Öz
تُعتبر ظاهرة التأنيث والتذكير من أهم الظواهر اللغوية في اللغة العربية، وهي ظاهرة قوية وأصيلة حيث إنها تفصل بين المذكر والمؤنث، ولا تتسامح اللغة في تجاوزِ أو إهمالِ هذه الظاهرة، فالحفاظُ عليها يعني عدم الخلطِ بين الجنسين وبذلك تأمين التواصل اللغوي وسلامته بين الناطق والمتلقي دونما شبهة، أو لَبْس. ورغم عدم تحديد بداية هذا الفصل إلا أنه موجود بوجود اللغة، وقد مرَّ بمراحل تطوّرَ فيها وتكوَّر حسب الحاجة من تمييز بين المذكر والمؤنث دون خلطٍ ، مع مراعاةِ حجمِ القاموس ِالعربي بحيث لا يطولُ ولا يصعُبُ على المُستَخدِم للغة ويحقق قانونَ الاقتصادِ اللغوي في ذاتِ الوقت على صعيد آخر نرى اللغة أيضًا وإن كانت تُحيلنا إلى مذكر ومؤنث مجازي في تقسيمها للأشياء إلا أنها تَعجَزُ عن تبريرالسبب في ذلك وتعتمد على التعليل والتأويل بما يُسمّى بقانون الحملِ على المعنى، في هذه المقالة تمّ تناول مفاهيم المذكّر والمؤنّث وسبب هذا التفريق وكيفيته، أسباب وجوده وتطبيقاته على لسان أصحاب اللغة.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Amâyra, İsmâil Ahmed. Zâhiratü’t-te’nîs. Ürdün: Merkezü’l-Kütübi’l-‘Ilmî, 1986.
- Antere, ed-Dîvân. takdim ve hêmiş: Mecîd Tırâd. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî,1992.
- Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik. Asmaıyyêt. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Abdusselam Hârun. Beyrut: t.s.
- Bergstasser. Tetavvürü’n-nahvî li-lugati’l-arabiyye. thk. Ramazân Abdüttevvâb. Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 1994.
- Câhiz, Ebu Osman Amr. Kitâbu’l-Hayevân. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârun Mısır: Mektebetü Mustafâ el-Bêbî’l-Halebî, 1943.
- Cevad, Ali. el-Mufassal fî târihi’l-Arab, Câmi‘atü Bağdâd, 1993
- Cürcânî, Abdülkâhir. Delâilü’l-icâz. thk. Muhammed Raşîd Rızâ. Lübnan: Dâru’l-Kütüb, 1988.
- Ebu’l-Hasen, Seyyid Zülfikâr Ahmed en-Nekavî. el-Mugcemü’l-mübtekir fî mâ yeteallak bi’l-müennesi ve’l-müzekker. Beyrut: Müessesetü’l-İntişâril-Arabi, ts.
- Emîl Bedi‘g Ya‘kub. el-Mu‘cemü’l-müfessal fi’l-müzekkeri ve’l-müennes. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1994.
- Enbârî, Ebu’l-Berekêt. Kitâbü’l-Bülga fî’l-fark beyne’l-müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadan Abduttawâb. Mısır: Daru’l-fikr, 1790.
- Eşmûnî. Şerhu’l-Eşmûnî ale’l-Elfiyye b. Mâlik el-müsemmâ ‘Minhecü’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn. Lübnan: Dâru’l-Kütüb, 1998.
- Ferre’, Ebu Zekeriyyâ Ziyâd. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadân Abduttevvâb. Kahire: Dâru’t-Türâs, 1989.
- Fenderîs. el-luga. te‘rîb. Abdurrahman ed-Devâhılî ve Muhammed el-Kassâs. Mısır: Mektebetü’l-Encülû, ts.
- İbnü’l-Cevz’i, Ebü’l-Ferec Abdurrahman. Takvîmul-Lisân, thk. Abdülaziz Matar. Mısır: Dâru’l-Me‘arif, 1983.
- İbn Cinni, Ebü’l-Feth Osmân. el-Hasâ’is. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Dâru’l-Kütüb, ts.
- İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berakât Abdurrahman b. Muhammed. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Muhammed Abdu’l-Hâlık Adîme. Kahire, 1981.
- İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmet Hasebellah, Hâşim Muhammed eş-Şâzelî ve Seyyid Ramazân Ahmed, 1981
- İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd. Telhîsu’l-hıtâbê, thk. Muhammed Selîm Sâlim, Kahire,1967.
- İbni’t-Tüsterî el-Kâtip. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ahmed Abdülmecîd), Riyad: Mektebetü’l-Hancî, Dâru’r-Rifâî, 1983.
- Mahmûd es-Sa‘rân. ‘Ilmu’l-luga. Beyrut: Dâru’n-Nahda, ts.
- Metlabî, Galib Fâzîl. Lehçetü Temîm ve Eseruhê fî’l-arabiyye. Irak: Vezâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn, 1978.
- Müberred, Ebü’l-Abbâs. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadân Abduttavvab Mısır: Dâru’l-Kütüb, 1970.
- Mütenebbî. ed-Divan, Dâr Beyrut, Lübnan,1983
- Se‘âlibî, Ebû Mansûr. Fıkhü’l-luga ve esraru’l-‘arabiyye. thk. Yâsîn el-Eyyûbî. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
- Sermarî, Yûsuf b. Muhammed. el- Lü’lü’etü fî ‘ılmi’l-arabiyye ve şerhıhê. thk. Emîn Abdullah Sâlim. Şobra: Matba‘tü’l-Emâne, 1992.
- Sibeveyh, Ebû’l-Bişr ‘Osmân. el-Kitâb, thk. Abdüsselâm Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1998.
- Suyûtî, Abdurrahmân Celâleddin. el-Eşbâh ve’n-nezâir fî’n-nahv. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-‘Âmme, ts.
Öz
The phenomenon of femininity and masculinity forms is one of the most important linguistic phenomena in the Arabic language. It is a powerful and authentic phenomenon, since it separates the masculine and feminine forms. The Arabic does not tolerate neglecting this phenomenon. Maintaining this phenomenon means not mixing the sexes. Thus, ensuring linguistic communication and its integrity between the speaker and the recipient without suspicion or confusion. Although the beginning of this separation is not specified, it is present since the presence of language, and it had gone through stages in which it developed and took shape as needed to distinguish between masculine and feminine forms without confusion. Taking into account the size of the Arabic dictionary so that it is not long or difficult for the user of the language and still achieves the law of linguistic economics at the same time. We also see that although the Arabic language refers us to a masculine and feminine forms figurative in its division of things, yet it is unable to justify the reason for that, it relies on reasoning and interpretation with what is called the law of enduring on the meaning.
Anahtar Kelimeler
Linguistics Arabic Language femininity masculinity feminine sign
Kaynakça
- Amâyra, İsmâil Ahmed. Zâhiratü’t-te’nîs. Ürdün: Merkezü’l-Kütübi’l-‘Ilmî, 1986.
- Antere, ed-Dîvân. takdim ve hêmiş: Mecîd Tırâd. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî,1992.
- Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik. Asmaıyyêt. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Abdusselam Hârun. Beyrut: t.s.
- Bergstasser. Tetavvürü’n-nahvî li-lugati’l-arabiyye. thk. Ramazân Abdüttevvâb. Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 1994.
- Câhiz, Ebu Osman Amr. Kitâbu’l-Hayevân. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârun Mısır: Mektebetü Mustafâ el-Bêbî’l-Halebî, 1943.
- Cevad, Ali. el-Mufassal fî târihi’l-Arab, Câmi‘atü Bağdâd, 1993
- Cürcânî, Abdülkâhir. Delâilü’l-icâz. thk. Muhammed Raşîd Rızâ. Lübnan: Dâru’l-Kütüb, 1988.
- Ebu’l-Hasen, Seyyid Zülfikâr Ahmed en-Nekavî. el-Mugcemü’l-mübtekir fî mâ yeteallak bi’l-müennesi ve’l-müzekker. Beyrut: Müessesetü’l-İntişâril-Arabi, ts.
- Emîl Bedi‘g Ya‘kub. el-Mu‘cemü’l-müfessal fi’l-müzekkeri ve’l-müennes. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1994.
- Enbârî, Ebu’l-Berekêt. Kitâbü’l-Bülga fî’l-fark beyne’l-müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadan Abduttawâb. Mısır: Daru’l-fikr, 1790.
