Ortaokul Öğrencilerinde Problemli İnternet Kullanımı İle Öz-yeterlik Arasındaki İlişkide Yaşam Doyumunun Aracı Rolünün İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 59, 25 - 37, 05.09.2023

Osman Cırcır , Cansel Yönet Demirhan , Merve Aydemir , Handan Balcı , Hatice Rana Can , Zekeriya Gökce

https://doi.org/10.9779/pauefd.1108453

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin problemli internet kullanımları ile öz-yeterlikleri arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolünün olup olmadığının belirlemesidir. Bu çalışma ile yaşam doyumları arttırılan ortaokul öğrencilerinin öz yeterliklerinin de artacağı, dolayısıyla öz-yeterlik üzerinde olumsuz etkisi olan problemli internet kullanımın etkisinin azalacağı düşünülmektedir. Araştırma, ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubu, 2021-2022 eğitim öğretim yılında Konya ilinde ortaokullarda öğrenim gören 505 ortaokul öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, Young İnternet Bağımlılığı Ölçeği, Ortaokul Öz-Yeterlik Ölçeği ve Çocuklar İçin Yaşam Doyumu Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizi aşamasında öncelikle toplanan verilerle, uç değer incelemesi, tek değişkenli ve çok değişkenli normallik analizleri ve homojenlik testleri yapılmıştır. Sonrasında, SPSS-20 paket programı ile değişkenler arasındaki ilişkinin saptanması için Pearson Momentler korelasyon katsayısı ve SPSS için Hayes Process Makrosu ile aracılık analizi yapılmıştır. Araştırma kapsamında, yapılan analizler sonucunda, ortaokul öğrencilerinin problemli internet kullanımları, öz-yeterliklerini negatif yönde anlamlı düzeyde yordadığı, yaşam doyumlarını ise pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordadığı bulunmuştur. Ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumları, öz yeterliklerini pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Ayrıca ortaokul öğrencilerinin problemli internet kullanımı ile öz yeterlik arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı bir rol oynadığı belirlenmiştir Araştırma bulgularına dayalı olarak araştırmacı ve uygulayıcılara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

problemli internet kullanımı, yaşam doyumu, öz-yeterlik

Teşekkür

Meram Rehberlik ve Araştırma Merkezine katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Investigation of the Mediator Role of Life Satisfaction in the Relationship between Problematic Internet Use and Self-efficacy in Middle School Students

Öz

The aim of this study is to determine whether life satisfaction has a mediating role in the relationship between the problematic internet use of secondary school students and their self-efficacy. The research was carried out in relational screening model. The study group of the research consists of 505 secondary school students studying in secondary schools in Konya in the 2021-2022 academic year. The data of the study were collected through the Young Internet Addiction Scale, the Secondary School Self-Efficacy Scale, and the Life Satisfaction Scale for Children. During the analysis of the data, first of all, extreme value analysis, univariate and multivariate normality analyzes and homogeneity tests were performed with the collected data. Afterwards, mediation analysis was performed with the Pearson Moments correlation coefficient and Hayes Process Macro for SPSS to determine the relationship between the SPSS-20 package program and the variables. As a result of the analyzes made within the scope of the research, it was found that the problematic internet use of secondary school students predicted their self-efficacy in a negative way and it predicted their life satisfaction at a positive and significant level. Secondary school students' life satisfaction predicts their self-efficacy positively and significantly. In addition, it has been determined that life satisfaction plays a mediating role in the relationship between problematic internet use and self-efficacy of secondary school students.

Anahtar Kelimeler

problematic internet use, life satisfaction, self-efficacy.

