İslam Hukukunda Parada Meydana Gelen Değişiklikler ve Borçları Ödemenin Yolları.

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 267 - 292, 30.12.2019

Muhammed Çuçak

https://doi.org/10.17859/pauifd.647487

Öz

Geçim kaynağımız olan,
ferd ve toplumun hayatında çok önemli bir yere sahip olan para, tarihi süreç
boyunca ihtiyaçların temin edilmesi için bir araç olarak kullanılmıştır. Önemi,
etkileri ve fonksiyonu farklı ilim dallarının araştırma konusu olmuştur. Bunların
biri de İslam hukuku olup fakihler ilk dönemden itibaren para ile ilgili
meselelerin araştırılmasına ehemmiyet göstermişlerdir. Fakihlerin üzerinde
detaylı durduğu hususlardan biri, para bir akde konu olduktan sonra paranın
kullanımdan kalkması, piyasadan çekilmesi, değerinin artması veya kayba
uğraması gibi durumlarda akdin hükmünün ne olacağı ve paranın mislinin/aynısının
ya da değerinin ödenmesi meselesi olmuştur. Farklı mezheplerden oluşan cumhur
böyle durumlarda paranın mislinin/aynısının ödenmesini ileri sürerken bir grup
fakih değerinin ödenmesini benimsemişlerdir. Bazı fakihler bu durumda malın
değerinin ödeneceğini tercih ederken bazıları ise tarafların tekrar anlaşma
yapmalarını önermişlerdir. Parada görülen bu değişiklikler eskiden olduğu gibi
günümüzde de fakihlerin gündeminde yerini korumuştur. Özellikle kâğıt paraların
muamelatlarda kullanılmaya başlanması ve değişikliklerin diğer paralara nazaran
kâğıt paralarda daha belirgin görülmesi ile birlikte konunun önemi daha da
artmıştır. Dolayısıyla çalışmamızda eski ve yeni fıkhi bilginlerin konuyla
ilgili görüşleri, delilleri ele alınacak ve son olarak değerlendirmemize yer
verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Para, Değişiklikler, Misli, Değeri

