyacının belirlenmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 65-80.
• Satan, A., A. (2013). Öğretmen adayı öğrencilerin psikolojik danışman ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (26), 64- 92.
• Sola Özgüç, C., Uzunkol, E., Uysal, A. Z. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının rehberlik ve araştırma merkezlerine ilişkin metaforik algıları. Kocaeli Üniversitesi EğitimDergisi, 2(1), 48-63.
• Sönmez Kartal, M. (2015). Aile katılımı. İçinde, Cavkaytar, A. (Ed.). Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği. (ss. 117-134). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Stephenson, J. R., & Dowrick, M. (2000). Parent priorities in communication intervention for young students with severe disabilities. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35, 25-35. (https://www.jstor.org/stable/23879704 adresinden 13.06.2021 tarihinde çevrim içi olarak alınmıştır).
• Sucuoğlu, B. (1995). Özürlü çocuğu olan anne-babaların gereksinimlerinin belirlenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 2(1), 10-18.
• Thayer-Bacon, B. J. (2000). Transforming critical thinking: Thinking constructively. Teachers College Press (https://books.google.com.tr/ adresinden 01.02.2022 tarihinde çevrim içi olarak alınmıştır).
• Trolley, B. C., Haas, H. S., & Patti, D. C. (Eds.). (2009). The School Counselor′ s Guideto Special Education. Corwin Press (https://books.google.com.tr/ adresinden 01.02.2022 tarihinde çevrim içi olarak alınmıştır).
• Yazıcı, D. N., Durmuşoğlu, M. C. (2017). Özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin karşılaştığı sorunlar ve beklentilerinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 657-681.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A., D., & Türk, E. G. (2018). Okul psikolojik danışmanlarının görev sınırları ve sorumluluklarının metaforlar ile analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(4), 1207- 1216.
• Yılmaz, İ., Bengisoy, A. (2019). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin okul rehberlik servisinden beklentileri ile ilgili görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 1-23.