Kale-i Tavas (Tabae) antik kentinin (Kale-Denizli) jeolojik ve jeoteknik özellikleri

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 6, 792 - 798, 15.12.2017

Turgay Beyaz , Mustafa Selman Arsay

Öz

Antik
bir yerleşim yeri olan Kale-i Tavas (Tabae) bir tepe üzerine kurulmuştur. En
üstte yatay tabakalı gölsel kireçtaşı birimi ve altında çakıllı, kumlu ve killi
birimler yer almaktadır. İki jeolojik birim arasında açısal uyumsuzluk vardır.
Jeolojik birimler, çatlaklıdır. Tabae, heyelan ve kaya düşmeleri nedeniyle 1954
yılında terkedilmiştir. Tabae’da tarihi dönemlerden beri, insan eliyle kazılmış
su tutma yapıları (sarnıç, kuyu, yeraltı açıklığı, galeri vb.) bulunmaktadır.
Yağış suları buralarda biriktirilerek kullanılmıştır. Kütle hareketlerinin
meydana gelmesinde çatlakların, suyun ve depremlerin etkisinin olup-olmadığı
araştırılmıştır. Alan içerisinde tespit edilen kuyular, sarnıçlar, çatlaklar,
litolojik birimler 1/2000 ölçekli haritaya aktarılmıştır. Denizli ve çevresi 1.
derece deprem bölgesindedir. Bölgede, birçok hasar yapıcı deprem meydana
gelmiştir. Laboratuvarda deneyler yapmak amacıyla kaya ve zemin örnekleri
alınmıştır. Kuru halde kaya numunelerin yoğunluğu: 23.3-24.4 kN/m³
ve tek eksenli sıkışma dayanımı: 12-25 MPa arasındadır; ıslak halde yoğunluk 23.7-25.6 kN/m³ ve tek
eksenli sıkışma dayanımı: 5-12 MPa değerleri arasında değişmektedir. Çatlak
içine dolan suyun donması, deprem, boşluk suyu basıncının artması ve nemlenmeye
bağlı kohezyon değerinin azalması vb. faktörler kütle hareketlerini hızlandıran
başlıca etkenlerdir. Siltli killi kumlarda yapılan deneylerde kohezyon 16-25
kPa; içsel sürtünme açısı

18-20° arasında değişmektedir. Elde edilen tüm bulgular bir arada
değerlendirildiğinde; insanlar tarafından kazılan su tutma yapılarının ve
çatlakların çalışma alanındaki kütle hareketlerini tetiklediği sonucuna
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kale-i Tavas, Tabae, Kütle hareketi, Heyelan, Çatlak, Su tutma yapıları

Geological and geotechnical characteristics of Kale-i Tavas (Tabae) ancient city (Kale-DENIZLI)

Öz

Kale-i
Tavas (Tabae) which is an ancient settlement was established on a hill. At the
top of the geological units horizontally layered lacustrine limestone and under
gravel, sand and clay units located. There is an angular unconformity between
two geological units. Geological units are fractured. Tabae, was abandoned due
to landslides and rock falls in 1954. Since the historical period, man made
water retaining structures (cisterns, wells, underground openings, galleries
etc.) are available to collect. The effects of fractures, water, and earthquake
have been investigated on the mass movements. The wells, cisterns, lithological
units, and fractures that are detected in the area, were transferred to 1/2000
scale map. Denizli city and vicinity has the 1st degree earthquake risk zone.
In the region, many destructive earthquakes have occurred. Rock and soil
samples were taken for experimentation in the laboratory. In the dry state the
density of rock samples: 23.3-24.4 kN/m³ and uniaxial compressive
strength: between 12-25 MPa; In the wet state the density of rock samples:
23.7-25.6 kN/m³ and uniaxial compressive strength: 5-12 MPa values
ranged from. Freezing of the water filled into the fractures, earthquake,
increase of pore water pressure, and decreasing cohesion due to moisture etc.
are major factors accelerating the mass movement. In experiments conducted in
silty clayey sand cohesion 16-25 kPa; friction angle varies between 18-20°.
When all the results evaluated together; water retaining structures and
fractures have accelerated occurring to the mass movements.

