Kentsel dönüşüm sürecinde asbest maruziyeti ve korunma yöntemleri

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 6, 694 - 706, 15.12.2017

Özge Akboğa-kale , Gürkan Emre Gürcanlı Selim Baradan

Öz

Asbest
maddesi ve insan sağlığına verdiği zararlar iş sağlığı ve güvenliği dünyasında
uzun süredir araştırmacıları meşgul etmektedir. Getirilen yasal düzenlemeler
ile asbest kullanımı dünya genelinde birçok ülkede yasaklansa da geçmiş
yıllardaki yaygın kullanımından dolayı mevcut bina stoklarında hala asbest
ihtiva eden bileşenlerin var olduğu bilinmektedir. Son yıllarda Türkiye’de
uygulaması devam eden kentsel dönüşüm süreci kapsamında bu binaların yıkımı söz
konusu olduğu için asbeste maruz kalma gerçeği bir kez daha gün yüzüne
çıkmıştır. Bu çalışmada, ülkemizde ve dünyada iş sağlığı ve güvenliği
kapsamında asbest maruziyetine yönelik yapılan yasal düzenlemeler detaylı
olarak incelenmiş ve yapılan karşılaştırmalar sonucunda elde edilen bulgulara
göre mevzuatta daha etkili önlemlerin alınması gerektiği ve kontrol
mekanizmasının geliştirilmeye ihtiyaç duyduğu kanısına varılmıştır. Bu kapsamda
kentsel dönüşüm sürecinde asbest maruziyetine uğramamak için uygulamacılarca
kullanılabilecek bir akış şeması oluşturulmuş ve çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Asbest, Asbest maruziyeti, Kentsel dönüşüm, Meslek hastalıkları

Asbestos exposure and prevention methods in urban renewal process

Öz

Asbestos
and its health hazards have been keeping occupational safety and health
community busy for a long time. Although it is forbidden to use asbestos in
majority of the world as mandated by legislative bodies, it is known that many
existing buildings still contain asbestos containing materials due to its
widespread usage in the past. Asbestos exposure reality resurfaced when these
buildings are being demolished as part of the urban renewal process in Turkey.
This study thoroughly investigates legal regulations and standards that concern
asbestos exposure in Turkey and rest of the world. It was found that more
effective precautions and improvements are needed in Turkish legislation on
working with asbestos. Based on the findings of comparisons, it is recommended
that existing regulations need more effective measures and a newly developed
control mechanism. In addition, a flow chart was developed for practitioners to
prevent asbestos exposure during urban renewal process and remedial
recommendations were made.

