ŞİÎ FIKHINDA KIYASI REDDETMENİN MÜMKÜNLÜĞÜ ÜZERİNE

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 11, 97 - 123, 30.06.2019

Sefa Atik

https://doi.org/10.17859/pauifd.560857

Cited By: 2

Öz

Tüm düşünce sistemlerinde olduğu gibi İslami düşüncede de kıyas,
metot olarak geniş yer tutmaktadır. Bu anlamda felsefeden kelama, mantıktan
fıkha kadar metot olarak kullanıla gelen kıyas tekniği aynı zamanda kapsam ve
uygulamalarında tartışıla gelmiştir. Tüm tartışmalara rağmen İslam düşünce
ekolleri arasında uygulama konusunda kendisinden vazgeçilemeyen kıyas, daima
gündemde tutulan bir metot olagelmiştir. 
Çünkü nasların sınırlı sorunların sınırsız olduğu ön kabulü kıyas
metoduna geniş yer açmakta böylece İslami düşünce, karmaşık ve dinamik hayat
karşısında daha kolay tutunabilmekte ve insanların dini pratiklerine kolay
çözüm bulabilmektedir. Dolayısıyla bu kadar etkin bir role sahip olan kıyas
metodunun Ehl-i sünnet’in karşısında duran Şii/Caferî mezhebinde nasıl
tanımlandığı, yorumlandığı ve uygulamaya sokulup sokulmadığı konusu fıkıh ilmi
açısından önem arz etmektedir. İşte bu makale; Şii düşüncede kıyas metodunun
uygulamada nereye tekabül ettiği, teorik olarak reddetmenin pratikte de mümkün
olup olmadığını örnekleri ile değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şiî, fıkıh, kıyas çeşitleri, usul

