Hz. Osman ile Evliliği Bağlamında Nâile Bint el-Ferâfisa'nın Hayatı

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 774 - 801, 30.06.2020

Gencal Şenyayla

Öz

Kureyş kabilesinin meşhur tüccar ve zenginlerinden biri olan III. halife Hz. Osman, İslam davetinin ilk günlerinde İslamı kabul ederek ilk Müslümanlar arasındaki yerini almış önemli bir şahsiyettir. Hz. Osman’ın ilk evliliğini cahiliye döneminde yaptığı, İslamı kabul ettiği dönemde ise bu ilk eşinden ayrılmış olduğu anlaşılmaktadır. Hz. Osman, Müslüman olmasının hemen akabinde Hz. Peygamber’in kızı Rukiyye ile evlenerek Hz. Peygamber’e damat olma şerefine nail olmuştur. Rukiyye’nin ölümünden sonra da Hz. Peygamber’in diğer kızı Ümmü Külsûm ile evlenmiş ve böylelikle iki nur sahibi anlamındaki “Zünnûreyn” sıfatını almıştır. Hz. Osman, Hz. Peygamber’in kızlarından sonra farklı tarihlerde altı evlilik daha yapmıştır. Bu evliliklerin en sonuncusu ve çalışmamızın konusunu teşkil eden Naile adlı hanımı ile olan evliliği ise bütün evlilikleri içerisinde üzerinde durulması gereken önemli evliliklerinden birisidir. Hz. Osman öldürüldüğü zaman yanında bulunması, onun ölümünden sonra genç yaşına rağmen evlenmeyerek eşine olan vefasını sürdürmesi gibi bazı özellikleri Hz. Osman’ın diğer eşleri arasından Naile’yi İslam tarihi bağlamında önemli bir konuma yükseltmiştir. Ancak ilgili literatür tarandığında Hz. Osman’ın bu evliliği üzerinde yeterince durulmadığı ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla çalışmamızda Hz. Osman ile olan evliliği bağlamında Naile’nin hayatı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Osman, Halife, Kelb Kabilesi, Naile, Vefa Örneği