Anahtar Kelimeler

Asbestos, Asbestos exposure, Urban renewal, Occupational illness

Kaynakça

• Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası. “AB’nin İstihdam ve Sosyal Politikası”. http://www.mess.org.tr/media/filer_public/4c/e8/4ce80e0b-1dbe-40fa-8b55-8a951552ae66/istihdamvesosyalpolitika.pdf (12.05.2011).
• Olsen NJ, Franklin PJ, Reld A, Klerk NH, Threlfall TJ, Shllkin K, Musk B. “Increasing incidence of malignant mesothelioma after exposure to asbestos during home maintenance and renovation”. Medical Journal of Australia, 195(5), 271-274, 2011.
• Brückner B, De Coninck JM, Albracht G, Enright K, Au M, Foltyn M, Carcoba A, Gibson M, Mceneany R, Korat LA. “Guide issued by the senior labour inspectors committee (SLIC)”. European Commission, Act No: 124 , 11-36, 2006.
• National Occupational Health and Safety Commission. “The Incidence of Mesothelioma in Australia 1999 to 2001”. Australian Mesothelioma Register Report, Canberra, NOHSC, 16th Report 2004.
• Mesothelioma Canner Alliance. “What is Asbestos?”. Http://Www.Mesothelioma.Com/Asbestos-Cancer/What-Is-Asbestos.Htm (21.05.2016).
• Virta RL. Asbestos., Virginia, USA, U.S. Geological Survey Mineral Yearbook (USGS), 2012.
• Çöplü L. Aspeste Bağlı Plevra Hastalıkları. Editors: Gözü O, Köktürk O. Plevra Hastalıkları. 224-9, Ankara, Türkiye, Toraks Kitapları 4, 2003.
• Şenyiğit A, Babayiğit C, Gökırmak M, Topçu F, Asan E, Coşkunsel M, Işık R, Ertem M. “Incidence of malignant pleural mesothelioma due to environmental asbestos fiber exposure in the southeast of Turkey”. Respiration, 67(6), 610-614. 2000.
• Barış YI. “Türkiye’de asbest ve fibröz zeolit (erionit) ile ilgili akciğer hastalıkları”. Beslenme, Çevre ve Kanser Sempozyum Bildiri Kitabı. Ankara, Türkiye, 31 Mart-3 Nisan 2002.
• Zeren EH, Gümürdülü D, Roggli VL, Zorludemir S, Erkişi M, Tuncer I. “Environmental Malignant mesothelioma in Southern Anatolia: A study of fifty cases”. Environment Health Perspectives, 108(1), 1047-1050, 2000.
• Yazıcıoğlu S. “A high incidence of pleural calcification, pleural mesotheliomas and bronchial carcinomas due to asbestosis in Southern Turkey”. Diyarbakır Journal of Medical Faculty, 11, 354-361, 1980.
• Metintaş M. “Asbest temasına bağlı plevral patolojiler ve mezotelyoma”. Türkiye Klinikleri Dahili Tıp Bilimleri Dergisi, 1(32), 96-110, 2005.
• Kösali YK. “Kentsel Dönüşüm Kapsamındaki Yıkımlarda Asbest Sorunu”. http://www1.mmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=40150&tipi=2&sube=10#sunum (12.10.2014).
• Szabo J, Smallwood J. “Asbestos in construction”. 4th Triennial International Conference. Port Elizabeth, South Africa, 17-20 May 2005.
• Bilir E. “Asbestli Çalışmalarda Dikkat Edilmesi Gereken Temel Kurallar”. http://www.isgeurasia.com/files/sunumlar2015/ASBESTLI_CALISMALAR_Sunum_Hazirligi_Ertugrul_Bilir.pdf (15.06.2015).
• Şenyiğit A, Dalgıç A, Kavak O. “Asbestin sağlığa etkileri”. Dicle Tıp Dergisi, 31(4), 48-52, 2004.
• Berman DW, Crump KS, Chatfield EJ, Davis JM, Jones AD. “The sizes, shapes and mineralogy of asbestos structures that induce lung tumors or mesothelioma in AF/HAN rats following inhalation”. Risk Analysis, 15, 181-95. 1995.
• Ross M. The Geologic Occurrences and Health Hazards of Amphibole and Serpentine Asbestos. Editor: Veblen DR. Mineralogical Society of America, 279-323, Washington DC, US, Mineralogy and Geochemistry, 1981.
• Gaines RV, Skinner HCW, Foord EE, Mason B, Rosenzweig A. Dana’s New Mineralogy. New York, USA, John Wiley and Sons, 1997.
• Hartgerink JD, Beniash E, Stupp SI. “Self-Assembly and mineralization of peptideamphiphile nanofibers”. Science, 294, 1684-1688, 2001.
• Women in Europe for a Common Future (WECF). “Asbest: Küresel Ölçekte Sessiz Bir Katil”. http://www.wecf.eu/download/2013/May/asbestos_turkish_bilgi_oezeti_asbest.pdf (20.05.2015).
