Ahkâm-ı Kur'aniye'nin Günümüze Bakan Yönü: Konyalı Mehmed Vehbi Efendi Örneği

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 324 - 350, 30.06.2020

Arslan Karaoğlan

Öz

Ahkâm tefsirleri ekseriyetle cezalar, ibadetler, bireyin bireyle; bireyin diğer fertlerle ve toplumların birbiriyle olan ilişkilerini düzenleyen âyetlerin tefsirini kapsamaktadır. Konuları merkeze alarak yapılan tefsir yönteminin en eski çeşidini ahkâm âyetleri tefsirleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsîru Hamsi Mie Âye Mine’l-Kur’ân’ı ilk olarak telif edilen fıkhî tefsirdir. Daha sonra bölge ve zamana bağlı olarak birçok ahkâmü’l-Kur’ân türü eserler kaleme alınmıştır. Makalemize konu olan Konyalı Mehmed Vehbi’nin Ahkâm-ı Kur’âniye isimli tefsiri, son dönemde telif edilmiş bir ahkâm tefsiridir. Ancak bu kitabın gerek telif uslubu ve gerekse, içerik açısından diğer ahkâm tefsirlerine göre dikkat çeken yönleri bulunmaktadır.Bumakalede, Mehmed Vehbi Efendi’nin Ahkâm-ı Kur’âniye isimli eserinde yer alan yöntemi ve ele aldığı konular incelenmektedir. Bu açıdan bakıldığında Ahkâm-ı Kurâniye, klasik ahkâm tefsirlerinin metodolojisi ve ele alınan konuları yönünden farklılık arz etmektedir. Buna göre müfessir yaşadığı çağın sosyal problemlerine ve sıkıntılarına duyarsız kalmamış sorumluluk bilinci yüksek bir alim olarak bu sorunlara ve problemlere cevap ve çözüm üretmiştir. Mehmed Vehbi Efendi, kaleme aldığı bu eserinde bireyleri ve toplumu ilgilendiren birçok konuyu ve meseleyi ele almıştır. Ayrıca konuları ele alırken izlediği belli bir sistematik yöntem bulunmamaktadır. Ancak son yüzyılın ilk yarısında kaleme alınan ilk fıkhî tefsir olması açısından bu alanda önemli bir değere sahip olduğuna dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Âyet, ahkâm-ı Kurâniye, Mehmed Vehbi, İctihad

Kaynakça

• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007. Albayrak, Halis. Kur’ânın Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şule Yayınları 1998. Arabacı, Caner. Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri, Konya: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994. Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1974. Cerrahoğlu, İsmail. Kur'ân Tefsirinin Doğuşu ve Buna Hız Veren Amiller, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1968. Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,1988. Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş/1, Ankara: Akçağ Yayınları, 2000. Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İfav Yayınları, 2012. Durmuş, İsmail. “İhbar”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2000. Ebu Şehbe, Muhammed. Sünnet Müdafaası, çev.: M. Görmez, M. E. Özafşar, Ankara: Rehber Yayınları, 1990. Efendi, Ali Haydar Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm yy.: Gül Neşriyat, ty. Emin, Ahmet. Duhal İslâm, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-Arabiyyeti 1933. Erdem, Hüsameddin. Son Devir Osmanlı Düşüncesinde Ahlak. İstanbul: Dem Yayınları, 2006. Eroğlu, Ali. Tarihte Tefsir Hareketi Ve Tefsir Anlayışları. Erzurum: Ekev Yayınları, 2002. Ersöz, İsmet. “Mehmed Vehbi Efendi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2003. Gazali, Muhammed Kur’ânı Anlamada Yöntem, çev. Emrullah İşler, Ankara: Sor Yayıncılık, 1998. Görener, İbrahim “Kur’ân İlimleri Ve Tefsir Usulünün Bir Yöntem Çağrıştırması”, Bilimname, 16/1, (2009): 9-23. Görgün, Tahsin. “İnşa”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2000), 21: 341. Güleç, Muhammed. Hülâsatü'l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur'ân'da Dönemin Siyasi ve Sosyal Gelişmelerinin Yansımaları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019. Gümüş, Sadreddin. Kur’ân Tefsirinin Kaynakları, İstanbul: 1990. Güngör, Mevlüt. Fıkhî Tefsir Hareketi, İstanbul: Kur’ân Kitaplığı,1996. İbni Teymiye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrân. Mukaddime fi Usulü’t-Tefsir, çev.Yusuf Işıcık, Konya: Esra Yayınları, 1997. Karagöz, Mustafa”Tefsirde Rivayet-Dirayet Ayrımının Ortaya Çıkışı ve Mahiyeti”, Bilimname, 5/2, (2004/2): 45-60 Karaman, Hayrettin. “Fıkıh” Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1996. Karaoğlan, Arslan. "Kur’ân’ı Anlamada Bilimsel Yönelişe Toplu Bir Bakış”, Route Educational and Social Science Journal Volume 4(6), October (2017): 367-391. Karataş, Ali. “Rivâyet ve Dirâyet Kaynakları Açısından Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ı”, EKEV Akademi Dergisi, 47/15, (2010): 161-174 Kardavi, Yusuf. Sünneti Anlamada Yöntem, çev.: Bünyamin Erul, Ankara: Rey Yayıncılık, 1993. Kasımî, Cemaleddin. Kur’ân’ı Anlamak. çev.: Sezai Özel, İstanbul: İz Yayıncılık 1990. Kırca, Celal Kur’âna Yönelişler. İstanbul: Marife, 1993. Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân -Kur’ân’ın Anlamı ve Tefsiri. çev.: Muhammed Han Kayani ve Diğerleri, İstanbul: İnsan Yayınları, 1996. Pak, İzzettin. Konyalı Mehmed Vehbi Efendi ve Tefsirdeki Metodu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007. Parmaksızoğlu, İsmet. “Mehmed Vehbi Efendi” Türk Ansiklopedisi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1976. Paşa, Ahmet Cevdet. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. İstanbul: Ahmet Kamil Matbaası, 1326. Rahman, Fazlur. Ana Konularıyla Kur’ân, çev.: Alparslan Açıkgenç, Ankara: Ankara Okulu, 1996. Salih, Subhi. Kur’ân İlimleri, çev.: Said Şimşek, Konya: Esra Yayınları, 1994. Serinsu, Ahmed Nedim. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbab-ı Nüzulün Rolü. İstanbul: Şule Yayınları, 1994. Serinsu, Ahmet Nedim. Tarihsellik Ve Esbab-ı Nüzûl. İstanbul: Şule Yayınları, 1996. Soysaldı, H. Mehmed. Nüzulünden Günümüze Kur’ân Ve Tefsir. Ankara: Fecr Yayınları, 1996. Şafii, Muhammed b. İdris, Ahkamu’l-Kur’an. Beyrut: 1999. Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr Câmiu'l-Beyân an Te’vili Ayi'l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Âlem, 1988. Tayyâr, Müsâid. Fusûl fî Tefsîr. Riyâd:Dâru İbn Cevzî, 1423. Vahîdi, Ebu’l Hasan Ali b. Ahmet el- Esbâbü'n-Nuzûl, çev.: Necati Tetik; Necdet Çağıl, İhtar Yayıncılık, Erzurum 1994. Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillâh. el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’ân, thk. Muham¬med Ebu'1-Fadl İbrâhîm, Mısır: Dârü İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957.