Dilin Kesinliği Müdafaasında İbn Teymiyye

Yıl 2022, , 430 - 449, 30.06.2022

Selma Çakmak

https://doi.org/10.17859/pauifd.1104307

Cited By: 1

Öz

Dilin kesinliği meselesi İslamî ilimlerin birçok alanında farklı şekillerde ortaya çıkan metodolojik yönelimi temsil eden bir konudur. Konunun müstakil olarak İslamî ilimler literatüründe bir problem olarak tartışılması Fahreddin er-Râzî’nin “lafzî deliller kesinlik taşımaz” iddiası ile başlamıştır. Bu iddia şer‘î ilimlerin meşruiyetini sarsması, vahyin güvenirliğini ve anlaşılabilirliğini tartışmaya açma ihtimali sebebiyle birçok İslam âlimi tarafından eleştirilmiştir. Şüphesiz ki bu iddiaya en sert tepki metodolojilerini naklî delillerin temeli üzerine inşa eden ilim çevrelerinden gelmiştir. Bu âlimlerin sembol ismi de kendine özgü metodolojik yaklaşımı ve açıklamalarıyla ön plana çıkan Takiyyüddîn İbn Teymiyye’dir. Bu çalışmada mantık ilmine ve kelâm âlimlerine karşı çıkışlarıyla bilinen İbn Teymiyye’nin dilin kesinlik taşımadığı iddiasına karşı müdafaası ve “sarih nakille sahih akıl çelişmez” prensibi çerçevesinde geliştirdiği argümanları konu edinmiştir. Bu çerçevede özgün yaklaşımları ile nakli İslâmî ilimlerin temeline yerleştiren İbn Teymiyye’nin esas aldığı ilkelerin bu iddiaya karşı geliştirdiği söylemlerle uyumlu olduğu, müdafaasını güçlü ve tutarlı bir düşünce zeminine yerleştirdiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Naklî deliller, dilin kesinliği, Fahreddin er-Razi, ibn Teymiyye, akıl-nakil

Kaynakça

• Abrahamov, Bünyamin. “Akıl-Nakil Uyumu Noktasında İbn Teymiyye’nin Yaklaşımı”. çev. Salih Özer. İslâmî İlimler Dergisi. 1/2 (2009): 385-400.
• Boynukalın, Ertuğrul. “İslâm Hukukunda Gaye Problemi”. doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Erba‘în fî usûli’d-dîn. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekâ. Kahire: Mektebetü’l-külliyyetü’l-Ezheriyye, 1406/1986.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Kâşif ‘an usûli’d- delâil ve fusûli’l-‘ilel. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Beyrut: Dârü’l-cîl, 1412/1992.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Mahsûl fî ilmi usûli’l- fıkhç. thk. Câbir Feyyâz el-‘Alvânî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, t.y.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Muhassalü efkâri’l-mütekaddimîn ve’lmüteahhirîn mine’l-‘ulemâi ve’l-hukemâi ve’l-mütekellimîn. haz. Taha Abdürraûf Sa‘d. Kahire: Mektebetü’l-külliyâti’l-Ezheriyye, t.y.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Nihâyetü’l-‘ukûl fî dirâyet’l-usûl. thk. Sa‘îd Abdüllatif Fûde. Beyrut: Dâru’z-zehâir, 1431/2010.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. et-Tefsîrü’l-kebîr: Mefâtîhü’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 1992.
• Hallaq, Wael B. Ibn Taymiyya Against The Greek Logicians. Oxford: Clarendon Press, 1993.
• Hanoğlu, İsmail. Fahreddin er-Râzî’nin Kitâbü’l-Mülahhas fi’l-mantık ve’l-hikme Adlı Eserinin Tahkik ve Değerlendirmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Hasırcı, Nazım. “Gazzâlî’nin Mantık Anlayışına İbn Teymiyye Eleştirisi”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD). 12/24 (2014): 13-31.
• Hasırcı, Nazım “İbn Teymiyye’nin Mantık Eleştirisi”. Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri. ed. Murat Demirkol, Enes Kala. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Yay., 2014: 132-149.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhâlim. Beyânü telbîsi’l-Cehmiyye fî te’sîsi bide‘ihim kelâmiyye. thk. Yahya b. Muhammed el-Hüneydî. Medine: y.y., 1426.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhâlim. Der'u te’âruzi'l-akl ve'n-nakl. thk. Muhammed Reşad Sâlim. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1991.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhâlim. Mecmû‘u Fetavâ, haz. Abdurrahman b. Muhammed Kâsım, (Medine: y.y., 2003)
• Kıyıcı, Burhâneddin. “İbn Teymiyye’ye Göre Akıl-Nakil İlişkisinde Delilin Konumu”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergsisi. 18 (2010): 110-134.
• Makdîsî, Muhammed b. Ahmed b. Abdülhadi. el-‘Ukûdü’d-dürriyye fî zikri ba‘zı menâkıbi şeyhülislâm İbn Teymiyye. Thk. Ali b. Muhammed el-‘İmran. Mekke:Dâru ‘alemi’l-fevâid, 1432.
• Sancar, Faruk. “Bağnaz bir Selefî mi Endişeli Bir Entellektüel mi?”. Dini Araştırmalar. 18/46 (2015):97-125.
• Sancar, Faruk. “Selef Geleneğinde Fahreddin er-Râzî’ye Yöneltilen Metodik Eleştiriler”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî. ed.Ömer Türker, Osman Demir. İstanbul: İSAM Yay., 2013: 579-601
• Süyûtî, Abdurrahman Celâleddin. Kitâbu Cehdi’l-karîhati fi tecrîdi’n-nasîhati muhtasaru’l-İmâm Celâleddîn es-Suyûtî li’l-İmâm Takiyyuddîn İbn Teymiyye. thk. Dr. Ali Sâmî en-Neşşâr, Suâd Ali Abdurrezzâk. y.y.: Silsiletü ihyâu’t-türâsi’l-İslâmiyye, t.y..
• Tamer, Georges. “The Curse of Philosophy: Ibn Taymiyya as a Philosopher in the Contemporary Islamic Thought”. Islamic Theology, Philosophy and Law. ed. Birgit Krawietz, Georges Tamer. Deutch: De Gruyter, 2013: 329-374.
• Turgut, Hasan “İbn Teymiyye’nin Mantık Eleştirilerinin Kelâm İlmi Açısından Değerlendirilmesi”, Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/1 (2021):187-208.
• Türker, Ömer. “Eş‘arî Kelâmının Kırılma Noktası: Cüveynî’nin Yöntem Eleştirileri”. İslâm Araştırmaları Dergisi. 19 (2008):1-24.
• Uludağ, Süleyman. Fahreddin er-Râzî: hayatı, fikirleri, eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1991.
• Zeyn, Muhammed Hüseyin. Mantıku İbn Teymiyye ve Menhecuhu’l-Fikrî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1979.