Ümitli Yaylası’nın (Gündoğmuş, Antalya) jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 3, 554 - 560, 29.06.2018

Mehmet Oruç Baykara

Öz

Çözünme yoluyla oluşan mağaralar yerbilimcilere
arazide karşılaştıkları problemlerin çözümünde önemli katkılar sağlar.
Manaloğlu ve Karaçal Dağları arasında kalan Ümitli Yaylası’nda yüzey ve yeraltı
karst süreçleri yoğun olarak gözlenmektedir. Orta Toroslarda yer alan Ümitli
Yaylası, Antalya ilinin Gündoğmuş ilçesine bağlıdır. Yaylada, 2011 yılında
yapılan araştırmalar sonucunda yaklaşık 2 km²’lik alan içerisinde 18
adet yeni mağara keşfedilmiştir. Bu çalışmada inceleme alanının sayısal
yükseklik modeli oluşturularak, mağaraların konumları bu haritaya işlenmiştir.
Havza kenarlarındaki normal faylar boyunca gelişen çalışma alanındaki mağaraların
oluşum ve gelişim süreçlerinde çatlak ve kırık sistemlerinin etkili olduğu
gözlenmiştir. Ayrıca, kesit profilleri çıkarılan mağaralar oluşum modellerine
göre incelenerek, Ümitli Yaylası’nın karst taban seviye değişimleri ve çalışma
alanının lito-stratigrafik özellikleri hakkında bilgiler edinilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gündoğmuş, Ümitli yaylası, Mağara morfolojisi, Jeomorfoloji

Geological and geomorphological characteristics of the Ümitli Plateau (Gündoğmuş, Antalya)

Öz

Solution
caves provide important contributions to geologists in solving the problem in
the field. In the Umitli Plateau, between Manaloglu and Karaçal Mountains,
intensive terrain and underground karst processes are observed. The Ümitli
Plateau is situated in the Central Taurus which is located at the Gündoğmuş
district, province of Antalya. 18 caves were discovered in a 2 km² area
with the research performed in 2011. In this study, digital elevation model of
the study area was plotted and the locations of the caves were processed in the
digital elevation model. It has been observed that cracks and fractures are
effective in the formation and development of caves that are along the faults
on the side of the basin. In addition to that, the cross-section profiles of
the caves have been plotted and they were examined according to the cave
formation models to obtain information about the karst base level changes of
the Ümitli Plateau and the litho-stratigraphic characteristics of the study
area.

