Terzili-Yerköy-Yozgat Cu yatağı ve çevresinde yetişen Euphorbia cyparissias bitkisinin biyojeokimyasal olarak incelenmesi, Türkiye

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 3, 538 - 544, 29.06.2018

Güllü Kırat

Öz

Çalışma alanı, Terzili köyü  (Yerköy - Yozgat) Kırşehir İ32-b3
paftasında yer almaktadır. Bu bölgede yetişen Euphorbia cyparissias bitkisinden
ve ilişkili toprak örneklerinden 10’ar adet toplanarak analizi yapılmıştır.
İnceleme alanından toplanan bu bitkinin dalında As, Co, Fe, Ni, Ag ve V element
değerleri, yapraklarında As, Cr, Co, Fe, Ni, Ag, Th ve V element değerleri ve
bu bitkinin üzerinde yetiştiği toprak örneklerinde (Fe ve Th dışında) tüm
element değerleri, bitki ve toprak için önerilen değerlerden yüksektir.
İncelenen toprak örneklerindeki Pb ve Th değerleri ile pH değerleri arasında
doğrusal bir ilişki saptanırken, Ag, Co, Cu, Ni, U, V ve Zn değerleri ile pH
arasında doğrusal bir ilişki saptanamamıştır. Düşük pH şartlarında bu
elementlerin çözünürlüğünün yüksek olduğu görülmüştür. Toprak örneklerinde
element çiftleri arasında; Al-Cr, Co-Ni, Cu-Fe ve Al-Mn pozitif yüksek
korelasyon görülmektedir (p<0.01, p<0.05). Toprak-dal (As için) ve
toprak-yaprak (Cu, Mn ve Pb için) arasında %99 ve %95 güvenilirlikle pozitif korelasyon bulunduğundan,  Cu ve Mn (yaprak) ve Pb (dal)  için, E. cyparissias bitkisinin belirtgen
bitki olabileceği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Belirtgen bitki, Dal, Yaprak, Toprak, Terzili

Biogeochemical examination of Euphorbia cyparissias plant in Terzili-Yerköy-Yozgat Cu deposits and its around, Turkey

Öz

The
study area is located in Kırşehir İ32-b3 section in Terzili village
(Yerköy-Yozgat). 10 samples were analyzed after collected from Euphorbia
cyparissias plant which grows in this region and from related soil. Since As,
Co, Fe, Ni, Ag and V element values on the stems of this plant collected from
the study area, As, Cr, Co, Fe, Ni, Ag, Th and V element values on the leaves
of this plant, and all the element values (except for Fe and Th) in the soil
where this plant grows are higher than the suggested values. There was no
linear relationship between pH values and Ag, Co, Cu, Ni, U, V and Zn values,
while Pb and Th values in soil samples were correlated with pH values. At low
pH conditions, the solubility of these elements is high. At the soil samples,
higher positive correlation is  seen
between pairs element Al-Cr, Co-Ni, Cu-Fe and Al-Mn (p<0.01, p<0.05). Because of positive correlation 99% and 95% reliability
between soil-stem (for As) and soil-leaf (for Cu, Mn and Pb), it has been
determined that E. cyparissias plant for Cu and Mn (leaf) and Pb (stem) may be
indicator plant.

