Examination of Sibling Relationships of Typically Developing Children with Siblings with Special Needs

Yıl 2026, Sayı: Erken Görünüm [Online First], 80 - 105

Elif Elumar-efe , Sunagül Sani-bozkurt

https://doi.org/10.9779/pauefd.1394245

Öz

The aim of the study was to examine the sibling relationships of typically developing children who have siblings with special needs. The study was carried out with a phenomenological design. 18 children between the ages of 4-8 with special needs siblings and their parents participated in the study. The data obtained from the children in the research were analyzed through picture analysis and field notes; Data from parents were obtained through semi-structured interviews. Interviews with parents were analyzed with the Nvivo12 program and children's pictures were used as supporting data. In the research findings, it can be said that typically developing children accept their siblings with special needs, but they experience sibling conflicts. It is seen that these conflicts are reflected as sibling violence, with behaviors such as hitting and biting between siblings. Another finding is that typically developing children exclude their siblings with special needs or think that they themselves are excluded. As a result of the research, it can be said that even if the relationship between siblings is negative, the sibling with special needs is considered one of the family members and the positive family dynamics directly affects the sibling relationship. Additionally, violence between siblings should be treated as an issue that requires urgent intervention. Based on the findings of the study, various suggestions were presented for further research, such as organizing a family education program in order to prevent violence between siblings and increase quality communication within the family.

Anahtar Kelimeler

Analysis of children, Sibling relationship, Siblings with special needs, Typically developing siblings

Özel Gereksinimli Kardeşi Olan Tipik Gelişen Çocukların Kardeşlik İlişkilerinin İncelenmesi

Öz

Çalışmada özel gereksinimli kardeşi olan ve tipik gelişen çocukların kardeşlik ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, fenomenolojik desen ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya özel gereksinimli kardeşi olan 4-8 yaş aralığındaki 18 çocuk ve onların ebeveynleri katılmıştır. Araştırmada çocuklardan alınan veriler resim analizi ve saha notları ile; ebeveynlerden alınan veriler ise yarı yapılandırılmış görüşmelerle elde edilmiştir. Ebeveynlerle gerçekleştirilen görüşmeler Nvivo12 programı ile analiz edilmiş ve çocuk resimlerini destekleyici veri olarak kullanılmıştır. Araştırma bulgularında, tipik gelişen çocukların özel gereksinimli kardeşlerini kabul ettiklerini ancak kardeş çatışmaları yaşadıkları söylenebilir. Bu çatışmaların ise kardeşler arasında vurma, ısırma gibi davranışlarla kardeş şiddeti olarak yansıdığı görülmektedir. Ayrıca tipik gelişen çocukların, özel gereksinimli kardeşlerini dışladıkları veya kendilerinin dışlandığını düşündükleri elde edilen bir diğer bulgudur. Araştırma sonucunda, kardeşler arasındaki ilişki olumsuz olsa bile özel gereksinimli kardeşin aile bireylerinden biri sayıldığı ve aile dinamiğinin olumlu yönde olmasının kardeşlik ilişkisini doğrudan etkilediği söylenebilir. Ayrıca kardeşler arasındaki şiddet acilen müdahale edilmesi gereken bir konu olarak ele alınmalıdır. Araştırmanın bulgularına dayalı olarak ileri araştırmalara yönelik kardeşler arasındaki şiddeti önlemek ve aile içi nitelikli iletişimi arttırmak amacıyla aile eğitim programı düzenlemek gibi çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çocuk resimlerinin analizi, Kardeşlik ilişkisi, Özel gereksinimli kardeşler, Tipik gelişen kardeşler