- Eşmûnî. Şerhu’l-Eşmûnî ale’l-Elfiyye b. Mâlik el-müsemmâ ‘Minhecü’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn. Lübnan: Dâru’l-Kütüb, 1998.
- Ferre’, Ebu Zekeriyyâ Ziyâd. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadân Abduttevvâb. Kahire: Dâru’t-Türâs, 1989.
- Fenderîs. el-luga. te‘rîb. Abdurrahman ed-Devâhılî ve Muhammed el-Kassâs. Mısır: Mektebetü’l-Encülû, ts.
- İbnü’l-Cevz’i, Ebü’l-Ferec Abdurrahman. Takvîmul-Lisân, thk. Abdülaziz Matar. Mısır: Dâru’l-Me‘arif, 1983.
- İbn Cinni, Ebü’l-Feth Osmân. el-Hasâ’is. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Dâru’l-Kütüb, ts.
- İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berakât Abdurrahman b. Muhammed. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Muhammed Abdu’l-Hâlık Adîme. Kahire, 1981.
- İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmet Hasebellah, Hâşim Muhammed eş-Şâzelî ve Seyyid Ramazân Ahmed, 1981
- İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd. Telhîsu’l-hıtâbê, thk. Muhammed Selîm Sâlim, Kahire,1967.
- İbni’t-Tüsterî el-Kâtip. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ahmed Abdülmecîd), Riyad: Mektebetü’l-Hancî, Dâru’r-Rifâî, 1983.
- Mahmûd es-Sa‘rân. ‘Ilmu’l-luga. Beyrut: Dâru’n-Nahda, ts.
- Metlabî, Galib Fâzîl. Lehçetü Temîm ve Eseruhê fî’l-arabiyye. Irak: Vezâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn, 1978.
- Müberred, Ebü’l-Abbâs. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadân Abduttavvab Mısır: Dâru’l-Kütüb, 1970.
- Mütenebbî. ed-Divan, Dâr Beyrut, Lübnan,1983
- Se‘âlibî, Ebû Mansûr. Fıkhü’l-luga ve esraru’l-‘arabiyye. thk. Yâsîn el-Eyyûbî. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
- Sermarî, Yûsuf b. Muhammed. el- Lü’lü’etü fî ‘ılmi’l-arabiyye ve şerhıhê. thk. Emîn Abdullah Sâlim. Şobra: Matba‘tü’l-Emâne, 1992.
- Sibeveyh, Ebû’l-Bişr ‘Osmân. el-Kitâb, thk. Abdüsselâm Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1998.
- Suyûtî, Abdurrahmân Celâleddin. el-Eşbâh ve’n-nezâir fî’n-nahv. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-‘Âmme, ts.
Öz
Arapçada eril ve dişil, müzekker ve müennes kavramlarıyla karşılık bulmuştur. Arap dilinde bu kavramların ayrımı sözcüklere de sirayet etmiştir. Arap dili, bu hususun ihmalini veya atlanmasını asla kabul etmez. Bunun korunması, iki cinsin karışmaması demektir. Bu kural konuşan ve muhatap arasındaki dil iletişimini düzgün olarak sağlamakla kalmamış, anlaşılmazlık ve şüphelerden uzak olmasını temin etmiştir. Bu ayrım kesin olmamakla birlikte Arapçanın doğuşuyla başlamış ve bazı aşamalardan geçerek ihtiyaca göre olgunlaşıp gelişmiştir. Bu durum Arap sözlüğünün hacmi göz önüne alındığında, dili kullananlar için kolaylık ve sadelik sağlamıştır. Ayrıca dilin verimliliğine üst düzeyde olumlu katkıda bulunmuştur. Diğer taraftan dil bize eşyalarda mecâzî eril ve dişil ayrımına işaret ederken, kendisi bu durumun sebebini açıklamada yetersiz kalmakta, bu durumu “kanûnu’l-hamli ala’l-ma‘nâ” diye isimlendirilen yorumlamayla açıklamaya çalışmaktadır. Bu çalışmada müzekker ve müenneslik kavramlarının tanımı, bu ayrımın gerekçeleri ve dil sahiplerinin uygulamaları anlatılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Amâyra, İsmâil Ahmed. Zâhiratü’t-te’nîs. Ürdün: Merkezü’l-Kütübi’l-‘Ilmî, 1986.