Kaynakça

• Akgül, G., & Oran, M. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin, Ortaokul Öğrencilerinin Ve Öğrenci Velilerinin Pandemi Sürecindeki Uzaktan Eğitime İlişkin Görüşleri . Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi , 3 (2) , 15-37 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/eyyad/issue/59733/847318
• Alipour, F., & Taghvaei, D. (2016). Predicting life satisfaction based on self-efficacy and social support. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 6, 1471–1480. http://tojdac.org/tojdac/VOLUME6-AGUSPCL_files/tojdac_ v060AGSE132.pdf
• Alt, D., & Boniel-Nissim, M. (2018). Links between Adolescents’ Deep and Surface Learning Approaches, Problematic Internet Use, and Fear of Missing Out (FoMO). Internet Interventions, 13, 30–39. doi:10.1016/j.invent.2018.05.002
• Altay, D. & Ekşi, H. (2018). Çocuklar için yaşam doyumu ölçeği geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. 5. Uluslararası Eğitim Bilimleri Sempozyumu'nda sunulan tam metin bildiri (ss. 354-362), İstanbul, Türkiye.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Balcı, A. (2001). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem Teknik ve İlkeler, PegemA Yayıncılık, Ankara.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191-215. doi:10.1037/0033-295X.84.2.191
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44, 1175–1184. doi: 10.1037/0003-066X.44.9.1175
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
• Beard, K. W., & Wolf, E. M. (2001). Modification in the proposed diagnostic criteria for Internet addiction. CyberPsychology & Behavior, 4(3), 377–383. https://doi.org/10.1089/109493101300210286
• Bradley, R. H., & Corwyn, R. F. (2004). Life satisfaction among European American, African American, Chinese American, Mexican American, and Dominican American adolescents. International Journal of Behavioral Development, 28(5), 385–400. https://doi.org/10.1080/01650250444000072
• Caprara, G. V., Vecchione, M., Alessandri, G., Gerbino, M., & Barbaranelli, C. (2011). The contribution of personality traits and self-efficacy beliefs to academic achievement: a longitudinal study. The British journal of educational psychology, 81(1), 78–96. https://doi.org/10.1348/2044-8279.002004
• Caplan, S. E. (2002). Problematic Internet use and psychosocial well-being: Development of a theory-based cognitive-behavioral measurement instrument. Computers in Human Behavior, 18(5), 553–575. https://doi.org/10.1016/S0747-5632(02)00004-3
• Cao, H., Sun, Y., Wan, Y., Hao, J., & Tao, F. (2011). Problematic Internet use in Chinese adolescents and its relation to psychosomatic symptoms and life satisfaction. BMC Public Health, 11. https://doi.org/10.1186/1471-2458-11-802
• Cikrikci, Ö., & Odacı, H. (2016). Ergenlerde Yaşam Doyumunun Belirleyicileri: Üstbilişsel Farkındalık ve Öz-yeterliğin Rolü. Soc Indic Res 125, 977-990. https://doi.org/10.1007/s11205-015-0861-5
• Davis, R. (2001). A cognitive–behavioral model of pathological internet use. Computers in Human Behaviour, 17(2), 187–195. doi:10.1016/j.chb.2013.05.026
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
• Ekinci, N. (2017). 16-18 Yaş ergenlerde otistik mizaç özelliklerinin patolojik internet kullanımı ile ilişkisi. ( Uzmanlık Tezi). Mersin Üniversitesi.
• Erkişi, E. (2019). Ergenlerde İnternet Bağımlılığının Özyeterliğe Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Gadermann, A. M., Guhn, M., & Zumbo, B. (2010). Investigating the Substantive Aspect of Construct Validity fort he Satisfaction with Life Scale Adapted for Children: A Focus on Cognitive Processes. http://dx.doi.org/10.1007/s11205-010-9603-x
• Gao, L., Gan, Y., Whittal, A., & Lippke, S. (2020). Problematic Internet Use and Perceived Quality of Life: Findings from a Cross-Sectional Study Investigating Work-Time and Leisure-Time Internet Use. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(11), 40-56. doi:10.3390/ijerph17114056