Anahtar Kelimeler

Indicator plant, Stem, Leaf, Soil, Terzili

Kaynakça

• Gustafson LB, Williams N. Sediment-Hosted Stratiform Deposits Of Copper, Lead, and Zinc, Editors: Skinner BJ. Economic Geology 75th Anniversary Volume, (1905-1980), 139–178, Lancaster, Penn., The Economic Geology Publishing Company, 1981.
• Aral H. “Red bed tipi bakır yatakları ve Türkiye'den örnekler”. Madencilik, 2, 17-26, 1990.
• Aral H. “Orta Anadolu'da Delice-Yerköy arasında yer alan sedimanter bakır (gümüş-uranyum) yataklarının stratigrafisi, sedimantolojik özellikleri ve oluşumu”. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 110, 55-76, 1990.
• Haynes DW. “Stratiform copper deposits hosted by low-energy sediments. I. Timing of sulfide precipitation-An hypothesis”. Economic Geology, 81, 250-265, 1986a.
• Dunham KC. “Neptunist concepts in ore genesis”, Economic Geology, 59, 1-21 1964.
• Haranczyk C. “Zechstein lead-bearing shales in the fore-Sudetian monocline in Poland”. Economic Geology, 65, 481-495, 1970.
• Garlick WG. “Depositional and diagenetic environment related to sulfide mineralization. Mufulira, Zambia”. Economic Geology, 69, 59-79, 1974.
• Shockey PN, Renfro AR, Peterson RJ. “Copper-sulfide solution fronts at Paoli, Oklahoma”. Economic Geology, 69, 266-268, 1974.
• Rose AW. “The effect of cuprous chloride complexes in the origin of Red-Bed copper and related deposits”. Economic Geology, 71, 1036-1048, 1976.
• Gedik T. Madenköy (Niğde/Ulukışla) ve Dolaylarının Biyojeokimyasal Anomalilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye, 2005.
• Brooks RR, Dunn CE, Hall GEM. Editors: Biological Systems in Mineral Exploration and Processing. 538, Ellis Horwood, London, 1995.
• Turan H, Özdemir Z, Zorlu S. “Çiftehan (Ulukışla-Niğde) bölgesinin Cu, Zn, Fe, Mn ve Ni için biyojeokimyasal anomalilerin araştırılması”. İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi, 19(2), 131-140, 2006.
• Erdman JA, Kokkola M. “Workshop 2: Biogeochemistry in mineral Exploration”. Journal of Geochemical Exploration, 21, 123-128, 1984.
• Sağıroğlu A, Özdemir Z. “Biyojeokimyasal prospeksiyon”. Jeoloji Mühendisligi, 51, 1-17, 1997.
• Özdemir Z, Sağıroğlu A. “Botanik prospeksiyon”. Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Derlemeler Dizi, 4, 93-100, 1996.
• Göncüoğlu MC, Toprak GMV, Kuşçu I, Erler A, Olgun E. “Orta Anadolu Masifinin Batı Kesiminin Jeolojisi Bölüm 1: Güney Kesim”. Ankara, Türkiye, ODTÜ-TPAO Project Report, (yayınlanmamış), 140, 1991.
• Erdogan B, Akay E, Ugur MS. “Geology of the Yozgat region and evolution of the collisional Cankırı Basin”. International Geology Review, 38, 788-806, 1996.
• Çevik N. Yozgat-Yerköy-Belkavak Köyü Civarı Kalsedon ve Ametist Oluşumlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2009.
• Birgili S, Yoldaş R, Ünal G. “Çankırı Çorum Havzası’nın Jeolojisi ve Petrol Olanakları”. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye, 5621, 1975.
• Ateş Ş, Erkal T, Mutlu G, Bulut A, Osmançelebioğlu R, Olgun Ş, Özata A. “Çorum kenti ile merkez ilçesinin yerbilim verileri ve doğal afet kaynakları”. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye, 10553, 2002.
• Alpaslan M, Temel A. “Petrographic and geochemical evidence for magma mixing and crustal contamination in the Post-Collisional calcalkaline Yozgat Volcanics, Central Anatolia, Turkey”. International Geology, 42, 850-863, 2000.
• Gümüş A. Metalik Maden Yatakları. Trabzon, Türkiye, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, 1974.
• Reichman SM, Asher CJ, Mulligan DR, Menzies NW. “Seedling responses of three Australian tree species totoxic concentrations of zinc in solution culture”. Plant and Soil, 235, 151-158, 2001.
