INFORMATION ON THE SCIENCES EXCEPT THE SARF-NAHIV IN AL-MUQTADAB

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1557 - 1573, 30.12.2020

Ahmet Şen

https://doi.org/10.17859/pauifd.776828

Öz

Abū al-‘Abbās Muḥammad ibn Yazīd al-Mubarrad is a famous and important Arabic language linguist who lived in the 3rd century. al-Mubarrad, who opened his eyes to life in Basra, received his first education there and then spent most of his life in science councils in Baghdad regardles of a short period of Samarra. He was educated in many grammarians of Baṣra and has been the most important representative of al-Basra syntactic school in the last period. al-Mubarrad, having a sweet competition in Baghdad with al-Kufah syntactic school linguist Sa‘leb, has expanded his knowledge circle in a short time by having many students. Among his works, the most well-known are al-Muqtadab, in the field of Arabic grammar, and al-Kâmil, which he copyrights about Arabic literature. In our article, we will examine the information about other sciences that are included in al-Muqtadab outside of morphology and syntax. As far as we have determined in the work, short information about lexicography, Arabic dialects, ʿarūz, tafsir, genealogy, phonology, qira’at and rhetoric has been given.

Anahtar Kelimeler

Arabic grammar, al-Mubarrad, al-Basra syntactic school, al-Muqtadab, al-Kufah syntactic school

Muktedab'da Yer Alan Sarf-Nahiv Dışındaki İlim Dallarına Dair Bilgiler

Öz

Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezîd el-Müberred, H. 3. yy.’da yaşamış meşhur ve önemli bir Arap dilcisidir. Basra’da hayata gözlerini açan Müberred, ilk eğitimini orada almış ardından kısa süreli bir Sâmerrâ dönemini saymazsak hayatının çoğunu Bağdat’ta ilim meclislerinde geçirmiştir. Basralı birçok dilcide öğrenim görmüş ve Basra nahiv ekolünün son dönemki en önemli temsilcisi olmuştur. Bağdat’ta Kûfe ekolü dilcisi Sa‘leb’le tatlı bir rekabet yaşayan Müberred kısa sürede çok sayıda talebeye sahip olarak ilim halkasını genişletmiştir. Eserleri arasında en bilinenleri Arap dili grameri alanındaki el-Muktedab ile Arap edebiyatına dair telif ettiği el-Kâmil’dir. Makalemizde el-Muktedab’ta sarf ve nahiv dışından yer verdiğini diğer ilim dallarına dair bilgileri ele alacağız. Eserde tesbit ettiğimiz kadarıyla ilmu’l-luga, Arap lehçeleri, ‘arûz, tefsir, ensâb, savtiyye, kıraat ve belâgat’a dair kısa bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili grameri, Müberred, Basra nahiv ekolü, el-Muktedab, Kûfe ekolü

Kaynakça

• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Bağdâd. nşr. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
• Durmuş, İsmail. “İbnü’l-Mu‘tez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/143-147. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Eroğlu, Muhammed. “Nehhâs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32/542-543. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Furat, Ahmed Subhi. Al-Mubarrad; Arap Filolojisindeki Yeri, Dil ve Edebiyat Hakkındaki Çalışmaları. İstanbul: Doçentlik Tezi, 1971.
• Güney, Fikri. “Ebû Ca‘fer en-Nehhâs: Hayatı, Eserleri ve Me‘âni’l-Kur’ân’ı”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7 (2015): 156-176.
• Hadîsî, Hadîce. el-Medârisu’n-Nahviyye. İrbid: Daru’l-Emel, 2001.
• İbn Hallikân, Muhammed b. Ebi Bekr. Vefeyâtu’l-A‘yân ve Enbâ’u Ebnâ’i’z-Zamân. nşr. İhsân ‘Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. Cemheretu Ensâbi’l-‘Arab. nşr. ‘Abdusselâm Hârûn. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1982.
• İbn Kâdî Şuhbe, Ebu's-Sıdk Ahmed b. Muhammed. Tabakâtu’n-Nuhât ve’l-Lugaviyyîn. nşr. Muhsin Gayyâd ‘Uceyl. Bağdat: y.y., 1973.
• İbnu’l-‘Imâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• İbnu’l-Enbârî, ‘Abdurrahman b. Muhammed. Nuzhetu’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Udebâ. nşr. İbrâhîm es-Sâmerrâ’î. Zerkâ: Mektebetu’l-Menâr, 1985.
• İbnu’l-Kıftî, ‘Ali b. Yûsuf. İnbâhu’r-Ruvât ‘alâ Enbâhi’n-Nuhât. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1986.
• İbnu’ş-Şecerî, Ebu’s-Saâdât Ziyâüddîn Hibetullah b. Alî. Emâlî. nşr. Mahmûd M. et-Tanâhî. Kahire: y.y., 1413/1992.
• İbnü'n-Nedîm, Ebü'l-Ferec Muhammed b. İshak. el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Kahyaoğlu, Yasin. “Ebu’l-‘Abbâs el-Müberred’in Hayatı İlmî Şahsiyeti ve el-Kâmil Adlı Eseri”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi. 10 (2003): 89.
• Merzubânî, Ebû ‘Ubeydullah Muhammed b. İmrân. Nûru l-kabes el- Muhtasar Mine l-muktebes fî Ahbâri n-nuhâti ve l-udebâi ve ş-şu arâi ve l- Ulemâ. Wiesbaden: y.y., 1964.
• Merzubânî, Muhammed b. ‘Imrân. M‘ucemu’ş-Şu‘arâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1982.
• Müberred, Ebu’l-‘Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muktedab. nşr. ‘Abdulhâlık ‘Udayme. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 2010.
• Müberred, Ebu’l-‘Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muzekker ve’l-Mu’ennes, nşr. Ramazan ‘Abduttevvâb-Salâhaddîn el-Hâdî (Kahire: y.y., 1970), 6;
• Özbalıkçı, M. Reşit, “İbn Dürüsteveyh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/420. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Sem‘ânî, Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. nşr. ‘Abdullah ‘Ömer el-Bârûdî. Beyrut: Dâru’l-Cinân, 1988.
• Sîbeveyh, Amr b. Osmân, el-Kitâb. Bulak: Bulak matbaası, 1316-1318/1898-1900.
• Suyûtî, Celâleddîn ‘Abdurrahmân, Buğyetu’l-Vu‘ât fî Tabakâti’l-Lugaviyyîn ve’n-Nuhât. nşr. Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• Şen, Ahmet. "MÜBERRED ve SA‘LEB’İN İLMÎ REKABETİ". Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 / 1 (Haziran 2016): 33-46.
• Şen, Ahmet. "MÜBERRED ve SA‘LEB’İN İLMÎ REKABETİ". Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9 (Haziran 2016): 33-46.
• Yâkût, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn b. Abdillâh el-Hamevî. Mu‘cemu'1-‘Udebâ’. nşr. Ahmed Ferîd Rifâ‘î. Kahire: y.y., 1936-38.
• Zehebî, Şemsuddîn Muhammed. Siyeru A‘lâmi’n-Nubelâ’. nşr. Şu‘ayb el-Arna’ût. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1417/1996.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-A‘lâm. nşr. Zuheyr Fethullâh. Beyrut: y.y., 1980.
• Zubeydî, Muhammed b. el-Hasan. Tabakâtu’n-Nahviyyîn ve’l-Luğaviyyîn. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1392/1983.