Kaynakça

• Adevî, Ali b. Ahmed es-Sa’îdî. Hâşîyetü’l-Adevî (“Kifâyetü’t-Tâlib’r-Rabbânî” ile birlikte basılmıştır). (thk: Ahmed Hamdi İmam). 1. bs. Kahira: Matbaatü’l-Medenî, 1987. Ali el-Kârî, Nureddin Ebü’l-Hasan Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî el-Kârî. Fethu babi’l-inaye fi Şerhi Kitabi’n-Nukâye. (haz: Muhammed Nezzâr Temim ve Heysem Nezzâr Temim). Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1997. Âsımî, Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım en-Necdi. Hâşiyetü’r-ravzi’l-mürbi’ Şerhi Zadi’l-müstekni’. 1. bs. b.y. 1978. Bessâm, Abdullah b. Abdurrahman. Tevzîhü’l-ahkâm min bulûgu’l-merâm. 5. bs. Mekke: Mektebetü’l-Esedî, 2003. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. Dımışk ve Beyrut: Dârü İbn Kesir, 2002. Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî. Keşşâfü’l-kınâ‘ ani’l-iknâ‘. (thk: Lecnetün Mütehassisetün fi Vizâreti’l-Adli). Riyad: Vizâreti’l-Adli, 2000. Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî. Şerhü Münteha’l-irâdât. (thk: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî). 1. bs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000. Burhânpûrlu, Şeyh Nizam ve Heyet. el-Fetâva’l-Hindiyye. (zbt ve tsh: Abdullatif Hasan Abdurrahman). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000. Bustânî, Butrus. Muhîtu’l-muhît. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1987. Cemel, Süleyman b. Ömer b. Mansur el-Ezherî. Hâşiyetü’l-Cemel alâ Şerhi’l-Menhec. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts. Dâvud, Hâyil Abdulhafiz Yusuf. Teğeyyürü’l-kiymeti’ş-şirâiyyeti li’n-nukûdi’l-verekiiyeti. 1. bs. Kahira: el-Ma’hedü’l-Alemiyye li’l-fikri’l-İslamî, 1999. Desûkî, Şemsüddin eş-Şeyh Muhammed Urfe. Hâşiyetü’d-Desûkî ale’ş-Şerhi’l-kebîr. Kahire: Dârü Ihyâ’i ’l-Kütübi ’l-’Arabiyya, ts. Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as el-Ezdi es-Sicistânî. Sünenu Ebû Dâvûd. (thk: Muhammed Avvame). Cidde: Dârü’l-Kible li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1998. Ebû’l-Ferc, Şemsüddin Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed b. Kudâme. eş-Şerhü’l-kebir, (el-Mukni’ ve’l-İnsaf ile birlikte). (thk: Abdullah b. Abdu’l- Muhsin et-Türkî ve Abdulfettâh Muhammed el-Hulvu). 1. bs. Kahira: Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1993. Eşker, Muhammed Süleyman. “en-Nukûd ve teküllübü kiymeti’l-umleti”. Mecelletü Mecme‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî 3/5 (1988): 1673-1695. Ğazzâlî, Huccetü’l-İslam Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. El-Vasit fi’l-Mezheb, (thk. Ahmed Mahmud İbrahim). 1. bs. Kahira: Dâru’s-Selâm, 1997. Hammâd, Nezîh. Mu’cemü’l-mustalahât’l-mâliyye ve’l-iktisâdiyye fi luğeti’l-Fukehâ. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2008. Hattâb Ruayni, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman el-Megrebî. Mevâhibü’l-Celîl li-Şerhi Muhtasarı Halîl. (zbt ve thrc: Zekeriya Umeyrat). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995. Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed el-Büstî. Me’âlimü’s-sünen. (tsh: Muhammed Râğip et-Tabbâh). 1. bs. Halep: Metbetü’l-İlmiyye, 1932. Heyet. el-Mevsûâtu’l-fıkhiyye. 2. bs. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1992. Heytemî, Şihabuddin b. Hacer. Tuhfetu’l-muhtâc bi-Şerhi’l-Minhâc. Kahira: Dâru’l-Hadis, ts. Hurşî, Ebû Abdullah Muhammed. Şerhu muhtasarı Halîl. 2. bs. Mısır: el-Matbaatu’l-Emîrîye, 1899. İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dımaşki. Hâşiyetu İbn Âbidîn reddü’l-muhtâr alâ dürri’l-muhtâr. (thk: Adil Ahmet Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz). Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003. İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmet. el-Muğnî. ( thk: Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulv). 3. bs. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 1997. İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemaluldin Muhammed b. Mükerrem el-İfrikî el-Mısrî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü Sadır, ts. İbn Muflih, Ebû İshâk Burhaneddin İbrâhim b. Muhammed. el-Mübdi‘ fî Şerhi’l-Mukni‘. (thk: Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî). 1. bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997. İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed Mısri Hanefî. el-Bahrü’r-Râik Şerhü Kenzi’d-Dekâik. (thrc: Zekeriyyâ Umeyrat). 1. bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997. İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî. Fetâvâ İbn Rüşd. (thk ve cem: el-Muhtâr b. et-Tâhir et-Tüleylî). Beyrut: Dâru’l-Garbİ’l-İslâmî, 1987. ………el-Beyân ve’t-Tahsîl. (thk: Ahmed el-Hebâbî). 2. bs. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1988. İbn Teymiyye, Şeyhü’l-İslâm Takiyyüddin Ahmet el-Harrânî. el-Fetâvâ’l-Kubrâ. (thk ve talk: Muhammed Abdulkadir Ata ve Mustafa Abdulkadır Ata). Beyrut: Dârü’l-Kütübi ’l-İlmiyye, 1987. İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid. Şerhü Fethi’l-Kadîr. (thk ve thrc: Abdurrezzak Gālip el-Mehdi). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. İlîş, Muhammed b. Ahmed. Şerhü Menhi’l-Celil. 1. bs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984. Kadri Paşa, Muhammed. Mürşidü’l-Hayrân. 2. bs. Kahire: Bulak Matbaası, 1891. Karaman, Hayreddin. Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku. 18. bs. İstanbul: Ensar, 2016. …………. İslâm hukuku tarihi. İstanbul: Nesil Yayınları, 1989. Kāsânî, Alâeddin Ebû Bekr b. Mes’ud el-Hanefî. Bedâi‘u’s-sanâi fî tertibi’ş-şerâi‘. (thk: Ali Muhammed Muavvez ve Adil Ahmet AbdülMevcud). 2. bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhı mezhebi’ş-Şafiî. (thk: Ali Muhammed Muavviz ve Adil Ahmet abdülmevcud). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994. Mecme‘ü’l-luğâti’l-Arabiyye. el-Mu‘cemü’l-vesît. 2. bs. İstanbul: el-Mektebetü’l-Islamiye, ts. Merdâvî, Alâeddin Ebû’l-Hasan Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râcih mine’l-hilaf alâ mezhebi’l-imami’l-mübeccel Ahmet b. Hanbel. (tsh ve thk: Muhammed Hamid Fıki). 2. bs. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1986. Muney’, Abdullah b. Süleyman. Buhûsün fi’l-iktisâdi’l-İslamî. 1. bs. Beyrut: el-Mektebü’l-Islamî, 1996. Muslih, Hâlid b. Abdullah. et-Tezahhumu’n-nakdî fi’l-fıkhi’l-İslâmî. b.y. ts. Müslim, Ebü’l-Hüseyin b. Haccac el-Kuşeyri en-Nîsâbûrî. Sahîhü Müslim. (haz: Ebû Kuteybe Nazer Muhammed el-Fariyabi). Riyad: Dârü Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevz, 2006. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû‘ Şerhü’l-mühezzeb li’ş-Şîrâzî. (thk: Muhammed Necib Mutî). Cidde: Mektebetü’l-İrşad, ts. Nuşemî, Uceyl Câsim. “Teğeyyürü kiymeti’l-’umleti fi’l-fıkhi’l-İslamî”, Mecelletü Mecme‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî 3/5 (1988): 1609-1671. Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ebû’l Abbas Ahmet b. Hamza b. Şihabiddin el-Ensârî. Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc. 3. bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Ruhûnî, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Yusuf. Hâşiyetü’l-Ruhûnî alâ şerhi’z-Zurkânî. 1. bs. Mısır: el-Matbaatu’l-Emîrîye, 1889. Sâlûs, Ali Ahmed. el-İktisâdü’l-İslamî ve’l-kazâyâ’l-fıkhîyet’ü-mü’âsire. Devha: Dâru’s-Sikâfe, 1998. Sâvî, Ahmet b. Muhammed el-Mâlikî. Bulğatü’s-sâlik li-Akrebi’l-mesâlik ala Şerhi’s-Sagâr. (tsh: Muhammed Abdüsselam Şahin). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995. Sehnûn, Abdüsselam b. Seîd Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübra. Kahire: Matbaatü’s-Saâde, 1905. Serahsî, Şemsüleimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebi Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dârü’l-Me‘rife, 1989. Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm. (thk: Rıfat Fevzi Abdülmuttalib). Mensura: Dârü’l-Vefa, 2001. Şellâl, Salâh Ahmed. “Edilletü’l-hükmi’l-akliyyeti fi’l-kazâi hîne teğeyyüri’l-’umleti’n-nakdiyyeti”. Mecelletü midâdi’l-êdêb. Sempozyum için özel sayı (2015): 496-521. Şıklar, İlyas. Para Teorisi ve Politikası. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2004. Şubeyr, Muhammed Osman. el-Muameletü’l-Maliyyetü’l-Muasıra fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. 2. bs. Ürdün: Dâru’n-Nefâis, 1998. Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. (haz: Ebû Ubeyd Meşhur b. Hasan el-Selman). Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1996. Ulemâ’u-Necdi’l-E’lâm. ed-Dürerü’s-Seniyetü fi’l-Ecvibeti’l-Necdiyeti. (cem: Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsim el-Âsimî en-Necdî). 6. bs. b.y. y.y. 1996. Zebîdî, es-Seyyid Murteza el-Hüseyn. Tâcü’l-Ârûs min cevâhiri’l-Kāmûs. (thk: Abdu’s-Subûr Şâhîn). Kuveyt: el-Meclisu’l-Vatanî li’s-Sikâfe ve’l-Funûn ve’l-Edeb, 2001. Zerkâ, Ahmed b. Muhammed. Şerhu’l-kavâidi’l-fıkhıyye. 4. bs. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1996. Zeylaî, Fahruddîn Osmân b. Alî. Tebyînü’l-ḥaḳāʾiḳ Şerhü Kenzi’d-deḳāʾiḳ. Kahire: el-Matbaatu’l-kübra’l-Emiriyye, 1896.