Bitlis İli, Güroymak ilçesi, Gölbaşı Beldesindeki Anadolu Mandası İşletmelerinde Barınak İçi Karbondioksit (CO2) Emisyonu Üzerine Barınak Hacmi ve Sürü Büyüklüğünün Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 44 - 52, 28.08.2023

Onur Şahin , Kubilay Koç

https://doi.org/10.5152/JASE.2023.1224595

Öz

Bu çalışmada, küresel ısınmada rol oynayan gazlardan birisi olan karbondioksitin manda barınaklarındaki emisyonunun tespit edilmesi ve barınak içi karbondioksit emisyonu üzerine ahır hacminin ve ahırda yetiştirilen manda varlığının etkilerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın materyalini, Bitlis İli, Güroymak ilçesine bağlı Gölbaşı beldesindeki 45 adet manda yetiştiriciliği yapan aile çiftliği oluşturmuştur. Bu çalışmada, çiftliklerde yetiştirilen her yaş ve cinsiyetten manda varlığına ait bilgilerin yanı sıra ahır boyutları ve ahır içi ortama ait karbondioksit emisyonu ve hava kalitesi ölçüm sonuçları kullanılmıştır. Değerlendirme öncesinde sürüler 1–9 BBHB ve ≥10 BBHB olarak iki gruba, ahır hacmi 1–22 m3 ve ≥23 m3 olmak üzere ikişer gruba ayrılmıştır. Verilerin analizi için SPSS 20.0 paket programı kullanılmıştır. İncelenen çiftliklere ait BBHB cinsinden ortalama, minimum ve maksimum sürü büyüklükleri sırasıyla, 9,96 BBHB, 3 BBHB ile 24 BBHB olarak bulunmuştur. Ahır hacmine ait ortalama, maksimum ve minimum değerler ise sırasıyla, 22,88 m3 , 9,95 m3 ve 35,45 m3 olarak hesaplanmıştır. Karbondioksit emisyonu ile Ahır hacmi arasında negatif yönlü (r: −,026) bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer taraftan karbondioksit emisyonu ile sürü büyüklüğü arasında pozitif yönlü bir ilişki (r: ,325) belirlenmiştir. Doğrusal ilişki çerçevesinde sürüdeki manda sayısının artmasına bağlı olarak ahır içinde karbondioksit emisyonunun yükseldiği tespit edilmiştir. Barınak içindeki hava kalitesi (TVOC), ahır hacmi ve sürü büyüklüğü ile benzer bir ilişki göstermiştir. TVOC ile CO2 emisyonu arasında pozitif yönlü (r: ,387) ve önemli bir ilişki tespit edilmiştir. Sonuç olarak, bu çalışmada BBHB başına düşen ahır taban alanının (11,72 m2) yüksek olmasına bağlı olarak ahır içindeki CO2 emisyon değerlerinin (454–808 ppm) hayvan ve insan sağlığı açısından kabul edilebilir üst sınırın (3000 ppm) altında olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