Kaynakça

• Asbury, K., Fox, L., Deniz, E., Code, A., & Toseeb, U. (2020). How is COVID-19 affecting the mental health of children with Special Educational Needs Disabilities their families? Brief Report. USA: Department of Education, University of York. https://doi.org/10.1007/s10803-020-04577-2
• Angın, E., & Erden, G. (2022). Otizm ve Özgül Öğrenme Güçlüğü tanısı almış çocukların sağlıklı kardeşlerinin psikolojik uyumu, kardeş ilişkileri ve algıladıkları anne kabul-reddi. Klinik Psikoloji Dergisi, 6(1), 123-141. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=1047279
• APA. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM 5. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing Incorporated.
• Armahan, S. (2022). Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların kardeş ilişkilerinin incelenmesi. (Yayın No. 709069). [Doktora tezi, Trakya Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aykara, A. (2015). Zihinsel engelli kardeşe sahip bireylerin yaşantılarının değerlendirilmesi. (Yayın No. 388315) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bägenholm, A., & Gillberg, C. (1991). Psychosocial effects on siblings of children with autism and mental retardation: A population-based study, Journal of Mental Deficiency Research, 35, 291-307.
• Bekdikli, N. B. B. (2023). Görme yetersizliğinden etkilenmiş çocukların kardeş ilişkileri ve sosyal beceri düzeylerinin incelenmesi. (Yayın No. 779510) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bozkurt, A., Jung, I., Xiao, J., Vladimirschi, V., Schuwer, R., Egorov, G., & Paskevicius, M. (2020). A global outlook to the interruption of education due to COVID-19 pandemic: Navigating in a time of uncertainty and crisis. Asian Journal of Distance Education, 15(1), 1-126. https://doi.org/10.5281/zenodo.3878572
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. (22. baskı). Pegem Akademi.
• Casale, E. G., Burke, M. M., Urbano, R. C., Arnold, C. K., & Hodapp, R. M. (2021). Getting from here to there: Future planning as reported by adult siblings of individuals with disabilities. Journal of Intellectual Disability Research. https://doi.org/10.1111/jir.12806
• Çankırılı, A. (2015). Çocuk resimlerinin dili. (6. Baskı). Zafer Yayınları.
• Çetintaş, F. (2022). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip ebeveyn ve kardeşinin, engelli çocuğa karşı iletişim etkinlikleri ve davranışlarının incelenmesi. (Yayın No. 721673) [Yüksek lisans tezi, KTO Karatay Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çolaklıoğlu, O., Turan, Z., & Uzuner, Y. (2019). Kardeşim işitme kayıplı: Bir yaşam öyküsünün incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(3), 967-993. https://doi.org/10.1111/jir.12806
• Davido, R. (2017). Çocuğunuzu resimlerinden keşfedin. (E. Çakmak, Çev.). Kuraldışı Yayınları.
• Deguara, J. (2018). Young children’s drawings: a methodological tool for data analysis. Journal of Early Childhood Research, 17(2), 157-174. https://doi.org/10.1177/1476718X18818203
• Dilci, T. (2017). Çocuk resimlerini okuyabilmek: Sorunlar ve çözümler. (2. Baskı). Eğitim Yayınevi.
• Dönmez, E. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin yetişkin kardeşlerinin yaşam deneyimleri. (Yayın No. 581300) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dunn, J. (1995). İkinci çocuk. (H. Aşıroğlu, Çev). Papirüs Yayınevi.
• Dyke, P., Mulroy, S., & Leonard, H. (2009). Siblings of children with disabilities: Challenges opportunities. Acta Paediatrica, 98(1), 23. https://doi.org/10.1111/j.1651-2227.2008.01168.x
• Fazlıoğlu Y., Tezel D., & Canarslan H. (2016). Engelli çocuğu olan aileleri anlamak. B. Gülen (Ed.) Aile yaşam dinamiği içinde (s. 215-235). Pelikan Yayıncılık.
• Gökçe, S., & Kürkçüoğlu, B. Ü. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara yönelik müdahalelerde kardeş katılımı: Sistematik bir derleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(4), 841-874. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.486406
