TEFSİR KİTAPLARININ İSİMLERİNE DAİR

Yıl 2015, Sayı: 3, 82 - 118, 15.01.2015

Hikmet Koçyiğit

https://doi.org/10.17859/pauifd.94065

Cited By: 2

Öz

 Kur’ân’ın nüzulüyle beraber İslam âleminde kitap telifi de büyük bir ivme kazanmıştır. İlk asırlarda telif edilen kitaplara, mevzusuna ya da müellifine izafeten isimler verilirken hicrî üçüncü asırdan itibaren estetik değere haiz isimler verilmeye başlanmıştır. İslâmî ilimlerin her sahasında olduğu gibi tefsir sahasında da secili isimler yaygın biçimde kullanılmıştır. Bir kısım müfessirler, ayetlerden iktibas yaparak kitaplarına ad koyarken; bazıları ise Kur’ân’ın çeşitli isimlerini secili biçimde kullanarak kitaplarını adlandırmıştır. Kısa isimlerin yanı sıra çok uzun isimler de tefsir kitaplarının isimlerinde yer almıştır. Bazı tefsir kitaplarına ise iddialı isimler verilmiştir. Genel itibariyle isim-müsemma uyumuna özen gösterilmekle birlikte isim-müsemmanın tam anlamıyla örtüşmediği isimlere de rastlanmaktadır. Bu makalede tefsir kitaplarının isimleri çeşitli yönleriyle analiz edilmektedir

 

 

 

