DEMOKRATİKLEŞME TARTIŞMALARI IŞIĞINDA ARAP BAHARINA ELEŞTİREL BİR BAKIŞ

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 2, 251 - 270, 19.11.2020

Dilşad Türkmenoğlu Köse Asena Boztaş

Öz

Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesi çoğunluğu Müslüman/Araplardan oluşan ve günümüz demokrasi tartışmalarının üzerine odaklandığı bir bölge olarak tanımlanabilir. 21. yüzyıl boyunca bölgede ortaya çıkan sosyal ve ekonomik krizler, demokrasinin bölge yönetimlerine yerleştirilmesi için bir başlangıç olarak değerlendirilmektedir. Ancak Arap Baharı olarak literatürde yerini alan sürecin demokrasi aleyhine sonuçlandığı görülmektedir. Bu çalışma, Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgelerindeki son dönem demokrasi arayışlarının neden olumsuz sonuçlandığını analiz etmektedir. Çalışmanın kavramsal çerçevesini demokrasi tartışmaları oluşturmaktadır. Güncel demokrasi tartışmaları ışığında Arap Baharının ortaya çıkış süreci, sonuçları ve bölgedeki son durum değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Arap Baharı ülkelerinin bugün geldikleri nokta analiz edilerek, Arap Baharının bölgedeki ülkelere olan olumlu ve olumsuz etkileri değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, Arap Baharı sürecinde yaşanan krizlerin, ortaya çıkan demokrasi taleplerine cevap vermemiş olduğu, aksine mevcut otoriter yönetimlerin varlığını pekiştirir bir nitelik gösterdiği ve bölge halkında demokrasiye karşı güvensizlik yarattığı bulgularına ulaşılmıştır. Dolayısıyla bu çalışma, Orta Doğu ve Kuzey Afrika coğrafyasındaki ülkelerin yaşadıkları demokrasi krizine eleştirel bir bakış sunarak, literatürdeki alana ilişkin boşluğu doldurmak iddiasındadır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Kriz, Arap Baharı, Orta Doğu, Kuzey Afriika

A CRITICAL OVERVIEW OF THE ARAB SPRING IN THE LIGHT OF DEMOCRATIZATION DISCUSSIONS

Öz

The Middle East and North Africa region can be defined as a region that is mostly Muslim / Arab and focuses on today's democracy discussions. The social and economic crises that emerged in the region during the 21st century are considered as a beginning for the establishment of democracy in the regional administrations. However, the process, which took its place in the literature as the Arab Spring, seems to have resulted against democracy. This study analyzes why recent searches for democracy in the Middle East and North Africa regions have resulted negatively. Democracy discussions constitute the conceptual framework of the study. In the light of current debates on democracy, the emergence process of the Arab Spring, its results and the current situation in the region were evaluated. In this context, the point that Arab Spring countries have reached today has been analyzed and the positive and negative effects of the Arab Spring on the countries in the region have been evaluated. As a result, it was found that the crises experienced in the Arab Spring process did not respond to the demands for democracy, but on the contrary, they reinforce the existence of existing authoritarian governments and create distrust towards democracy in the people of the region. Therefore, this study claims to fill the gap in the literature by providing a critical look at the democracy crisis experienced by countries in the Middle East and North Africa geography