• Vural A. “Assessment of metal pollution associated with an alteration area: Old Gümüshane, NE Black Sea”. Environmental Science and Pollution Research, 22(5), 3219-3228, 2014.
• Nazır R, Khan M, Masab M, Rehman HU, Rauf NU, Shahab S, Ameer N, Sajed M, Ullah M, Rafeeq M, Shaheen Z. “Accumulation of Heavy Metals (Ni, Cu, Cd, Cr, Pb, Zn, Fe) in the soil, water and plants and analysis of physico-chemical parameters of soil and water Collected from Tanda Dam Kohat”. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 7(3), 89-97, 2015.
• Köksoy M, Topçu S. ”Jeokimyasal Prospeksiyonun Tanıtımı ve Laboratuar Metotları”. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınları, Ankara, Türkiye, 16, 95 s, 1976.
• Alloway BJ. oil processes and the behavior of metals. In: Heavy Metals in Soils, Editors: Alloway, B. J. 2nd ed. 11-37, Blackie Academic and Professional, London, 1995.
• Fırat B. Bitki Nasıl Beslenir. Konya, Türkiye, Atlas Kitapevi, 1998.
• Market B. “Presence and significance of naturally occurring chemical elements of the periodic system in the plant organism and consequences for future investigations on inorganic environmental chemistry in ecosystems”. Vegetation, 1203, 1-30, 1992.
• Temur S. Metalik Maden Yatakları. 286 s. Konya, Türkiye, Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1997.
• Nagaraju A, Karımulla S. “Accumulation of elements in plants and soils in and around Nellore Mica Belt, Andhra Pradesh, India-a biogeochemical study”. Environmental Geology, 41, 852-860, 2002.
• Hassan Z, Anwar Z, Khattak KU, Islam M, Khan RU, Zaman J, Khattak K, et al. “Civic pollution and its effect on water quality of river toi at district kohat, NWFP”. Research Journal of Environmental and Earth Sciences, 4(3), 334-339, 2012.
• Shah A, Niaz A, Ullah N, Rehman A, Akhlaq M, Zakir M, Khan MS. “Comparative study of heavy metals in soil and selected medicinal plants”. Journal of Chemistry, Volume 2013, 1-5, 2013.
• Naim S, Ozcan HK, Demir G, Nemlioglu S, Bayat C. “Determination of heavy metal concentrations in street dusts in Istanbul E-5 highway”. Environmental International, 29(7), 979-985, 2004.
• Ge Y, Murray P, Hendershot WH. “Trace Metal Speciation and Bioavailability in Urban Soils”. Environmental Pollution, 107(1), 137-144, 2000.
• Lu SG, Bai, SQ. “Contamination and potential mobility assessment of heavy metals in urban soils of hangzhou, China: relationship with different land uses”. Environmental Earth Sciences, 60(7), 1481-1490, 2010.
• Škrbić B, Miljević N. “An evaluation of residues at an oil refinery site following fires”. Journal of Environmental Science and Health, 37(6), 1029-1039, 2002.
• Al Obaidy AHMJ, Al Mashhadi AAM. “Heavy Metal Contaminations in Urban Soil within Baghdad City, Iraq”. Journal of Environmental Protection, 4, 72-82, 2013.
• Ünlü T, Stendal H. “Divriği bölgesi demir yataklarının element korelasyonu ve jeokimyası; Orta Anadolu, Türkiye”. Jeoloji Mühendisliği. 28, 5-19, 1986.
• Wellmer FW. Rechnen Für Lagerstaettenkundler und Rohstoffwirtschftleri. Verlag Elger Clausthal-Zellerfeld. Deutschland, 462, 1989.
• Schroll E. (Ed.). Analytische Geochemie. Enke verl. Bd. I. Stuttgart, 292, 1975.
• Aktaş M. Bitki Besleme ve Toprak Verimliliği. Ankara, Türkiye, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 1995.
• Yılmaz C. Bitkisel Üretimde Besin Elementleri. İstanbul, Türkiye, Hasad Yayıncılık, 2004.
• Özdemir Z, Zorlu S, Akyıldız M, Yücesoy Eryılmaz F. “Determination of indicator plants for boron in the Kırka (Eskişehir, Türkiye) boron deposit area”. International Journal of Geoscience, 5, 77-84, 2014.