• Guidotti, L., Musatti, A., Barbieri, G. L., & Ballocchi, I. (2020). Conflicting and harmonious sibling relationships of children and adolescent siblings of children with autism spectrum disorder. Child Care Health Development, 47, 163-173. https://doi.org/10.1111/cch.12823
• Gürsoy, F., & Sezer, F. (2020). Children with autism sibling relationships. In P. M. Chernopolski, N. L. Shapekova, B. Ak, B. Sançar (Ed.), Advances in Health Sciences Research (319-334). St. Kliment Ohridski Universıty Press.
• Halmatov, S. (2021). Çocuk resimleri analizi ve psikolojik resim testleri: Çocuk ve yetişkinler için. (6. Baskı). Pegem Akademi.
• Kadan, G. (2022). Öğrenme güçlüğünde aile ve duygusal süreçler. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 7(1), 43-60. http://ijeces.hku.edu.tr/en/pub/issue/68704/993897
• Karakuş, Ö., & Kırlıoğlu, M. (2019). Engelli bir çocuğa sahip olmanın getirdiği yaşam deneyimleri: Anneler üzerinden nitel araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 96-112. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61822/924978
• Kaya, S., Özel, A., & Yiğit, R. (2020). Özel gereksinimleri bulunan bir çocuğun durumunun kardeşlerine olan etkisi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 81-90.
• Kürtüncü, M., & Arslan, N. (2019). Sağlıklı ergen ve engelli kardeşler arasındaki ilişkinin aile işlevlerinden etkilenme durumunun incelenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(2), 366-379. https://doi.org/10.17681/hsp.521856
• Malchiodi, C. A. (2013). Çocukların resimlerini anlamak. (T. Yurtbay, Çev.). Nobel Tıp Kitabevleri.
• Mamak Çelik, E., Daskapan, A., & Güçhan Topçu, Z. (2018). Physical fitness, physical activity, psychosocial status and quality of life of adolescent siblings of neurologically disabled children. Baltic Journal of Health and Physical Activity, 10(3), 27-37. https://doi.org/10.29359/BJHPA.10.3.03
• Marks, S. U., Matson, A., & Barraza, L. (2005). The impact of siblings with disabilities on their brothers sisters pursuing a career in special education. Research Practice for Persons with Severe Disabilities, 30(4), 205-218. https://doi.org/10.2511/rpsd.30.4.205
• Martirosyan, A. (2013). Sibling relationships in families with a child with special needs. A case study of a Norwegian family with a child with Down syndrome her three siblings. Master Thesis. Oslo: University of Oslo, Faculty of Educational Sciences. https://www.duo.uio.no/handle/10852/38502
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An exped sourcebook: Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc.
• Mophosho, M., Widdows, J., & Taylor Gomez, M. (2010). Relationships Between Adolescent Children and Their Siblings with Cerebral Palsy: A Pilot Study. Journal on Developmental Disabilities, 15(3), 81-87. https://oadd.org/wp content/uploads/2009/01/Mophoso_et_al_15-13.pdf
• Nielsen, K. M., Mleco, B., Roper, S. O., Cox, A., Dyches, T., & Marshall, E. S. (2012). Parental perceptions of sibling relationships in families rearing a child with a chronic condition. Journal of Pediatric Nursing, 27(1), 34-43. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2010.08.009
• Özen Çınar, İ., Kartal, A., & Korkmaz Aslan, G. (2017). Zihinsel engelli kardeşi olan ve sağlıklı kardeşi olan çocukların kardeş ilişkileri. Kesit Akademi Dergisi (The Journal of Kesit Academy), 7(11), 230-244. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kesitakademi/issue/59833/864519
• Özet, B. (2022). 7-9 yaş çocukların pandemi sürecinde deneyimledikleri uzaktan eğitimin sosyal gelişimlerine etkisinin resim analizi aracılığıyla incelenmesi. (Yayın No. 747310) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Papandreou, M. (2014). Communicating and thinking through drawing activity in early childhood. Journal of Research in Childhood Education, 28(1), 85-100. https://doi.org/10.1080/02568543.2013.851131
• Petalas, M. A., Hastings, R. P., Nash, S., Dowey, A., & Reilly, D. (2009). “I like that he always shows who he is”: The perceptions experiences of siblings with a brother with autism spectrum disorder, International Journal of Disability, Development Education, 56(4), 381-399. https://doi.org/10.1080/10349120903306715