Anahtar Kelimeler

Democracy, Crisis, Arab Spring, Middle East, North Africa

Kaynakça

• Ademoğlu, Y. (2019). “Cezayir'de neler oluyor? Halk neden Buteflika'yı istemiyor?”. Euronews, 2 Mart 2019, https://tr.euronews.com/2019/03/02/cezayir-de-neler-oluyor-halk-neden-buteflikayi-istemiyor, (Erişim Tarihi: 16.11.2019).
• Aksoy, E. (2016). “DAİŞ ve Suriye İç Savaşında DAİŞ’in Rolü”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, Yıl:2, Cilt:2, Sayı:2, ss. 29-42.
• Aljazeera Turk (2013). “Kronoloji: Mübarek sonrası Mısır”. 27 Mayıs 2013, http://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji-mubarek-sonrasi-misir, (Erişim Tarihi: 13.12.2019).
• Alrowaiti, A. (2017). “Same Revolution, Different Outcome: Why Did the Syrian Regime Survive the Arab Spring?”. Utah State University DigitalCommons@USU, All Graduate Plan B and other Reports, 5-2017, Master thesis, Fall 2016, Logan, Utah.
• Anadolu Haber Ajansı (2018a). “Devrimden iç savaşa Yemen'de yaşananlar”. 27.02.2018, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/devrimden-ic-savasa-yemende-yasananlar/1075207, (Erişim Tarihi: 10.12.2019).
• Anadolu Haber Ajansı (2018b). “Yarım kalan devrim: Mısır”. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/yarim-kalan-devrim-misir/1040899, (Erişim Tarihi: 24.10.2018).
• Arap Center Washington D.C. (2020). “Arab Public Opinion Index”. http://arabcenterdc.org/publications/public-opinion-surveys/, (Erişim Tarihi: 12.01.2020).
• Arpa, E. (2019). “Cezayir'de başkanlık seçimi ve artan gerilim”. Analiz, AA Haber ajansı, 4.12.2019, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/cezayir-de-baskanlik-secimi-ve-artan-gerilim/1663401, (Erişim Tarihi: 13.12.2019).
• BBC News (2016). “Eski Mısır Cumhurbaşkanı Mursi hakkındaki ömür boyu hapis kararı bozuldu”. 22.11.2016, (Erişim Tarihi: 12.10.2018).
• BBC News (2017). “Arap Baharı'nda devrilen liderlere ne oldu?”. 5 Aralık 2017, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42232967, (Erişim Tarihi: 12.11.2019).
• BBC News (2018). “Bahrain profile – Timeline”. 4 June 2018.
• BBC News (2019a). “Muhammed Mursi kimdir?: Mısır'ın halkoyuyla seçilip darbeyle devrilen eski cumhurbaşkanı”. 17 Haziran 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48664537, (Erişim Tarihi: 13.12.2019).
• BBC News (2019b). “Lübnan'da bir milyonu aşkın kişi neden sokaklara çıktı?”. 21.10.2019, https://www.haberler.com/lubnan-da-bir-milyonu-askin-kisi-neden-sokaklara-12551262-haberi/, (Erişim Tarihi: 19.11.2019).
• BBC News (2019c). “Irak'ta protestolar - Başbakan Adil Abdülmehdi 'Parlamento halefi üzerinde anlaşırsa' istifa etmeye hazır”. 31 Ekim 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50255810, (Erişim Tarihi: 15.12.2019).
• BBC News World (2013). “Arab uprising: Country by country – Yemen”. 16 December
• Beetham, D. (2014). Demokrasi ve İnsan Hakları. (B. Canatan, çev.). Liberte Yayınları. İstanbul.
• Benhabib, S. (1996). Democracy and Difference. Princeton: Princeton University Press.
• Butt G. (2014). “'Arap Baharı' neden demokrasi getirmedi?”. 2 Haziran, BBC News, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/06/140602_arap_bahari_demokrasi, (Erişim Tarihi: 12.01.2020).
• Buzkıran, D. ve Kutbat, H. (2013). “Arap Baharının Türkiye’ye Olan Ekonomik ve Sosyal Etkileri”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5, No 1, 2013 ISSN: 1309-8012 (Online), ss. 147-162.
• Çelik, A. H. (2015). “Buazizi’den Rabia’ya, Trablus’tan Şam’a Arap Baharının Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, Kış, Cilt: 6 Sayı:2, ss. 34-53.
• Dahl, R. A. (2001). Demokrasi Üstüne, (B. Kadıoğlu, çev.). Phoenix Yayınları. Ankara.
• Dalar, M. (2018). “The Arab Spring and Unconstitutional Changes of Government in Africa”. C. Çakmak ve A. O. Özçelik, (Ed.), The World Community and the Arab Spring içinde (pp. 63-82), Springer: Berlin.
• Derdiman R. C. (2016). Anayasa Hukuku. 3. Basım. Alfa Aktüal Yayınları.
• Dinç, C. (2018). “Avrupa Birliği’nin ve Üç Büyük Üyesinin Arap Baharına Yaklaşımları”. Çankırı Karatekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:8 Sayı:2, ss: 1-33.
• Ejder, Y. (1996). Hukuk Sözlüğü. 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Erdoğan, M. (2012). “Müzakereci Demokrasi ve Sınırları”. 10. Yıla Armağan. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:11, Sayı:22, ss. 25-43.
• Euronews (2019). “Tunus’un yeni Cumhurbaşkanı Anayasa Profesörü Kays Said oldu”. 13.10.2019, https://tr.euronews.com/2019/10/13/tunus-un-yeni-cumhurbaskani-anayasa-profesoru-kays-said-oldu, (Erişim Tarihi: 10.12.2019).