Anahtar Kelimeler

Kale-i Tavas, Tabae, Mass movement, Landslides, Fracture, Water retention structure

Kaynakça

• Kale Belediyesi. “TC. Kale Belediyesi Resmi web Sitesi”. http://www.kale.bel.tr/42/4/sayfa/TabaeAntikKent.html (01.01.2016).
• Altınlı İE. “Denizli güneyinin jeolojik incelemesi”. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, 1-2, 1-47, 1954.
• Nebert K. Tavas-Kale (Güneybatı Anadolu) Bölgesine Ait Yeni Müşahedeler. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 54, 55-62, 1961.
• Hakyemez HY, Örçen S. Muğla-Denizli Arasındaki (GB Anadolu) Senozoik Yaşlı Çökel Kayaların Sedimantolojik ve Biyostratigrafik İncelemesi. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 7311, 1982.
• Hakyemez, HY. “Kale-Kurbalık (GB Denizli) bölgesindeki senozoik yaşlı çökel kayaların jeolojisi ve sratigrafisi”. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 109, 9-21, 1989.
• Okay A. “Denizli’nin güneyinde menderes masifi ve likya naplarının jeolojisi”. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 109, 45-58, 1989.
• Google Earth. “Google Earth”. http://earth.google.com, (01.01.2016).
• Akgün F, Sözbilir H. “A palynostratigraphic approach to the SW anatolian molasse basin: Kale-Tavas molasse and Denizli molasse”. Geodinamica Acta, 14(1-3), 71-93, 2001.
• Hasdiğen S, Bayhan E. “Kale (GB Denizli) bölgesindeki tersiyer yaşlı kayaçların kil sedimantolojisi”. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 27, 47-58, 2003.
• İslamoğlu Y, Gedik F, Aydın A, Atay G, Hakyemez A, Babayiğit S. “Denizli Bölgesi’ndeki (GB Türkiye) Oligosen Yaşlı Lagüner ve Denizel Çökellerin Mollusk, Foraminifera,
• Nannoplankton, Mercan ve Ostrakoda Biyostratigrafisi”. 59. TJK, JMO, 245-249, MTA Genel Müd. Kültür Sitesi. Ankara, Türkiye, 20-24 Mart 2006.
• Gök S, Uçar H. “Kale-i Tavas (Tabae) kazısı seramik buluntuları (2007-2011)”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
• Akbeyik H. “Kaledavazda ve Kaledavaz’dan yetişen değerler”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
• Bubur R. “Kale-i Tavas (Tabae) 2011 yılı kuzey mağara ve çevresi kazı-temizlik çalışmaları”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
• Ürer H. “Kale-i Tavas (Tabae) su sistemleri”. Kaledavaz Sempozyumu, Denizli, Türkiye, 2-3 Nisan 2012.
• Selby MJ. Hillslope Materials and Processes. 2nd ed. Oxford, UK, Oxford Univ. Press, 1993.
• Rahn PH. Mühendislik Jeolojisi-Çevresel Bir Yaklaşım. Çevirenler: Akyol, E. ve Kayabalı, K, 2. Baskı, Ankara, Türkiye, Gazi Kitabevi, 2006.
• Ulusay R. Uygulamalı Jeoteknik Bilgiler. 2. Baskı, Ankara, Türkiye, JMO Yayınları, 1994.
• Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı. “TC. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Başkanlığı Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı”. http://www.deprem.gov.tr (01.01.2016).
• Kandilli Rasathanesi. “Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Sorgulama Sistemi. “KOERI DB Search”. http://udim.koeri.boun.edu.tr (01.01.2016).
• Özdemir A. Zemin Mekaniği ve Zemin Mühendisliğine Giriş. Konya, Türkiye, Dizgi Ofset, 2013.
• Akdeniz N. “1/100 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Denizli-N21 Paftası”. MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara, Türkiye, No: 163, 2011.