: Ahır, BBHB, karbondioksit emisyonu, hava kalitesi, manda

Kaynakça

• Akalın, M. (2014). İklim değişikliğinin tarım üzerindeki etkileri: Bu etkileri gidermeye yönelik uyum ve azaltım stratejileri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 351–357.
• Akın, G. (2006). Küresel ısınma, nedenleri ve sonuçları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46(2), 29–43. [CrossRef]
• Anonim (2012). The Impact of Livestock Agriculture on Climate Change. Agricultural Greenhouse Gas Research Centre.
• Anonim (2019a). Crops and livestock products. Food and Agricalture organization of the United Nations. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL. Erişim Tarihi: 02.12.2021.
• Anonim (2019b). Sağılan hayvan sayısı ve süt üretimi; kesilen hayvan sayısı ve et üretimi. Türkiye. İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1. Erişim Tarihi: 18.08.2022.
• Anonim (2020). Büyükbaş hayvan sayıları. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1. Erişim Tarihi:18.08.2022.
• Anonim (2022a). The free encyclopedia (2006, February 13). Wikipedia Foundation, Inc. https://tr.wikipedia.org/wiki/Karbondioksit
• Anonim, 2022b. Bitlis tarımsal yatırım rehberi. Tarım ve Orman Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Tarımsal Yatırımcı Danışma Ofisi. Ankara https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/bitlis.pdf (Erişim Tarihi: 15.08.2022).
• Anonim (2022b). Bitlis tarımsal yatırım rehberi. Tarım ve Orman Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Tarımsal Yatırımcı Danışma Ofisi. https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/bitlis.pdf. Erişim Tarihi: 15.08.2022.
• Avcı, H. (2015). İstanbul ili Avrupa yakasındaki manda işletmelerinin yapısal ve mekansal özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma (Yüksek lisans tezi). Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 69s.
• Ayaz, M. E. (2003). Hacıali ve Karayün (Sivas) çevresinin jeolojisi ve doğal karbondioksit potansiyeli, F. Ü. Fen ve. Mühendislik Bilimleri Dergisi, 15(4), 523–538.
• Beck, J. P., Heutelbeck, A., & Dunkelberg, H. (2007). Volatile organic compounds in dwelling houses and stables of dairy and cattle farms in Northern Germany. Science of the Total Environment, 372(2–3), 440–454. [CrossRef]
• Boihte, D. P. (2009). Loose Housing Cattle Buffalo Shed Desing. http://www.kvkbaramati.com. Erişim Tarihi: 04.07.2022.
• Brose, G., Hartung, E., & Jungbluth, T. (1998). Influences on and measurement of ammonia and greenhouse gas emissions from dairy houses. Agricultural Engineering Oslo, 98, E-054.
• Choiniere, Y., & Munroe, A. J. (1997). Air quality inside livestock barns, Ministry of Agriculture and Food, AGDEX 400/717, Factsheet, Ontorio.
• Çiçek, A., & Erkan, O. (1996). Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No:12, Ders Notları Serisi No:6.
• Çiftçi, S., & Yılmaz, A. (2019). Bitlis ili Anadolu mandası işletmelerinin genel yapısal özellikleri üzerine bir araştırma. ÇOMÜ Zir. Fak. Dergisi, 7(1), 47–56
• Değirmencioğlu, T. (2022). The effects of gas changes in the shelter in the summer period on the milk yield and dry material consumption of Anatolian Water Buffalo (Bubalus bubalis). Journal of Agricultural Sciences, 28(3), 511–517. [CrossRef]
• Dhingra, A., Portis, A. R., & Daniell, H. (2004). Bir kloroplast ile ifade edilen RbcS geninin geliştirilmiş çevirisi, nükleer RbcS antisens bitkilerinde küçük alt birim seviyelerini ve fotosentezi geri yükler. Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri, 101(16), 6315–6320.
• Eggleton, T. (2013). İklim değişikliğine kısa bir giriş (p. 52). Cambridge Üniversitesi Yayınları.
• Ekmekyapar, T. (1991). Hayvan Barınaklarında çevre koşullarının düzenlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Erkuş, A., Kıral, T., & Eraktan, S. (1990). Ankara Tarım İşletmelerinde işgücü varlığı ve kullanım durumu. Çiftçi ve köy dünyası, 6(64), 8.
• Işık, M. (2015). Muş ilinde Manda yetiştiriciliği faaliyetinin ekonomik analizi(Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 85s.
• Jungbluth, T., Hartung, E., & Brose, G. (2001). Greenhouse gas emissions from animal houses and manure stores. Nutrient Cycling in Agroecosystems, 60(1/3), 133–145. [CrossRef]
• Kaplan, Y., Bozkurt, Z., & Tekerli, M. (2018). Evaluation of water buffalo holdings in Yozgat Province in terms of environmental factors affecting animal welfare. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 58(2), 67–76.
• Karaaslan, A., Abar, H., & Çamkaya, S. (2017). CO2 salınımı üzerinde etkili olan faktörlerin araştırılması: OECD ülkeleri üzerine ekonometrik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1297–1310.
• Kılıç, İ., & Şimşek, E. (2009). Hayvan barınaklarından kaynaklanan gaz emisyonları ve çevresel etkileri. Uludağ Üniversitesi MühendislikMimarlık Fakültesi Dergisi, 14(2), 152–160.
• Kocaman, İ., Şişman, C. B., Kurc, H. C., & Gezer, E. (2018). A study on gas emissions and environmental impacts from traditional water buffalo barns in Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 4, 2173–2179.
• Koyuncu, M., & Akgün, H. (2018). Çiftlik hayvanları ve küresel iklim değişikliği arasındaki etkileşim. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(1), 151–164.
• Molhave, L., Clausen, G., Berglund, B., de Ceaurriz, J., Kettrup, A., Lindvall, T., Maroni, M., Pickering, A. C., Risse, U., Rothweiler, H., Seifert, B., & Younes, M. (1997). Total volatile organic compounds (TVOC) in indoor air quality investigations. Indoor Air, 7(4), 225–240. [CrossRef]
• Olgun, M. (2011). Tarımsal yapılar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 244.
• Özkan, Z., Arslan, S., Uçum, İ., Canik, F., & Uzun, B. (2017). Samsun ilinde manda yetiştiriciliği faaliyetine yer veren işletmelerin mevcut durum analizi. TEPGE Yayın no: 292.
• Soysal, İ. (2006). Manda ve ürünleri üretimi. Tekirdağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü ders notları.
• SPSS (2011). IBM SPSS Statistics 20.0 for Windows.
• Sunesson, A. L., Gullberg, J., & Blomquist, G. (2001). Airborne chemical compounds on dairy farms. Journal of Environmental Monitoring, 3(2), 210–216. [CrossRef]
• Turan, M. (2019). Diyarbakır Manda yetiştiriciliğinin mevcut durumu, sorun ve çözüm önerilerinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 85s.
• Türkeş, M. (2007). Küresel iklim değişikliği nedir? temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi, 11-13 Nisan 2007. İstanbul: İTÜ.
• Yamane, T. (2010). Temel örnekleme yöntemleri. Literatür Yayıncılık.
• Yıldız, B. (2013). Çankırı ili süt sığırı barınaklarının yapısal özellikleri ve yeni barınak modellerinin geliştirilmesi (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 86s