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Müfessir, İsim, Kitap

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm.
• Kitab-ı Mukaddes, Kitab-ı Mukaddes Şirketi İstanbul 2010.
• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
• Alûsî, Ebû’l-Fadl Şihâbuddîn, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebi’l-Mesânî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1994.
• Amûlî, Abdullah el-Cevâdî et-Taberî, Tesnîm fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru’l-İsrâ, Beyrût 2011.
• Aras, Özgü, “Ad Koyma”, DİA, I, İstanbul 1998.
• Arslan, Şükrü, “Şihâbuddîn es-Sîvâsî ve ‘Uyûnu’t-Tefâsîr’indeki Metodu”, AÜİFD, Erzurum 1990, sayı: 9, (ss. 188-214).
• Ateş, Süleyman, İşarî Tefsir Okulu, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1998.
• Azamî, Muhammed Mustafa, Kur’ân Tarihi, çev. Ömer Türker vd. İz Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Azamî, Muhammed Mustafa, Küttâbu’n-Nebî, el-Kütübü’l-İslâmî, Beyrût 1978.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî el-Hatîb, Takyîdu’l-İlm, İhyâu’s-Sunneti’n-Nebevî, Beyrût ts.
• Bekr b. Abdillah Ebû Zeyd b. Muhammed b. Abdillah b. Bekr b. Osman b. Yahya, Mu’cemu’l-Menâhî’l-Lafziyyeti ve Fevâidi fî’l-Elfâz, Dâru’l-Âsıme, Riyâd 1996.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût 1418.
• Bikâî, Burhanuddîn Ebû’l-Hasan İbrahim b. Ömer, Nazmu’d-Dürer fî Tenâsubi’l-Ây ve’s-Süver, Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, Kâhire ts.
• Bilgin, Mustafa, “Hak Dini Kur’ân Dili”, DİA, cilt. XV, İstanbul 1997.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1973.
• Birışık, Abdulhamit, “Muhtasar”, DİA, XXXI, İstanbul 2006.
• Bozkurt, Nebi, “Kitap”, DİA, XXVI, Ankara 2002.
• Çalışkan, İsmail, Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2003.
• Çelik, Celalettin, “Kültürel Sembol Sistemi Olarak İsimler: İsim Sosyolojisine Giriş”, ÇÜİFD, VI, sayı: 2, Adana 2006, (ss.39-61).
• Davûdî, Şemsüddîn Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtu’l-Müfessirîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût1983.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtu’l-Müfessirîn, thk.Süleymân b. Sâlih el-Huzzî, Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, es-Suûdiyye 1997.
• Eliaçık, R. İhsan, Yaşayan Kur’ân, İnşa Yayınları, İstanbul 2011.
• Emîn, Ahmed, Duhâ’l-İslâm, Mektebetu’l-Usre, Kâhire 1997.
• Emîn, Ahmed, Fecru’l-İslâm, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût ts.
• Enbârî, Ebû’l-Berekât Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillâh, Nüzhetu’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Udebâ, Mektebetu’l-Menâr, Ürdün 1985.
• Gırnâtî, Ebû Cafer Ahmed b. İbrahim b. Zubeyr es-Sakafî, Mellâku’t-Te’vîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût ts.
• Gündüz, Mahmut, “İslam’da Kitap Sevgisi ve İlk Kütüphâneler”, Vakıflar Dergisi, 1976, sayı: 11, (ss. 165-194).
• Hamidullah, Muhammed, İslam Müesseselerine Giriş, çev. İhsan Süreyya Sırma, Beyan Yayınları, İstanbul 2007.
• Isfahânî, Ebû’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed Râgıb, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Seyyid Geylânî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût ts.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali, el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitâb, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dâru’t-Tûnusiyye, Tûnus 1984.
• İbn Cüzey, Ebû’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdillah, et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl, Şirketu Dâri’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, Beyrût 1416.
• İbn Haldûn, Veliyuddîn Abdurrahmân b. Muhammed, Mukaddimetu İbn Haldûn, thk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Dâru’l-Belhî, Dımeşk 2004.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, Müsned, Müessesetu’r-Risâle, Beyrût 2001.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmail ed-Dımeşkî, Tefsîru’l-Kur’ân’il-Azîm, Dâru Tayyibe, Riyâd 1999.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Meârif, Kâhire ts.
• İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed, Nevâsıhu’l-Kur’ân, Medine 2003.
• Karataş, Turan, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Sütun Yayınları, İstanbul 2011.
• Kâsımî, Muhammed Cemâluddîn Saîd, Mehâsinu’t-Te’vîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1418.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillah Hacı Halife, Keşfu’z-Zunûn an Esâmî’l-Kütüb ve’l-Funûn, Dâru Mektebeti’l-Musennâ, Bağdâd 1941.
• Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu’cemu’l-Müellifîn, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût ts.
• Koç, Mehmet Akif, Tefsirde Bir Kaynak İncelemesi, Kitabiyat, Ankara 2005.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Tarihi, TDV Yayınları, Ankara 2010.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b.Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Kâhire 1964.
• Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-Şurûk Beyrût 1412.
• Labarre, Albert, Kitabın Tarihi, çev. Galip Üstün, İletişim Yayınları, ts.
• Mertoğlu, Suat, “Tefsir Tarihinde Dikkatlerden Kaçan Bir Eser: Üdfüvî’nin el-İstiğnâ fî ulûmi’l-Kur’ân’ı ve Eserin Mukaddimesi ile Fâtiha Sûresi Tefsirinin İlmî Neşri”, İslâm Araştırmaları Dergisi, 2011, sayı: 25, (ss. 51-112).
• Meşhedî, Muhammed b. Muhammed b. Rızâ el-Kummî, Kenzu’d-Dekâik ve Bahru’l-Garâib, Tahrân 1378.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman, Yazma Tefsir Literatürü, Damla Yayınevi, İstanbul 2007.
• Muhtâr, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed, el-Hidâye ilâ Bulûği’n-Nihâye fî İlmi’n-Meâni’l-Kur’ân ve Tefsîrihi ve Ahkâmihi ve Cümelin min Funûn-i Ulûmihi, Câmiatu’ş-Şârıke, 2008.
• Nâsırî, Muhammed Mekkî, et-Teysîr fî Ehâdîsi’t-Tefsîr, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût 1985.
• Özek, Ali, vd., Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, TDV Yayınları, Ankara 1993.
• Pedersen, Johannes, İslam Dünyasında Kitabın Tarihi, çev. Mustafa Macit Karagözoğlu, Klasik Yayınları, İstanbul 2013.
• Sâdî, Abdurrahmân b. Nâsır b. Abdillah, Teysîru’l-Kerîmi’r-Rahmân fî Tefsiri’l-Kelâmi’l-Mennân, Müessesetu’r-Risâle, Beyrût 2000.
• Seâlibî, Abdurrahman b. Muhammed, el-Cevâhiru’l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût 1418.
• Sıddık Han, Muhammed, Fethu’l-Beyân fî Makâsıdı’l-Kur’ân, el-Mektebetu’l-Asrıyye, Beyrût 1992.
• Şevkânî, Muhammed b. Abdillah, Fethu’l-Kadîr, Dâru İbn Kesîr, Dımeşk 1414.
• Tayyâr, Müsâid b. Süleymân b. Nâsır, el-Muharrer fî Ulûmi’l-Kur’ân, 2008.
• Tdk.http://www.tdk.gov.tr/ (30.11.2013).
• Toptaş, Mahmut, Kur’ân-ı Kerîm Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları, İstanbul 1993.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, sad. İsmail Karaçam vd. Azim Dağıtım, İstanbul ts.
• Yıldız, Nuray, Eskiçağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın Oluşumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
• Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, Mektebetu Vehb, Kâhire ts.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed Abdullah, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1957.