Ana Dili Olarak Türkçe Öğretiminde Eşdizimsel Farkındalık ve Ortaokul Öğrencilerinin Eşdizimsel Yeterlikleri

Yıl 2023, Sayı: 59, 176 - 191, 05.09.2023

Seher Çiçek , Ahmet Asar

https://doi.org/10.9779/pauefd.1207239

Öz

Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarındaki sözcük öğretimi etkinlikleri sırasında kurdukları cümlelerde bulunan eşdizim hatalarının betimlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırma, nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışmasına göre desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu ortaokula devam eden 100 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmaya veri toplamak için Türkçe ders kitaplarında bulunan sözcük öğretimi etkinliklerine uygun olarak çalışma grubundaki öğrencilere öğretimi hedeflenen sözcüklerle ilgili dört hafta boyunca cümleler yazdırılmıştır. Öğrencilerin yazdığı bu cümleler eşdizim hataları yönünden incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; ortaokul öğrencilerinin öğretimi hedeflenen sözcüklerle ilgili ana dillerine ait eşdizimsel söz varlıklarını yeterince kullanamadıkları; özellikle öğrencilerin yabancı kökenli sözcükleri veya sık ve yaygın bir şekilde kullanılmayan Türkçe sözcükleri kullanırken yapısal ve sözcüksel eşdizim hataları yaptıkları belirlenmiştir. Bununla birlikte öğrencilerin bazen de hedef sözcükle ilgili bir cümle yazamadıkları belirlenmiştir. Ayrıca ana dili ders kitaplarındaki sözcük öğretimi etkinliklerinde eşdizim farkındalığının bulunmadığı, seçilen hedef sözcüklerin eşdizimlerinden bağımsız olarak ele alındığı görülmüştür. Bu sonuçlara göre yeni karşılaşılan bir sözcükle ilgili eşdizim özelliklerini bilmenin zorluklarını öğrencilerin aşması için hedef sözcük metindeki eşdizimleriyle birlikte ele alınıp öğretime konu edilmeli, ana dilde sözcük öğretiminde eşdizimsel bir yöntem benimsenmelidir.

Anahtar Kelimeler

eşdizim, eşdizimsel yeterlik, ortaokul öğrencileri, ana dili olarak Türkçe öğretimi

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Collocational Awareness in Teaching Turkish as a Mother Tongue and Collocational Competencies of Middle School Students

Öz

In this study, we attempted to describe the collocation errors found in the sentences of middle school students during vocabulary teaching activities in Turkish textbooks. For this purpose, the research was designed as a case study. The participants were consisted of 100 students attending a middle school. In order to collect data, the participants were asked to write sentences about the targeted words for four weeks in accordance with the vocabulary teaching activities in the Turkish textbooks. The sentences written by the students were analyzed in terms of collocation errors. The results of the study revealed that middle school students could not use the collocational vocabulary of their mother tongue sufficiently for the targeted words. Thus, they made structural and lexical collocation errors when using borrowed words in Turkish from foreign languages or Turkish words that are not used frequently and widely nowadays. Furthermore, it was observed that there was no collocation awareness in the vocabulary teaching activities in the mother tongue textbooks. Hence, we suggest that the target words should be handled and taught together with its collocations in the text, and a collocational method should be adopted in teaching vocabulary in the mother tongue.

Anahtar Kelimeler

collocation, collocational competence, secondary school students, teaching Turkish as a mother tongue