• Mcculloch J. Asbestos Blues: Labour, Capital, Physicians and the State in South Africa. London, England, James Currey, 2002.
• TC. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı. “Asbest ve Asbestli Malzeme İle Üretim Yapılan İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Proje Denetimi”. Ankara, Türkiye, 4846, 2005.
• Health and Safety Executive (HSE). “Asbestos Health and Safety”. http://www.hse.gov.uk/asbestos/ (10.08. 2009)
• Tümer S. “Asbest”. SDUGEOE-Dergi, 3, 6-11, 2012.
• Atabey E. Türkiye’de Sağlık Riski Oluşturan Krizotil ve Amfibol Asbest ile Eriyonit Minerali İçeren Kayaların Dağılımı. İstanbul, Türkiye, YMGV Yayını, 2008.
• Tezcan E. “Asbest Nedir?”. Mühendis ve Makine, 567(48), 9-12, 2007.
• Mckenna A. “Asbestos Detection, Handling and Management, Cases and Examples”. https://www.gzs.si/pripone/Microsoft%20PowerPoint%20-%20NFB%20Asbestos%20Awareness%20presentation%20-%20Alex%20McKenna%2014%20April%202014.pdf (24.04.2014).
• Akboğa Ö. Baradan S. “Asbestin inşaat sektöründeki yeri ve maruziyetin önlenmesi”. Türkiye Mühendislik Haberleri, 469(5), 69-76, 2011.
• Barış Yİ, Akay H, Emri S. “Türkiye’de asbest ve erinoit ile ilgili hastalıklar”. Toraks Dergisi, Aralık Bülteni, 2007.
• Wagner JC, Sleggs CA, Marchand P. “Diffuse pleural mesothelioma and asbestos exposure in the north western cape province”. British Journal of Industrial Medicine, 17(4), 260-271, 1960.
• Newhouse ML, Thompson H. “Mesothelioma of pleural and peritoneum following exposure to asbestos in the london area”. British Journal of Industrial Medicine, 22, 261-8, 1965.
• Selikoff I. “Occurrence of pleural calcification among asbestos insulation workers”. Annals of the New York Academy of Science, 132(1), 351-367, 1965.
• Metintaş M. “Kırsal Alanlarda Mineral Analizi İçin Asbest Karışımlı Toprakları Tanıma ve Örnek Alma Rehberi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Akciğer ve Plevra Kanserleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, Eskişehir, Türkiye, 2-36, 2003.
• Gibson, B. “Long awaited vindication”. Architect and Specificator, July /August, 12 -13, 2004.
• Barış Yİ. Anne Bana Kerpeteni Getir. Anadolu’nun Bitmeyen Akciğer ve Karın Zarı Kanseri. Ankara, Türkiye, Bilimsel Tıp Yayınevi, 2003.
• Barış Yİ. Asbestos and Erionite Related Chest Diseases. Ankara, Türkiye, Semih Ofset Matbaası, 1987.
• Suzuki Y, Yuen SR. “Asbestos fibers contributing to the induction of human malignant mesothelioma”. Annals of the New York Academy of Science, 982, 160-76, 2002.
• Roggli VL, Pratt PC, Brody AR. “Asbestos fiber type in malignant mesothelioma: an analytical scanning electron microscopic study of 94 cases”. American Journal of Industrial Medicine, 23(4), 605-14, 1993.
• Churg A. “Chrysotile, tremolite and malignant mesothelioma in man”. Chest, 93(3), 621-8, 1988.
• Dufresne A, Harrigan M, Masse S, Begin R. “Fibers in lung tissues of mesothelioma cases among miners and millers of the township of asbestos”. American Journal of Industrial Medicine, 27(4), 581-92, 1995.
• Republic of South Africa. “Guide Asbestos Regulations”. Department of Labour, Pretoria, South Africa, 2001.
• Banning Asbestos. “A Global Responsibility According To International Health Experts”. http://www.asbestosnetwork.com/News/Banning-Asbestos-a-Global-Responsibility-According-to-International-Health-Experts.shtml (12.05 2016).
• Vargı S. “Asbest Türkiye’de Tamamen Yasaklanmalıdır”. http://www.turkis.org.tr/ (15.04.2009).
• Brophy JT, Keith MM, Schieman J. “Canada’s Asbestos Legacy at Home and Abroad”. International Journal of Occupational and Environmental Health, 13(2), 236-243, 2007.
• Kazan-Allen L. “Asbestos and mesothelioma: worldwide trends”. Lung Cancer, 49 (1), 3-8, 2005.
• Directive 2003/18/EC of the European Parliament and of the Council. “Council Directive 83/477/EEC On The Protection Of Workers From The Risks Related To Exposure To Asbestos At Work”. http://consultation.hsa.ie/asbestos/AbestosDirectivesWeb8May2006.pdf (15.05.2003).