• Petalas, M. A., Hastings, R. P., Nash, S., Hall, L. M., Joannidi, H., & Dowey, A. (2012). Psychological adjustment and sibling relationships in siblings of children with autism spectrum disorders: Environmental stressors and the broad autism phenotype. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(1), 546-555. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.07.015
• Policarpio-Gutierrez, M. (2018). The draw-a-family picture test (dafpt): A new projective test for children. Open Journal of Social Sciences, 6, 171-178. https://doi.org/10.4236/Jss.2018.68013
• Reimers, B. H. (2017). It’s different: Perceptions of risk and resilience in older siblings of children with disabilities. [Doctoral dissertation, University of Northern Colorado]. https://digscholarship.unco.edu/dissertations/472/
• Rossetti, Z., eun Lee, C., Burke, M., & Hall, S. (2020). Perspectives about adult sibling relationships: A dyadic analysis of siblings with without intellectual developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 96, 103538. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2019.103538
• Sani-Bozkurt, S., Bozkuş-Genç, G., & Yıldız, G. (2021). COVID-19 küresel salgınının otizm spektrum bozukluğuna yansımaları: Betimsel durum çalışması. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 29-52. https://doi.org/10.14689/enad.25.2
• Savaş, İ. (2015). Anne babalar çocuğunuzun resimleri size ne anlatır? Nesil Yayın Grubu.
• Søndergaard, E., & Reventlow, S. (2019). Drawing as a facilitating approach when conducting research among children. International Journal of Qualitative Methods, 18, 1-11. https://doi.org/10.1177/1609406918822558
• Stankovic, M., Jelena, S., Stankovic, M., Shih, A., Stojanovic, A., & Stankovic, S. (2021). The Serbian experience of challenges of parenting children with autism spectrum disorders during the COVID-19 pandemic and the state of emergency with the police lockdown. The Lancet Child & Adolescent Health, https://doi.org/10.1007/s00787-021-01917-0
• Şahin, S., & Çiçek, Ç. (2008). Normal gelişim gösteren ve özel gereksinimli çocukların kendilerini ve birbirlerini algılayışlarının incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 19(1), 101-120.
• Şipal, F., Yeğengil, C., & Toka, N. (2012). Okul öncesi dönemde aralarında yaş farkı olan ve ikiz kardeşler arasındaki kıskançlığın karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Eğitim ve İnsanı Bilimler Dergisi. 3(5), 55-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eibd/issue/22681/242199
• Taşçı Karalı, N. (2017). Özel gereksinimli bir birey olan ailelerdeki ebeveynlerin ve kardeşlerin duygu ve düşünceleri. (Yayın No. 485690) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Türker, D., Gümüş, Ö., Korkem Yorulmaz, D., & Yıldırım Şahan, T. (2023). Bilişsel veya bedensel özel gereksinimi olan çocukların kardeşlerinin katılım düzeylerinin incelenmesi: Anne perspektifi. Journal of Exercise Therapy and Rehabilitation, 10(2), 84-91. https://doi.org/10.15437/jetr.1274771
• Travers, H. E., Carlton, M. E., & Carter, E. W. (2020). Social connections among siblings with without intellectual disability or autism. Intellectual Developmental Disabilities, 58(1), 19-33. https://doi.org/10.1352/1934-9556-58.1.19
• Üstündağ, A. (2022). Okul çağındaki çocukların COVID-19 hakkındaki düşüncelerinin resimle ifade edilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(4), 1484-1499. https://doi.org/10.32709/akusosbil.811940
• Varol, N. (2006). Aile eğitimi. (2. Baskı). Kök Yayıncılık.
• Victor, I. N., Hartanti, & Elisabeth, M. P. (2021). The dynamics of sibling relationships with a Down syndrome child. KONSELI: Jurnal Bimbingan dan Konseling (E-Journal), 8(1), 99-106. https://doi.org/10.24042/kons.v8i1.8363
• Yavuzer, H. (2019). Resimleriyle çocuk: Resimleriyle çocuğu tanıma. (24. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2021). Algılanan ebeveyn tutumu ile kişilik arasındaki ilişkide çocukluk dönemi kardeş ilişkisinin düzenleyici rolü. (Yayın No. 683891) [Yüksek lisans tezi, Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/