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Alsarray, M. (2015). Collocations of high frequency nouns in Turkish National Corpus. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Adalar, D. (2005). Arapça ve Türkçe ders kitaplarındaki “yardımlaşma” ve “arkadaşlık” konulu metinlerin karşılaştırılması: bir eşdizimsel örüntüleme çözümlemesi örneği. Dil Dergisi, 129, 63-84.
• Aksan, D. (1999). Anlambilim. Engin Yayınevi.
• Allerton, D. J. 1984. Three (or four) levels of word co-occurrence restriction. Lingua, 63, 17-40.
• Ayabakan, M. ve Elmas, N. T. (2017). Yabancı dil öğretimi kitaplarında eşdizimli sözcüklerin sunumu. 30. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 2017 Dilbilim Derneği Yayınları, 163-168.
• Bahns, J. & Eldaw, M. (1993). Lexical collocations: a contrastive view. ELT Journal, 47, 56-63.
• Bağcı, N. D. (2014). Turkish university level EFL learners' collocational knowledge at receptive and productive levels. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Benson, M., E. Benson & R. Ilson. 1986a. Lexicographic description of English. Benjamins.
• Benson, M., E. Benson & R. Ilson. 1986b. The BBI combinatory dictionary of english. A guide to word combinations. Benjamins.
• Çalışkan, N. (2014). Yüksek sıklıktaki adlar: zaman sözcükbiçimi üzerine derlem temelli bir inceleme. Pegem Akademi.
• Çapraz Baran, Ş. ve Diren, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Anıttepe Yayıncılık.
• Çetinkaya, B. (2009). Eşdizimli sözlükler. Turkish Studies, 4(4), 196-206.
• Çiçek, S. (2012). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin anlatısal metin yazma becerilerinde eşdizimsel örüntüleme görünümleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Davey, L. (2009). The application of case study evaluations (Çev. Tuba Gökçek). Elemantry Education Online, 8(2), 1-3.
• Dik, S. C. (1997). The Theory of Functional Grammar (Part I: The Structure of The Clause (Revised 2. Edition). Kees Hengeveld (Ed.). Mouton de Gruyter.
• Doğan, N. (2016). Türkiye Türkçesinde fiillerin eşdizimleri. Yayınevi 176.
• Doğan, N. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde eşdizimsel farkındalık ve öğrenicilerin eşdizim yeterlikleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(68). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.381.
• Erkal, H. ve Erkal, M. (2019.). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe Ders Kitabı 7. Sınıf. Özgün Matbaacılık.
• Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. MEB Devlet Kitapları.
• Fırth, J. (1957) Papers in linguistic. Oxford University Press.
• Fırth, J. (1968). A Synopsis of Linguistic Theory 1930-1955. In F. R. Palmer (Ed.), Selected Papers of J. R. Firth (1952‐1959) (pp. 168-205). Longmans.
• Halliday, M. A. K. (1966). Lexis as a Linguistic Level. Memory of F. R. Firth, (Ed. Bazell, J.C. Catford, M. A. K. Halliday, and R. H. Robins.), Longman, s. 148-162.
• Hill, J. (2000). Revising priorities: from grammatical failure to collocational success. (Ed. M. Lewis), Teaching Collocation. Language Teaching 3Publications. s. 47-69.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Jackson, H. (1988). Words and their Meaning. Longmon.
• Karadağ, B. M. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde eşdizimlilik: Bir model önerisi. Dilbilim Dergisi, 34, 27-56. https://doi.org/10.26650/jol.2020.003
• Kocaman, A. (1992). Anlambilimin sorunları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. Hitit Yayınevi.
• Koç, G. (2006). Developing collocational awareness. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Kurtoğlu, Ö. A. (2015). A corpus-driven categorization of noun-verb collocations in Turkish on the basis of statistical and semantic criteria. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Larsen-Freeman, D. (2003). Teaching language: From grammar to grammaring. Heinle & Heinle. Leech, G. (1981). Semantics (2nd ed). Penguin.
• Mitchell, R. (2017). Shortcut to English collocations. Master 2000+ English collocations ın used explained under 20 minutes a day (5 books in 1 box set). Kindle Edition.
• Mutlu, G. (2015). Eşdizimlere ilişkin bilgi ve algılar: İngilizceyi yabancı dil olarak öğrenen Türk Türk öğrencilerinin ve öğretmenlerinin durumları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Nişancı, S. (2014). Factors influencing Turkish EFL learners' collocation production. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Özkan, B. (2007). Türkiye Türkçesinde belirteçlerin fiillerle birliktelik kullanımları ve eşdizimliliği. Yayınlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Özkan, B. (2011). Türkiye Türkçesinin eşdizim sözlüğü. IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, 22-24 Aralık 2011.
• Özkan, B. (2012). Yöntem ve uygulama açısından “Türkiye Türkçesi söz varlığının derlem tabanlı sözlüğü”. Bilig, 66, 149-178.
• Öztürk, B. & Çiçek, S. (2021). Morphologıcal verb valency drıven errors of secondary school students. International Journal of Education and Literacy Studies, 9(4), 217-227. http://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.9n.4p.217
• Pilten, Ş. (2008). Eş dizimlilik özellikleri bakımından Türk dilinde “temiz” sözcükleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(4), 24-46. DOI: 10.1501/MTAD.5.2008.4.48
• Rudzka, B., Channell, J., Putseys, Y. & Ostyn, P. (1985). More words you need. Macmillan.
• Sarıboyacı, M. O. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Ata Yayıncılık.
• Taşıgüzel, S. (2004). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında öğretici nitelikli metinlerdeki eşdizimsel örüntülerin görünümü. Dil Dergisi, 125, 72-87.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual Yayınları.
• Yağcıoğlu, S. (2002). Metinsel bağdaşıklığın sağlanmasında eşdizimin işlevi. Türkçede Bilgi Yapısı ve Bilimsel Metinler, German (Essen), s. 107-114.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (7. baskı). Seçkin Yayıncılık.