• Gilligan, T.D., & Huebner, S. (2007). Initial Development and Validation of the ultidimensional Students’ Life Satisfaction Scale–Adolescent Version. Applied Research Quality Life 2, 1–16. https://doi.org/10.1007/s11482-007-9026-2
• Gürbüz, S. (2020). Sosyal Bilimlerde, Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri (2.Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kala, F. N. (2022). Sınıf öğretmeni adaylarının müze eğitimine yönelik özyeterlik inançları.Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Temel Eğitim Ana Bilim Dalı, Bartın.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılıç, M. (2016). Gerçek Yaşam Tadında: Gelişim Dönemleri 2 (2. Basım). Ankara, Pegem Akademi.
• Kutlu, M., Savci, M., Demir, Y., & Aysan F. (2016). Young İnternet Bağımlılığı Testi Kısa Formunun Türkçe uyarlaması: Üniversite öğrencileri ve ergenlerde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17: 69-76.
• Lachmann, B., Sariyska, R., Kannen, C., Cooper, A., & Montag, C. (2016). Life satisfaction and problematic Internet use: Evidence for gender specific effects. Psychiatry Research, 238, 363–367.
• Mittal, V. A., Tessner, K. D., & Walker, E. F. (2007). Elevated social internet use andschizotypal personality disorder in adolescents. Schizophrenia Research, 94(1–3), 50–57. doi:10.1016/j.chb.2013.05.026.
• Odaci, H. (2011). Academic self-efficacy and academic procrastination as predictors of problematic internet use in university students. Computers & Education, 57(1), 1109–1113. doi:10.1016/j.compedu.2011.01.005
• Özer, M., & Özsoy Karabulut, Ö. (2003). Yaşlılarda yaşam doyumu. Geriatri, 6(2), 72- 75.
• Pawlikowski, M., Altstötter-Gleich, C., & Brand, M. (2013). Validation and psychometric properties of a short version of Young’s Internet Addiction Test. Computers in Human Behavior, 29(3), 1212–1223. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.10.014
• Poorbaferani Z, Mazaheri MA, & Hasanzadeh A. (2018). Life satisfaction, general self-efficacy, self-esteem, and communication skills in married women. J Educ Health Promot.;7:173. doi:10.4103/jehp.jehp_108_18
• Reyhanlıoğlu, E. N. (2015). Türkiye'deki Üniversite Öğrencilerinin İnternete Bağımlılık Düzeyleri İle Sıkıntıya Dayanma, Başaçıkma Stratejileri, Kişilik Özellikleri Ve Bazı Demografik Değişkenler Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Schunk, D. (1982). Effects of effort attributional feedback on children’s perceived selfefficacy and achievement. Journal of Educational Psychology, 74, 548-556. doi:10.1037/0022-0663.74.4.548
• Suldo, S. M., & Huebner, E. S. (2004). Does life satisfaction moderate the effects of stressful life events on psychopathological behavior during adolescence? School Psychology Quarterly, 19, 93–105. https://doi.org/10.1521/scpq.19.2.93.33313
• Vecchio, G. M., Gerbino, M., Pastorelli, C., Del Bove, G., & Caprara, G. V. (2007). Multi-faceted self-efficacy beliefs as predictors of life satisfaction in late adolescence. Personality and Individual Differences, 43(7), 1807–1818. doi:10.1016/j.paid.2007.05.018
• Veenhoven, R. (1991). Questions on happiness: Classical topics, modern answers blind spot. In F. Strack, M. Argyle & N. Schwarz (Eds.), Subjective wellbeing, an interdisciplinary perspective (pp. 7-26). London: Pergamon. Press, http://worlddatabaseofhappiness.eur.nl/hap_bib/freetexts/strack_f_1991.pdf
• Yardımcı F. & Başbakkal, Z. (2010). Ortaokul Öz-Yeterlilik Ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(4), 321-326.
• Yaylalı, F. H. (2013). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuk ve ergenlerin sorunlu internet kullanımı ile ilişkili etmenler. ( Uzmanlık Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım, F. & İlhan, İ. (2010). Genel Özyeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301–308.
• Young, K. S. (2004). Internet Addiction: A New Clinical Phenomenon and Its Consequences. American Behavioral Scientist, 48(4), 402–415. https://doi.org/10.1177/0002764204270278
• Young K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder, Cyberpsychology & behavior. 1(3): 237-244.