Sahîfetu Ali B. Ebu Talha'da İsrâiliyât'a Dair Rivayetler Üzerine

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 440 - 457, 30.06.2020

Hüseyin Mustafa Harun Abacı

Öz

Sahîfetü Alî b. Ebî Talha Kur’ân-ı Kerim’in tefsiri konusunda bize ulaşan en eski kaynaklar arasında sayılır. Sahîfe, ilk dönem müfessirler için büyük bir öneme sahiptir. Bu eser, Kur’ân tefsiri konusunda erken dönemin bir numûnesini ortaya koymaktadır. Ahmed b. Hanbel Ali b. Ebû Talha’nın bu tefsir sahifesi hakkında, “Mısır’da tefsire dair bir sahîfe vardır. Bu sahîfeyi Ali b. Ebû Talha rivayet etmiştir. Bir kimse bu sahîfe için Mısır’a seyahat etse çok şey elde etmiş olur” demiştir. Bu Sahîfe, içerdiği tefsir ve ulûmul-Kur’ân bilgileri açısından incelenmesi gereken bir eserdir. İsrâiliyât meselesi ulûmul-Kur’ân konulardan biridir. İsrâiliyât’a dair rivayetlerin tefsir kitaplarında az veya çok bulunduğu bilinen bir durumdur. Bu çalışmada Sahîfetü Alî b. Ebî Talha’daki İsrâiliyât’a dair rivayetlerin varlığı, bu rivayetlerin âyetlerin izahında nasıl kullanıldığı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Sahîfe, Ali b. Ebû Talha, isrâiliyât, rivâyeti

Kaynakça

• Ali b. Ebî Ṭalha. Ṣaḥîfetü Ali b. Ebî Ṭalha an İbni Abbâs fî’t-tefsîr. thk. Râşid Abdülmünim er-Reccâl. Beyrut: Müessesetü’l-kütübi’s-sekâfiyye, 1411/1991.
• Âlûsî, Ebü's-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh. Rûhu’l-me‘ânî. thk: Ali Abdülbârî ‘Atıyye. 16 cilt. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-‘ilmiyye, 1415.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meâlimü't-tenzîl. thk: Abdurrezzâk el-Mehdî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-türâsi'l-Arabî, 1420.
• Berîdî, Ahmed b. Muhammed. “Eşeddü âyeten ‘ale’l-‘ulemâ”. Mecelletü’t-Dirâsâti’l-Kur’âniyye. 4 (1430): 333-370.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdullāh el-Cûfî. el-Câmi‘u's-sahîh. 8 Cilt. 3. Basım. Beyrut: Daru İbn Kesîr, b.y.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcü'l-luğa. 4. Basım. thk: Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru'l-İlm, 1407/1987.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed Ebû Mansûr el-Herevî. Tehzîbü'l-luğa. thk. Muhammde ‘Ivaz Mur‘ib. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-türâsi'l-Arabî, 2001.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-’Ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî ve İbrahim es-Sâmirâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, b.y.
• İbn ‘Atıyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muharrerü'l-vecîz fî tefsîri'l-kitâbi'l-azîz. thk: Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1422.
• İbn Cüzey el-Kelbî, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed. et-Teshîl li‘ulûmi’t-Tenzîl. thk. Abdullah el-Hâlidî. 2 Cilt. Beyrut: Şeriketü Dâri’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1416.
• İbn Ebû Hâtim, Abdurrahman b. Ebû Hâtim er-Râzî. Tefsiru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 13 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ ‘İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbüddîn. Tefsirü’l-Ḳur’âni’l-’azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 8 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
• İbn Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm. Müsnedü İshâk b. Râhûye. thk. Abdülgafûr b. Abdülhak el-Belûşî. 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-İman, 1412/1991.
• Merkezu tefsîr li’d-dirâsâti’l-Kur’âniyye. el-İsrâiliyât fi’t-tefsîr hivâr me‘a Üstâz Doktor Müsâid b. Süleyman et-Tayyâr. (Erişim 23 Mart 2019.)
• Müntecebüddîn el-Hemedânî, Ebû Yûsuf Hüseyn b. Ebi’l-İz. el-Ferîd fî i‘râbi'l-Kur’âni'l-mecîd. thk: Muhammed Nizâmüddîn el-Fetîh. 6 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’z-Zamân, 1427/2006.
• Râzî, Faḫrüddîn Muḥammed b. Ömer. et-Tefsîrü’l-kebîr (Mefâtîḥü’l-ġayb). 32 Cilt. Beyrut: Dârü İḥyâi’t-Türâs̱i’l-Arabî, 1420.
• Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürrü’l-masûn fî 'ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk: Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dâru'l-kalem, b.y.
• Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te'vîli'l-kur'ân. thk: Ahmed Muhammed Şâkir. 26 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tâhir b. Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dârü't-Tunusiyye, 1984.
• Tayyâr, Müsâid b. Süleyman b. Nâsır. et-Tahrîr fî usûli’t-tefsîr. Suudi Arabistan: Merkezu’d-dirâsât ve’l-malûmâti’l-Kur’âniyye, 2017.
• Ukberî, Ebû'l-bekâ Muhibbüddîn Abdullâh b. el-Hüseyn. et-Tibyân fî i‘râbi'l-Kur’ân. thk. Ali Muhammed el-Bicâcî. 2 Cilt. Beytü'l-efkâr ed-Devliyye, b.y.
• Zemahşerî, Cârullah Ebû'l-Kâsım Muhammed Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmizi't-tenzîl ve ‘uyûni'l-ekâvîl fî vücûhi't-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü'l-kütübi'l-Arabî, 1407.