Gölhisar (Burdur) ovasının hidrojeoloji ve hidrojeokimyasal değerlendirilmesi

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 6, 528 - 537, 20.12.2016

Ayşen Davraz , Emine İlknur Yılmaz

Öz

Türkiye’nin
güneybatısında bulunan Gölhisar (Burdur) Ovası 1505 km²'lik bir
drenaj alanına sahiptir. İnceleme alanında Yeşilbarak napı, Likya napları ile
paraallokton ve Kuvaterner yaşlı birimleri içeren neootokton kaya birimleri
yüzeylemektedir. Ovada alüvyon, konglomera ve kireçtaşı birimlerinden
yeraltısuyu alınmaktadır. Bölgede genel yeraltısuyu akım yönünün ovanın
güneyine doğru olduğu görülmektedir. Ovada yeraltısuyu tablasının rakımı
960-1644 m; yeraltısuyunun yüzeyden derinliği 4.0-57.07 m arasında ölçülmüştür. Gölhisar
Ovası’nda yeraltısuyunun kalite ve kirlilik analizleri ile hidrojeokimyasal
değerlendirmeler yapılmıştır. İnceleme alanında yeraltısuları Mg-Ca-HCO₃,
Ca-Mg-HCO₃ ve Ca-HCO₃ hidrojeokimyasal su fasiyeslerinin
varlığı tespit edilmiştir. Yeraltısularında Mg artışı Neojen Çameli formasyonu,
Orhaniye formasyonu ve Marmaris peridoditi ile kaya-su etkileşiminden
kaynaklanmaktadır. ABD Tuzluluk
laboratuarı ve Wilcox diyagramları, Artıksal sodyum karbonat (RSC),
Geçirgenlik indeksi (PI) ve Magnezyum Tehlikesi (MT) parametrelerinin
değerlendirilmesi ile sulama suyu olarak kullanıma uygun olduğu belirlenmiştir.
Bölgede yeraltısuları için en önemli kirletici unsur tarımsal faaliyetlerdir.
Bu durum, ova genelinde yeraltısularında nitrat içeriklerinin artmasına neden
olmuştur. Ayrıca, yeraltısularının Al, As, Cr, Cu, Fe, Mn ve Pb gibi ağır metal
içerikleri incelenmiştir. Ağır metal analiz sonuçları Türk İçme Suyu (TSE 266)
ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) standartları ile karşılaştırılmış ve sınır
değerlerin aşılmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gölhisar, Hidrojeoloji, Hidrojeokimya, Burdur

Hydrogeological and hydrogeochemical assesment of Gölhisar (Burdur) plain

Öz

The
Gölhisar (Burdur) plain which is located in the southwest of Turkey have 1505
km² watershed area. Yeşilbarak
nappes, Lycian nappes and neo-autochtonous rock units including
para-allochthonous and Quaternary units are outcropped in the investigation
area. Groundwater supplied from alluvium, conglomerate and limestone units.
General groundwater flow direction is towards to south of the plain. The
elevation of the groundwater table and the depths of the groundwater from the
ground surface in the plain were measured between and 960-1644 m 4-57.07 m,
respectively. The hydrogeochemical evaluations were made using the quality and
pollution analyses of groundwater in the Gölhisar plain. Groundwaters are Mg-Ca-HCO₃,
Ca-Mg-HCO₃ and Ca-HCO₃ facies. The increase of Mg is
originated from Çameli formation, Orhaniye formation and Marmaris peridotite
related to water-rock interaction. The US salinity diagram, Wilcox diagram, residual
sodium carbonate (RSC), permeability index (PI) and Magnesium hazard (MH) are
used to assess the suitability of groundwater for agricultural purposes. Groundwaters are suitable for usage as irrigation
water in the plain. Agricultural activity is most important pollution in the
plain. Nitrate content is increased because of agricultural activity in the
research area. In addition, heavy metal contents of groundwater such as Al, As,
Cr, Cu, Fe, Mn and Pb were also investigated. The results of heavy metal
contents were compared to Turkish drinking water standards (TSE-266) and World
Health Organization (WHO) and not exceed the permissible limit values is
determined.

Anahtar Kelimeler

Gölhisar, Hydrogeology, Hydrochemistry, Burdur

Kaynakça

• Poisson A. Recherces geologiques dans les Taurides occidentales (Turquie). These University. Paris-Sud, Orsay, 795s, 1977.
• Erakman B, Meşhur M, Gül MA, Alkan H, Öztaş Y. Akpınar M. “Toros Projesine Bağlı Kalkan-Köyceğiz-Çameli-Tefenni Arasında Kalan Alanın Jeolojisi ve Hidrokarbon Olanakları Raporu”. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Raporu, Ankara, Türkiye, 1732, 1982.
• Şenel M, Akdeniz N, Öztürk EM, Özdemir T, Kadınkız G, Metin I, Öcal H, Serdaroğlu M, Örçen S. “Fethiye (Muğla)-Kalkan (Antalya) ve Kuzeyinin Jeolojisi”. Maden Tetkik Raporu, Ankara, Türkiye, 9761, 1994. (yayımlanmamış).
• Bilgin ZR, Karaman,T, Öztürk Z, Şen MA, Şenel M. “Yeşilova-Acıgöl Civarının Jeolojisi Raporu”. Maden Tetkik Arama Raporu, Ankara, Türkiye, 9071, 1990.
• Şenel M, Selçuk H, Bilgin ZR, Şen AM, Karaman T, Dinçer MA, Durukan E, Arbas A, Örçen S, Bilgi C. Çameli (Denizli)- “Yeşilova (Burdur)-Elmalı (Antalya) ve Kuzeyinin Jeolojisi”. Maden Tetkik Raporu, Ankara, Türkiye, 9429, 1989. (yayımlanmamış).
• Şenel M. Türkiye Jeoloji Haritaları. Fethiye-L8 paftası, Ankara, Türkiye, MTA Genel Müdürlüğü Yayınları, 1997.
• Yılmaz Eİ. Gölhisar (Burdur) Ovasının Hidrojeoloji İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye, 2015.
• Şahinci A. “Doğal Suların Jeokimyası”. Bölüm 2. İzmir, Türkiye, Reform Matbaası, 1991.
• Türk Standartları Enstitüsü. “İnsani Tüketim Amaçlı Sular”. Ankara, Türkiye, 266, 2005.
• WHO. “Guidelines for drinking-water quality”. 3rd ed. incorporating 1st and 2nd addenda, World Health Organization, 2012.
• Kharaka YK, Gunter WD, Affarwall PK, Perkins EH, De Braall JD. “SOLMINEQ A Computer Program Code for Geochemical Modelling of Water-Rock Interactions”. US Geological Survey Water Investigations, USA, Report 88-4227, 1988.