- Antere, ed-Dîvân. takdim ve hêmiş: Mecîd Tırâd. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî,1992.
- Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik. Asmaıyyêt. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Abdusselam Hârun. Beyrut: t.s.
- Bergstasser. Tetavvürü’n-nahvî li-lugati’l-arabiyye. thk. Ramazân Abdüttevvâb. Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 1994.
- Câhiz, Ebu Osman Amr. Kitâbu’l-Hayevân. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârun Mısır: Mektebetü Mustafâ el-Bêbî’l-Halebî, 1943.
- Cevad, Ali. el-Mufassal fî târihi’l-Arab, Câmi‘atü Bağdâd, 1993
- Cürcânî, Abdülkâhir. Delâilü’l-icâz. thk. Muhammed Raşîd Rızâ. Lübnan: Dâru’l-Kütüb, 1988.
- Ebu’l-Hasen, Seyyid Zülfikâr Ahmed en-Nekavî. el-Mugcemü’l-mübtekir fî mâ yeteallak bi’l-müennesi ve’l-müzekker. Beyrut: Müessesetü’l-İntişâril-Arabi, ts.
- Emîl Bedi‘g Ya‘kub. el-Mu‘cemü’l-müfessal fi’l-müzekkeri ve’l-müennes. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1994.
- Enbârî, Ebu’l-Berekêt. Kitâbü’l-Bülga fî’l-fark beyne’l-müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadan Abduttawâb. Mısır: Daru’l-fikr, 1790.
- Eşmûnî. Şerhu’l-Eşmûnî ale’l-Elfiyye b. Mâlik el-müsemmâ ‘Minhecü’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn. Lübnan: Dâru’l-Kütüb, 1998.
- Ferre’, Ebu Zekeriyyâ Ziyâd. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadân Abduttevvâb. Kahire: Dâru’t-Türâs, 1989.
- Fenderîs. el-luga. te‘rîb. Abdurrahman ed-Devâhılî ve Muhammed el-Kassâs. Mısır: Mektebetü’l-Encülû, ts.
- İbnü’l-Cevz’i, Ebü’l-Ferec Abdurrahman. Takvîmul-Lisân, thk. Abdülaziz Matar. Mısır: Dâru’l-Me‘arif, 1983.
- İbn Cinni, Ebü’l-Feth Osmân. el-Hasâ’is. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Dâru’l-Kütüb, ts.
- İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berakât Abdurrahman b. Muhammed. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Muhammed Abdu’l-Hâlık Adîme. Kahire, 1981.
- İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmet Hasebellah, Hâşim Muhammed eş-Şâzelî ve Seyyid Ramazân Ahmed, 1981
- İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd. Telhîsu’l-hıtâbê, thk. Muhammed Selîm Sâlim, Kahire,1967.
- İbni’t-Tüsterî el-Kâtip. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ahmed Abdülmecîd), Riyad: Mektebetü’l-Hancî, Dâru’r-Rifâî, 1983.
- Mahmûd es-Sa‘rân. ‘Ilmu’l-luga. Beyrut: Dâru’n-Nahda, ts.
- Metlabî, Galib Fâzîl. Lehçetü Temîm ve Eseruhê fî’l-arabiyye. Irak: Vezâratü’s-Sekâfe ve’l-Fünûn, 1978.
- Müberred, Ebü’l-Abbâs. el-Müzekker ve’l-müennes. thk. Ramadân Abduttavvab Mısır: Dâru’l-Kütüb, 1970.
- Mütenebbî. ed-Divan, Dâr Beyrut, Lübnan,1983
- Se‘âlibî, Ebû Mansûr. Fıkhü’l-luga ve esraru’l-‘arabiyye. thk. Yâsîn el-Eyyûbî. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
- Sermarî, Yûsuf b. Muhammed. el- Lü’lü’etü fî ‘ılmi’l-arabiyye ve şerhıhê. thk. Emîn Abdullah Sâlim. Şobra: Matba‘tü’l-Emâne, 1992.
- Sibeveyh, Ebû’l-Bişr ‘Osmân. el-Kitâb, thk. Abdüsselâm Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1998.
- Suyûtî, Abdurrahmân Celâleddin. el-Eşbâh ve’n-nezâir fî’n-nahv. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-‘Âmme, ts.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Kasım 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 8 Sayı: 2 |