• Çevre ve Orman Bakanlığı. “Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına Ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’’. Ankara, Türkiye, 27687, 2010.
• United Stated Geological Survey. “Mineral Resources Online Spatial Data”. https://mrdata.usgs.gov/ (25.10.2016).
• British Geological Survey. “European Mineral Statistics 2000‐04, 2004‐2008, 2006‐2010.” http://nora.nerc.ac.uk/7996/1/EMS2000-2004.pdf http://nora.nerc.ac.uk/9532/1/EMS_2004_2008_web.pdf http://nora.nerc.ac.uk/17613/1/EMS2006-2010.pdf (25.10.2016).
• Banduch I, Libner L. “Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerinde Asbest Bağlantılı Mesleki Hastalıklar”. http://docplayer.biz.tr/1909302-Orta-ve-dogu-avrupa-ulkelerinde-asbest-baglan-li-mesleki-hastaliklar.html (12.05.2016).
• Devlet Planlama Teşkilatı. “Kalkınma Bakanlığı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu”. Ankara, Türkiye, 2618-ÖİK: 629, 2001.
• Khan HA. “Hero of yesteryear, villain of today: Asbestos”. European Geologist, 18, 30-32, 2004.
• Dünya Sağlık Örgütü. “Lif Kanser Gelişimi Mekanizmaları ve Kristal Asbest Subsütüflerinin Değerlendirme Hakkında Dünya Sağlık Örgütü Atölyesi Raporu”. Lyon, Fransa, 2005.
• Gürcanlı GE. “Kentsel Dönüşüm Süreci, Yıkımlar ve Asbest Riski Üzerine”. http://gurkanemregurcanli.blogspot.com.tr/2013/07/kentsel-donusum-sureci-yikimlar-ve.html (17.12.2013).
• Gürcanlı GE, Duman E. “Kentsel Dönüşüm, Yıkımlar, Asbest”. İstanbul İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi, http://docplayer.biz.tr/3836241-Kentsel-donusum-dr-ercan-duman-halk-sagligi-msc-doc-dr-gurkan-emre-gurcanli-itu-insaat-fak-ins-muh-bol-ogr-uyesi.html (10.12.2014).
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. “Asbest Çıkarılması ve Asbest İçeren Ürünleri İşleme veya Dönüştürme Projeleri”. http://www.csb.gov.tr/turkce/index.php (05.05.2016).
• Çevre ve Orman Bakanlığı. “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”. Ankara, Türkiye, 25406, 2004.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. “Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”. Ankara, Türkiye, 28786, 2013.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. “Tozla Mücadele Yönetmeliği”. Ankara, Türkiye, 28812, 2013.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. “Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”. Ankara, Türkiye, 28539, 2013.
• Occupational Safety and Health Administration. “Asbestos Standard for General Industry”. OSHA, 3095, 1995.
• Occupational Safety and Health Administration. “Asbestos Standard for the Construction Industry”. OSHA, 3096, 2002.
• Çevre ve Orman Bakanlığı. “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği”. Ankara, Türkiye, 21634 ,1993.
• Çevre ve Orman Bakanlığı. “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”. Ankara, Türkiye, 25755, 2005.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. “Zararlı Madde ve Karışımların Kısıtlanması ve Yasaklanması Hakkında Yönetmelik”. Ankara, Türkiye, 27092, 2008.
• Çevre ve Orman Bakanlığı. “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”. Ankara, Türkiye, 2010.
• Kadıköy Belediyesi. “Asbestli Binalara Yıkım İzni Yok”. http://www.kadikoy.bel.tr/Haberler/asbestli-binalara-yikim-izni-yok (25.10.2016).
• Maltepe Belediyesi. “Maltepe'de yıkımlara asbest şartı getirildi "Ulusal Basın". http://www.maltepe.bel.tr/haber/maltepede-yikimlara-asbest-sarti-getirildi-ulusa/1015/52956 (25.10.2016).
• Kolçak H. "Dönüşümün 2. Dalgasında Asbest Şoku". http://www.haber7.com/yazarlar/hatice-kolcak/1008936-donusumun-2nci-yikim-dalgasinda-asbest-soku (25.10.2016).
• Yılmaz AE. "Bu Uyarı Önemli Kentsel Dönüşümde Asbest Riski!". http://www.olay.com.tr/yazarlar/ahmet-emin-yilmaz/bu-uyari-onemli-kentsel-donusumde-asbest-riski/454/ (25.10.2016).