Anahtar Kelimeler

Gündoğmuş, Ümitli plateau, Cave morphology, Geomorphology

Kaynakça

• Şahinci A. Karst. İzmir. Türkiye, Reform Matbaası, 1991.
• Jennings JN. Karst: An ıntroduction to systematic geomorphology, Cambridge, Massachusetts and London, England , MIT Press, 1971
• Eroskay SO, Günay G. “Tecto-genetic classification and hydrogeological properties of the karst regions in Turkey”. Proceedings of International Seminar On Karst Hydrogeology, Antalya Turkey, 1979.
• Nazik L. “Mağara morfolojisinin belirlediği jeolojik-jeomorfolojik ve ekolojik özellikler”. Jeomorfoloji Dergisi, 17, 53-63, 1989.
• Baykara MO. Güneybatı Anadolu’da Mağara Çökellerinin İncelenmesi ve Paleoiklimsel Değerlendirmeleri. Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye, 2014.
• Ford D, Williams PD. Karst Hydrogeology and Geomorphology. 1st ed, West Sussex, England, John Wiley & Sons. 2007.
• Nazik L. “The karst regions of Turkey (according to morphogenesis and morphometric properties)”. Proc. Of International Symposium on Earth System Sciences, İstanbul, Turkey. 2004
• Palmer AN. “Origin and morphology of limestone caves”. Geological Society of America Bulletin, 103(1), 1-21, 1991.
• Özgül N.“Toroslar’ın bazı temel Jeoloji özellikleri”. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 19(1), 65-78, 1976.
• Blumenthal M. “Batı Toroslar’da Alanya ard ülkesinde jeolojik araştırmalar”. Maden Tetkiki ve Arama Enstitüsü Dergisi D(5), 1951.
• Özgül N. “Alanya tektonik penceresi ve batı kesiminin jeolojisi”. Ketin Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 1984.
• Özgül N, Arpat E. “Structural units of Taurus orogenic belt and their continuation in the neighbouring regions”. selection of papers on the Eastern Mediterranean region. presented at the 23rd congress of CIESM in Athens. Bulletin Geological Society Greece, 10(1), 155-164, 1973.
• KAYAN İ. “Tarih öncesi yerleşme yerleri olarak Antalya mağaralarının jeomorfolojik özellikleri”. Ege Coğrafya Dergisi, 5(1), 10-31, 1990.
• Özgül N. “Stratigraphy of the tectono-stratigraphic units in the region Bozkır–Hadim–Taşkent (northern central Taurides)”. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 119, 113-174, 1997.
• Şenel M, Dalkılıç H, Gedik İ, Serdaroğlu M, Metin S, Esentürk K, Bölükbaşı AS, Özgül N. “Orta Toroslar’da Güzelsu koridoru ve kuzeyinin stratigrafisi, Türkiye”. Bulletin of Mineral Research and Exploration of Turkey, 120, 171-198, 1998.
• Şenel M, Dalkılıç H, Gedik İ, Serdaroğlu M, Bölükbaşı AS, Metin S, Esentürk K, Bilgin AZ, Uguz F, Korucu M, Özgül Z. TPAO. “Eğridir Gebiz ve Geriş-Köprülü (Isparta-Antalya) arasında kalan alanların jeolojisi”. Ankara, Türkiye (yayımlanmamış), Araştırma Raporu, 3132, 1992.
• Demirtaşlı E, Erenler F, Bilgin AZ, Çatal E, Armağan F, Serdaroğlu M, Aksoy S, Altuğ S, Dirik K. “Toros kuşağının (Akseki yöresi) petrol olanakları”. Türkiye Jeoloji Mühendisliği Birinci Bilim ve Teknoloji Kongresi Bildirileri, Ankara, Türkiye, 5-6 Şubat, 1979.
• Martin C. “Akseki kuzeyindeki bir kısım Toroslar'ın stratigrafik ve tektonik incelenmesi”. MTA Dergisi, 72, 158-175, 1969.
• Turan, A. Toroslar’da Hadim (Konya) ve Güneybatının Jeolojisi, Stratigrafik ve Tektonik Gelişimi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye, 1990.
• Huggett R. Fundamentals of Geomorphology. 4th ed, London, England. Routledge, 2017.
• Hamilton-Smith E, Finlayson B. Beneath the Surface: A Natural History of Australian Caves. 1st ed, Sydney, Australia, UNSW Press, 2003.
• Nazik L, Tuncer K. “Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri”. Türk Speoloji Dergisi, 1, 9-17, 2010.
• Atalay I. Introduction to Geomorphology of Turkey. 2nd ed. Izmir, Turkey, Ege University, Faculty of Education Pub, 1987.
• Atalay I. “Toros dağlarında karstlaşma ve karstik alanların ekolojisi”. Jeomorfoloji Dergisi, 16, 1-8, 1988.
• Erol O. “Batı Toros dağlarının messiniyen paleojeomorfolojisi ve neotektoniği”. Türkiye 8. Petrol Kongresi Genişletilmiş Bildiri Özleri, Ankara, Türkiye, 16-20 Nisan, 1990.
• Büyüktopçu F, Akdemir Ö. “Kuşak dağı’nda (Geyik Dağları-Orta Toroslar) enkaz halindeki bir mağaranın yeniden kurulması”. Türk Coğrafya Dergisi, 56, 65-78 2011.