• Gözen, R. (2016). “Arap Baharı Nedir, Niçin Başladı, Ne Oldu, Bitti mi?”. Adalete Davet, 22.05.2016, http://www.adaletedavet.com/arap-bahari-nedir-nicin-basladi-ne-oldu-bitti-mi/, (Erişim Tarihi: 12.07.2018).
• Gözler, K. (2016). Anayasa Hukukuna Giriş. Ekin Yayınları: Bursa.
• Gözübüyük, A. Ş. (2003). Anayasa Hukuku. Son Değişikliklerle Güncelleştirilmiş 11. Basım. Turhan Kitabevi: Ankara.
• Habermas, J. (1996). Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy. Cambridge. MA: MIT Press.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem. Kabalcı Yayınları: İstanbul.
• Habermas, J. (2002). Öteki Olmak Öteki İle Yaşamak. Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
• Habertürk (2020). “Mursi’nin Duruşması Ertelendi”. https://www.haberturk.com/dunya/haber/941700-mursinin-durusmasi-ertelendi, (Erişim Tarihi, 06.01.2020).
• Held, D. (2006). Models of Democracy. Cambridge: Polity Press.
• Holden, B. (2007). Liberal Demokrasiyi Anlamak. (H. Bal, çev.). Liberte Yayınları: Ankara.
• Hürriyet (2019). “Libya'da petrol üretimi 2013'ten bu yana en yüksek seviyede”. 20.11.2019, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/libyada-petrol-uretimi-2013ten-bu-yana-en-yuksek-seviyede-41378662, (Erişim Tarihi: 13.12.2019).
• Kuşoğlu, B. (2013). “Libya Arap Baharı’na NATO “Katkısı”. Yasama Dergisi, 22, Eylül, 2013, ss. 100-118.
• Machiavelli, N. (1994). Hükümdar, (S. Bağdatlı, çev.). Sosyal Yayınlar Yayınevi: İstanbul.
• Maogoto, J.N. and Coleman A. (2013). “Changing The Guard-The Price of Democracy: Lessons From The Arab Spring on Constitutionalism”, C. Panara and G. Wilson (ed.), The Arab Spring: New Patterns for Democracy and International Law içinde (pp.1-28), Martinus Nijhoff Publishers: Leiden Netherlands
• Mouffe, C. (2000). The Democratic Paradox. London: Verso Press.
• Mouffe, Chantal (2005). On the Political. London & New York: Routledge Press.
• Olimat, M. (2011). “The Fourth Wave: Revolution and Democratization in the Arab Middle East”. Journal of International Women’s Studies, Vol. 12 /3.
• Özbudun, E. (2007). Çağdaş Türk Politikası, Demokratik Pekişmenin Önündeki Engeller. 2. Basım. Doğan Kitap: İstanbul.
• Özdemir, G. (2013). “Farklılıkların Kesiştiği Coğrafyalar İçin Bir Öneri: Radikal Demokrasi”. Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, Cilt:20, Sayı:1, ss. 73-93.
• RT World News (2014). “Bahrain arrests 183 protesters, including 31 children in one month – opposition”. 17 Jan, https://www.rt.com/news/bahrain-protests-crackdown-arrests-767/, (Erişim Tarihi: 22.05.2018).
• Ryan, Y. (2011). “How Tunisia's revolution began”. AL JAZEERA, 26 Jan 2011, https://www.aljazeera.com/indepth/features/2011/01/2011126121815985483.htm, (Erişim Tarihi: 24.10.2018).
• Salisbury, P. (2017). “Salih'in ölümüyle 'daha da kötüleşen' Yemen'in geleceği”. BBC News, 5 Aralık 2017, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42235952, (Erişim Tarihi: 14.12.2019).
• Sözcü (2017). “Arap Baharı’nın devirdiği liderlerden biri daha öldürüldü!”. 5 Aralık 2017, https://www.sozcu.com.tr/2017/dunya/arap-baharinin-devirdigi-liderlerden-biri-daha-olduruldu-2118895/, (Erişim Tarihi: 12.12.2019).
• Sözcü (2019). “‘Arap Baharı’nın Kalesinde Halk Sokaklarda”. 16 Eylül 2019, https://www.sozcu.com.tr/2019/dunya/son-dakika-arap-baharinin-kalesinde-halk-sokaklarda-5335858/, (Erişim Tarihi: 12.12.2019).
• Stratejik Ortak (2015). “Arap Baharı Sonrası Arap Ülkelerinin Bugünkü Durumu”. 19 Aralık, https://www.stratejikortak.com/2015/12/arap-bahar-sonrasndaki-arap-ulkelerinin.html, (Erişim Tarihi: 02.02.2020).
• Tanrıverdi, N. (2019). “Tunus’ta seçimler ve Nahda Hareketi’nin geleceği”. AA Haber Ajansı, 19.08.2019, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/tunus-ta-secimler-ve-nahda-hareketi-nin-gelecegi/1559627, (Erişim Tarihi: 12.12.2019).
• The UN Refugee Agency (2016). “Syria Emergency”. Retrieved from: http://www.unhcr.org/en-us/syria-emergency.html, (Erişim Tarihi: 21.05.2018).
• Tunç, H. (2008). “Demokrasi Türleri ve Müzakereci Demokrasi Kavramı”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, Sa. 1-2, ss. 1113-1132.
• Wooster (2012). “The economic impact of the “Arab Spring” in Bahrain”. February 17, http://asithappens.spaces.wooster.edu/author/vzidana14/, (Erişim Tarihi: 22.04.2018).
• Zabuncuoğlu, G. (2018). “Bir Radikal demokrasi Projesi Olarak Müzakereci Demokrasi”. Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, 66 (4), ss. 795- 817.