Kaynakça

• Abdullah b. Ahmed b. Hanbel. Fedâilü Osmân b. Affân. Cidd, 2000. Âbî, Ebu Sa’d Mansûr b. Hüseyn er-Râzî el-. Nesru’d-Dur fi’l-Muhâdarât. Beyrut, 2004.Ahmed b. Hanbel. Fedâilü’s-Sahâbe. Beyrut, 1983.Aycan, İrfan. “Mus’ab b. Zübeyr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 227. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.Bâcûrî, Abdullah b. Afîfî. el-Mer’et’ül-Arabiyyetü fî Câhiliyyetihâ ve İslâmihâ. Medine, 1932.Bâkillânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed el-Basrî. Temhîd’ül-Evâil ve Telhîsü’d-Delâil. Beyrut, 1987.Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Ensâbu’l-Eşrâf. Beyrut, 1996.Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Futûhu’l-Buldân. Beyrut, 1988.Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. er-Resâil. Kahire, 1964.Cemil İbrahim Habîb. Kıssatü Ebî Cehl. Beyrut, 2003.Cemmâîlî, Ebû Muhammed Takıyyüddîn Abdülganî b. Abdilvâhid b. Alî el-Makdisî. Cüz’ü Ehâdîsi’ş-Şi’r. Umman, 1410.Cevad Ali. el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslam. Beyrut, 2001.Demîrî, Ebü’l-Bekâ Kemâlüddîn Muhammed b. Mûsâ b. Îsâ el-Kâhirî eş-Şâfiî. Hayâtü’l-Hayavâni’l-Kübrâ. Beyrut, 1424.Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs. Beyrut, t.y.Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed b. Hammâd el-Verrâk. ez-Zürriyyetü’t-Tâhire ve’l-Mutahhara. Kuveyt, 1407.Ebû U’beyd el-Bekrî, Abdullah b. Abdilaziz b. Muhammed el-Endelüsî. Faslu’l-Mekâl fî Şerhi Kitâbi’l-Emsâl. Beyrut, 1971.Ebû U’beyd, el-Kâsım b. Sellâm b. Abdullah el-Herevî. Fezâilü’l-Kur’ân. Beyrut, 1995.Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed b. Temîm. Kitâbü’l-Mihan. Riyad, 1984.El-Harâitî, Ebu Bekr Muahmmed b. Ca’fer b. Muhammed. İ’tilâlü’l-Kulûb fî Ahbâri’l-‘Uşşâk. Riyad, 2000.Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. Ahbâru Mekke. Beyrut, 1979.Fâkihi, Ebu Abdullah Muhammed b. İshak. Ahbâru Mekke fî Kadîmi’d-Dehr ve Hadîsihî. Beyrut, 1414.Fayda, Mustafa. Hulefâ-yı Râşidîn Devri. 7. Bs. İstanbul: Kubbealtı, 2017.Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut, 2005.Görgün, Hilal. “Sükeyne bint Hüseyin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 45-46. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.İbn Abdi’l-Ber. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l- Eshâb. Beyrut, 1992.İbn Abdirabbih, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-‘Ikdü’l-Ferîd. Beyrut, 1404.İbn Âdil, Ebu Hafs Ömer b. Ali. el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitab. Beyrut, 1998.İbn Asakir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu Dımeşk. Beyrut, 1995.İbn Ebû Bekr el-Endelüsî, Ebû Abdullah Muhammed b. Yahyâ b. Muhammed. et-Temhîd ve’l-beyân fî makteli’ş-şehîd Osmân. Katar, 1405.İbn Fazlullah el-Ömerî. Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr. Abu Dabi, 1423.İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed. el-Muhabber. Beyrut, t.y.İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Beyrut, 1415.İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed. Tarîhu İbn Haldûn. Beyrut, 1988.İbn Hamdûn, Ebü’l-Meâlî Bahâüddîn Kâfi’l-küfât Muhammed b. el-Hasen b. Muhammed b. Alî. et-Tezkiretü’l-Hamdûniyye. Beyrut, 1417.İbn Hayyeveyh, Ebu’l-Hüseyn Muhammed b. Abdullah b. Zekeriyya en-Nîsâbûrî. men Vâfekat Künyetühü Künyetezevcihi mine’s-Sahâbe. Riyad, 1988.İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed. Cemheretü Ensâbi’l-Arab. Beyrut, 1983.İbn Hibbân, Ebu Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. Haydarâbâd, 1973.İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Siretü’n-Nebeviyye. Kahire, 1995.İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. et-Tîcân fî Mulûki Himyer. San’a, 1347.İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Beyrut, 1988.İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Uyûnü’l-Ahbâr. Beyrut, 1418.İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. Ya’kûb. Tecâribü’l-Umem ve Teâkibü’l-Humem. Tahran, 2000.İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Beyrut, 1990.İbn Şebbe, Ebu Zeyd Ömer. Târîhu Medînetİ’-Münevvere. Cidde, 1399.İbn Tayfûr, Ebu’l-Fadl Ahmet b. Ebî Tâhir. Belâğâtü’n-Nisâ. Kahire, 1908.İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Ahbâru’n-Nisâ. Beyrut, 1982.İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî Târîhi’l-Umemi ve’l-Mulûk. Beyrut, 1982.İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Târîh. Beyrut, 1997.İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. Beyrut, 1994.İbnü’l-Kelbî, Ebu Münzir Hişam b. Muhammed es-Sâib. Nesebu Ma‘d ve’l-Yemenu’l-Kebîr. Beyrut, 1988.İsâmî, Abdülmelik b. Hüseyn. Simtu’n-Nücûmi’l-‘Avâlî fî Enbâi’l-Evâili ve’t-Tevâlî. Beyrut, 1998.İsbehânî, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah. Târîhu İsbehân. Beyrut, 1990.İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal Râgıb. Muḥâḍarâtü’l-Üdebâʾ ve Muḥâverâtü’ş-Şuʿarâʾ ve’l-Büleġâ. Beyrut, 1420.Kehhâle, Ömer Rızâ. A’lâmü’n-Nisâ fî Alemeyi’l-Arab ve’l-İslam. Beyrut, 1982.Kindî, Ebu Ömer Muhammed b. Yusuf. Kitâbü’l-Vulât ve Kitâbü’l-Kudât. Beyrut, 2003.Luvîs Şeyho, Rızkullâh b. Yûsuf b. Abdilmesîh b. Ya‘kûb Şeyho el-Yesûî. en-Nasrâniyyetü ve Âdâbuhâ beyne Arabi’l-Câhiliyye. Beyrut, 1986.Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. el-Bed’ ve’t-Târîh. Kahire, t.y.Makrîzî, Takiyyuddîn Ahmed b. Ali. İmtâü’l-Esmâ bimâ li’n-Nebiyyi mine’l-Ahvâli ve’l-Emvâli ve’l- Hafedeti ve’l-Metâ’. Beyrut, 1999.Mizzî, Cemâlüddin Ebü’l-Haccâc Yûsuf İbnü’z-Zekî. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Beyrut, 1980.Muğaltay b. Kılıç el-Bekcerî. İkmâlü Tehzîbi’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Beyrut, t.y.Muhibbüddîn et-Taberî, Ahmed b. Abdillah b. Muhammed. er-Riyâdu’n-Nadra fî Menâkibi’l-Aşera. Beyrut, t.y.Mutarrizî, Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî. el-Muğrib fi Tertîbi’l-Mu’rib. Beyrut, t.y.Nüveyrî, Şihabuddin Ahmed b. Abdilvehhab. Nihâyetü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb. Kahire, 1423.Özkuyumcu, Nadir. “Benî Kelb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 203-204. Ankara: TDV Yayınları, 2002.Özkuyumcu, Nadir. “Muâviye b. Hudeyc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 334-335. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.Safedî, Salâhuddîn Halil b. İzzüddîn Aybeg b. Abdillah. el-Vâfî bi’l-Vefeyât. Beyrut, 2000.Sallâbî, Ali Muhammed. Hz. Osman. İstanbul, 2018.Savaş, Rıza. “Nâile bint Ferâfisa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 314-315. İstanbul: TDV Yatınları, 2006.Savaş, Rıza. Râşid Halifeler Döneminde Kadın. İstanbul, 1996.Semhûdî, Ebü’l-Hasen Nurüddîn Ali b. Abdillah b. Ahmed b. Ali el-Hasenî. Vefâü’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ. Beyrut, 1419.Sibt İbnü’l-Cevzî. Mirâtü’z-Zemân fî Tevârîhi’l-A’yân. Dımeşk, 2013.Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed. er-Ravdu’l-Unûf. Beyrut, t.y.Sülemî, Ebu Mervân Abdülmelik b. Habîb b. Süleyman b. Harun. Kitâbü Edebi’n-Nisâ. Beyrut, 1992.Şâmî, Muhammed b. Yusuf es-Sâlihî. Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd fî Sîreti Hayri’l-İbâd. Beyrut, 1993.Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-Evsat. Kahire, 1995.Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-Rusul ve’l-Mulûk. Beyrut, 1387.Tilimsânî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdullah. el-Cevheretü fî Nesebi’n-Nebiyyi ve Eshâbihi’l-Aşera. Riyad, 1983.Uğur, Mücteba. “Ebu Seleme b. Abdurrahman b. Avf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 228. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.Uraler, Aynur. “Rukiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 219. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.Uraler, Aynur. “Ümmü Külsûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 323. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.Vâkidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Vâkid. Kitâbu’l-Meğâzî. Beyrut, 1989.Yâkût el-Hamevî, Ebu Abdillah Şihâbüddîn. Mu’cemu’l-Buldân. Beyrut, 1995.Yiğit, İsmail. “Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 438-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyer-u A’lâmi’n-Nübelâ. Beyrut, 1985.Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslam ve Vefeyâtü’l-Meşâhiri ve’l-A’lâm. Beyrut, 2003.Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer. Rebîü’l-Ebrâr ve Nusûsu’l-Ahbâr. Beyrut, 1412.Ziriklî, Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed. el-A’lâm. Beyrut, 2002.Zübeyrî, Musa’b b. Abdullah b. Musa’b. Nesebu Kureyş. Kahire, 1953.