Kaynakça

• Abdülhâdî el-Fadlî. Usûlü’l-Bahs. Kum: Müessesetü Âl-i beyt, 1410.
• Âgā Büzürg-i Tahrânî, Muhammed Muhsin b. Alî b. Muhammed Rızâ Âgā. Hasru’l-ictihâd. Thk. Muhammed Ali Ensârî. 1. Bs. Kum: Matbaatü Hıyâm, 1401.
• Ahmed Emîn. Duhâ’l-İslam. Kahire: Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye, 2001.
• Allâme Hıllî. Mebâdiü’l-usûl. Thk. Abdülhüseyn Muhammed Ali Bakkal. 2. Bs. Beyrut: Mektebü’l-i’lâmi’l-İslâmî, 1404.
• Azîmâbâdî, Ebû’t-Tayyib Şemsüddîn Muhammed. Avnü’l-Ma‘bûd (Maa şerhi’l-Hâfız İbn Kayyim el-Cevziyye). Thk. Abdurrahman Muhammed Osman. 2. Bs. Medine: Mektebetü Selefiyye, 1969.
• Bahrânî, Yusuf. el-Hadâikü’n-Nâzıra fî ahkâmi’l-Aterati’t-tâhira. Nşr. Şeyh Ali Ahundî. Kum: Müessesetü neşri’l-İslâmî, t.y.
• Behsûdî, Muhammed Surur Hüseynî. Misbâhu’l-usûl. 5. Bs. Kum, 1417.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap İslâm Kültürünün Akıl Yapısı. Trc. Burhan Köroğlu - Hasan Hacak - Ekrem Demirli. 1. Bs, 1 Cilt. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Felsefi Mirasımız ve Biz. Trc. Said Aykut. İstanbul: Kitabevi, 2003.
• Ebû Zehra, Muhammed. el-İmâmü’s-Sâdık. Matbaatü Ahmed Muhaymir, t.y.
• Fâzıl Tûnî. el-Vâfiye. Thk. Seyyid Muhammed Huseyn Rizavî el-Keşmîrî. 1. Bs, 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü İsmailiyân, 1412.
• Hâirî, Muhammed Hüseyn. el-Füsûlü’l-Garaviyye fi’l-usûli’l-fıkhiyye. 1. Bs, 1 Cilt. Kum: Dâru ihyâi’l-ulûmi’l-İslâmiyye, 1414.
• Hakyemez, Cemil. “Şiî İmâmiyye Fıkhının Teşekkül Süreci ve İmamet”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (2008): 7-36-36. https://doi.org/10.14395/huifd.24314.
• Hallâf, Abdulvahhâb. Hulâsatü târihi teşrî-i İslâmî. 1. Bs. Kuveyt: Dâru’l-ilm, t.y.
• Hasan Hanefi. İslâmî İlimlere Giriş. Trc. Muharrem Tan. İstanbul: İnsan, 2000.
• Hudarî Bek. Usûlü’l-fıkh. 6. Bs. Kahire: el-mektebetü’t-ticariyyetü’l-kübrâ, 1389.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Abdülkâdir Şeybe el-Hamd. 1. Bs. Riyad, 1421.
• İbn Hazm. en-Nübez fî usûli’l-fıkh. Thk. Ahmed Hicâzî es-Sakâ. Kahire: Mektebetü’l-külliyâti’l-ezheriyye, 1401.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Menşûrâtı dâri’l-âfâki’l-cedîde, t.y.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. Mülahhasu İbtâli’l-kıyâs ve’r-re’y ve’l-istihsân ve’t-taklîd ve’t-ta’lîl. Thk. Sâid Efgânî. London: Dâru’l-fikr, 1389.
• İbn İdrîs Hilî, Muhammed. es-Serâir. Thk. Komisyon. 2. Bs. Kum: Matbaatü müessesetü’n-neşri’l-İslâmî, 1410.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed. Muhtasaru minhâci’s-sünneti’s-seniyye. 2. Bs. San’a: Daru’s-sadîg, 1426.
• İbnü’ş-Şehîdi’s-Sânî, Hasan b. Zeynüddîn. Meâlimü’d-Dîn ve melâzü’l-müctehidîn. 1. Bs. Kum: Müessesetü neşri’l-İslâmî, t.y.
• Karabiber, Namık Kemal. “İmâmet Tartışmaları-el-Hıllî ve İbn Teymiyye Örneği”. HARÜİFD 14/22 (2009): 97. https://doi.org/1392.Kevserî, Muhammed Zâhid. Fıkhu’l-Irâg ve Hadîsühüm. Mektebetü’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1390.
• Kuleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kûb b. İshâk er-Razî. el-Usûl mine’l-Kâfî. Thk. Ali Ekber Gıfârî. 3. Bs. Tahran: Dâru’l-kütübi’l-İslamiyye, 1388.Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu (özet). 1. Bs. İstanbul: İlmî Neşriyat, 1993.
• Muhakkik Hillî, Şeyh Necmüddîn Ebû’l-Kâsım Ca‘fer b. Huseyn el-Hezelî Sâhibü’ş-Şerâi. Meâricü’l-usûl. Thk. Muhamme Hüseym Rızavî. 1. Bs. Kum: Müessesetü Âl-i beyt, 1403.
• Muhakkik Kerekî. Risâle-i tarîk-i istinbât-ı ahkâm (Resâilü’l-Kerekî III içerisinde). Thk. Şeyh Muhammed Hasûn. 1. Bs. Kum: Müessesetü neşri’l-İslâmî, 1412.
• Muhakkik Kerekî, Şeyh Ali b. Huseyn. Câmiu’l-makâsıd. Thk. Müessesetü Âl-i beyt. Kum: Müessesetü Âl-i beyt, 1408.
• Muzaffer, Muhammed Rızâ. Usûlü’l-fıkh. Kum: Müessesetü neşri’l-İslâmî, 1360.
• Neşşâr, Ali Sâmî. Neş’etü’l-fikri’l-Felsefî fi’l-İslâm,. 9. Bs. Kahire: Dâru’l-meârif, t.y.
• Öz, Mustafa. “CA‘FER es-SÂDIK”. VII: 1-3. İstanbul: DİA, 1993.
• Öztürk, Mustafa. “‘Mübhemmatü’l-Kur’ân’ ve İmâmiyye Şîası"”. Dini Araştırmalar 3/8 (2000): 127.
• Sadr, Seyyid Muhammed Bâkır. el-Meâlimü’l-Cedîde li’l-usûl. 2. Bs. Tahran: Mektebetü’n-necâh, 1390.
• Seyyid Bey. Usûlü fıkıh Dersleri. İstanbul: Hukuk matbaası, 1330.
• Seyyid Murtâzâ. ez-Zerîa ilâ usûli’ş-Şerîa. Thk. Ebûlkasım Gercî. 1. Bs. Tahran: Dânışkah Tahran, 1346.
• Seyyid Murtazâ. ez-Zerîa ilâ usûli’ş-Şerîa. Thk. Ebû’l-Kasım Gercî. 1. Bs. Tahran: Dânışkah Tahran, 1346.
• Seyyid Nimetullâh el-Cezâirî. el-Envâru’n-Nu’mâniyye. 1. Bs. Beyrut: Müessesetü A’lâ, 1431.
• Şerîf Murtazâ. el-İntisâr. Thk. Müessesetü’n-neşri’l-İslâmî. 1. Bs, 1 Cilt. Kum: Matbaatü müessesetü’n-neşri’l-İslâmî, 1415.
• Şerif Murtâzâ. en-Nâsırıyât. Thk. Merkez-i buhûs ve’d-dirâseti’l-ilmiyye. Tahran: Müessesetü’l-hüda, 1417.
• Şerîf Murtazâ. Resâilü’l-Murtâzâ. Thk. Seyyid Ahmed Hüseynî. 1. Bs. Kum: Matbaatü Hıyâm, 1405.
• Şeyh Bahâî, Bahâüd’dîn Muhammed b. Huseyn b. Abdissamed el-Hârisî el-Hemadânî el-Âmilî. Zübdetü’l-usûl. Thk. Fâris Hasün Kerim. 1. Bs. Kum, 1423.
• Şeyh Müfîd. el-Mesâilü’s-sâğâniyye. 2. Bs, 1 Cilt. Mihr matbası, 1414.
• Şeyh Müfîd. el-Muknia. Thk. Müessesetü’n-neşri’l-İslâmî. 2. Bs, 1 Cilt. Kum: Müessesetü neşri’l-İslâmî, 1410.
• Şeyh Müfîd. et-Tezkira bi-usûli’l-fıkh. Thk. Şeyh Mehdî Necef. 3. Bs. Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 1414.
• Şeyh Müfîd, Muhammed b. Muhammed b. Numân İbn Muallim Ebî Abdullâh el-Akberî el-Bağdâdî. el-Mesâiülü’s-Serûyeh. Thk. Sâib Abdülhamid. 2. Bs, 1 Cilt. 1414.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b Hasen b Alî. Uddetü’l-usûl. Thk. Muhammed Rızâ el-Ensârî. 1. Bs. Kum: Sitâre/Müessesetü âl-i beyt, 1417.
• Vâhid Behbehânî, Âğâ Muhammed Bâkır. el-Fevâidü’l-Hâiriyye,. 1. Bs, 1 Cilt. t.y.