Semavi Dinlerde Kadın (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 197 - 226, 30.06.2024

İsmet Eşmeli , Mehmet Ümütli

https://doi.org/10.17859/pauifd.1466006

Öz

Din, insanlık tarihiyle birlikte var olan ve insan hayatının bireysel olsun sosyal olsun tüm alanlarını kapsayan bir olgudur. Giyim, yeme-içme, ticaret, aile, insan, erkek-kadın-çocuk algı ve alışkanlıkları gibi hususlar kişinin ve toplumun benimsediği dinin belirleyici ve şekillendirici olduğu alanlardır. Bu bağlamda bu çalışmada dinlerde kadın algısını kutsal metinlerde yer alan öğretileri farklı açıklardan değerlendirerek bireysel ve toplumsal hayattaki yansımalarını tarihsel süreç ve ilgili alan bağlamında inceledik. Semavi dinler olarak kabul Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’ın kadın ile ilgili öğretisini öncelikle her dini kendi içerisinde değerlendirdik. Öncelikle bu dinlerin kadın olgusu ve kadının ontolojik konumuna dair öğretilerinin mahiyeti ortaya konulmuştur. Daha sonra bu üç dinin kadın olgusu ve kadının konumu hakkındaki kabulleri ontolojik konumu, din, aile, eğitim, siyasî-sosyal hayat ve modern dönemdeki durumları açısından incelenmiştir. Yahudilik ve Hıristiyanlığın kutsal metinlerinde kadın ile ilgili birebirinden farklı bilgiler mevcut olmakla birlikte kadının olumsuz bir imaja sahip olduğu kabulü bu iki dinî geleneğin karakteristik özelliği haline gelmiştir. İslam’da ise, Yahudilik ve Hıristiyanlıkta kadına dair olan olumsuz algılar düzeltilmiş olup kadın, erkek gibi bir birey olarak kabul edilmiştir. İslam’da erkeğe tanınan hakların kadına da tanındığı açıktır. Yaşam hakkı başta olmak üzere, mülk edinme ve tasarruf hakkı, kişilik ve haysiyetin korunması, inanç, düşünce ve ifade hürriyeti, eğitim ve evlenme hakkı gibi temel haklar bakımından kadınla erkek arasında hiçbir fark bulunmamaktadır. İslam dininin bu konudaki tutumu, cinsiyete dayanan bir yaklaşım olmayıp insan odaklı bir yaklaşımdır. Bu anlamda İslam dini kadının, toplumdaki yerine ve saygınlığına dikkat çekmiştir. Kadın hakları ve hürriyet alanları hususunda tespit ve uyarılarda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kadın, İslam, Yahudilik, Hıristiyanlık, Algı

Etik Beyan

Bu çalışmada etik iznini gerektirecek herhangi bir durum söz konusu değildir.

Kaynakça

• Askalânî, İbn Hacer, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe, th. Ali Muhammed Bicavî, Beyrut: Dârü’l-Ceyl 1412.
• Atik, Sefa. Fıkıh ve Münâzara. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Basım, 2022.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin. Umdetü’l-kârî şerh-i Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye 2001. Batuk, Cengiz. “İsa Mesih Kadınları da Kurtaracak mı? (Hıristiyanlıkta Kadın Sorununa Genel Bir Bakış)”. Dini Araştırmalar 11/31 (2008), 19-48.
• Besalel, Yusuf. Yahudilik Ansiklopedisi II. İstanbul: Gözlem Gazetecilik, 2001.
• Bozkurt, Nahide. Monoteist Dinlerde Kadın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2023.
• Düzgün, Şaban Ali. Çağdaş Dünyada Din ve Dindarlar. Ankara: Otto Yayınları, 2018.
• Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed. el-İkdü’l-Ferîd. nşr. Ahmed Emîn v. dğr. Kahire: b.y. 1940.
• Eşmeli, İsmet- Hiçyılmaz, Muhammed İsmail. “Yahudiliğin Erkek Egemen Anlayışı”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2020), 72-87.
• Eşmeli, İsmet. “Semavî Dinlerde Aile”. Aile ve Modernite. ed. Salih Aybey vd. 61-75. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Göz, Kemal. İslam’da ve Milletlerarası Belgelerde Hürriyetler. Ankara: Fecr Yayınları, 2017.
• Gözütok, Şakir. “Hz. Peygamber Döneminde Kadın Eğitimi ve Öğretimi”, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu, 20-22 Nisan 2007 (İslami İlimler Dergisi Yayınları. 2007), 567-585.
• Gün, Faruk. İlahi Merhamet Bağlamında Kadın Sorunsalına Kelami Bir Bakış. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
• Gürkan, Salime Leyla. “Yahudi Geleneğinde Kadın Algısı”. Dinler Tarihi Araştırmaları VIII- Bütün Yönleriyle Yahudilik. 631-648. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2012.
• Gürkan, Salime Leyla. “Yahudilik’te Kadın”. Dinler Tarihinde Kadın, ed. Bekir Zakir Çoban. 331-368. İstanbul: Selenge Yayınları, 2023.
• Gürkan, Salime Leyla. Anahatlarıyla Yahudilik. İstanbul: İsam Yayınları, 2023.
• Harman, Ömer Faruk. “Hıristiyanlık’ta Kadın Algısı”. Kur'an ve Kadın Sempozyumu. 56-70. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Harman, Ömer Faruk. “Kadın”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/82-86. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Hiçyılmaz, Muhammed İsmail. Yahudilikte Aile ve Kadın. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, İslami İlimler Enstitüsü, 2023. https://www.sefaria.org/Kiddushin.2a.1?lang=bi&with=Introductions%20to%20the%20Babylonian%20Talmud&lang2=en.
• Işık, Ramazan. “Dini Sorumluluk Bağlamında Kadının Statüsü”. Dinler Tarihi Araştırmaları VIII- Bütün Yönleriyle Yahudilik (Sempozyum 18-19 2012). Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları. Ankara 2012, 649-671.
• İbn Abdülber. el-İstîâb fî ma’rifeti’l-ashâb. Ürdün. Dârü’l-A’lâm, 2002.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye,1990.
• Karaman, Elif Hilal-Mete, Duygu. “Hıristiyanlık’ta Kadın”. Dinler Tarihinde Kadın. ed. Bekir Zakir Çoban. 369-400. (İstanbul: Selenge Yayınları), 2023. Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2003.
• Komisyon. Hadislerle İslâm. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• Komisyon. Kur’ân Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: Milel ve Nihal Yayınları, 2021.
• Oflazoğlu, Nurcan – Yılmaz, Ali, “Amerika Birleşik Devletleri’nin Genişleme ve Büyük Devlet Olma Rüyası”. DÜMAD (Dünya Mültidisipliner Araştırmalar Dergisi) 6, 2023, 261-286.
• Özcan, Şevket. “İnsana Verilen Değer Ekseninde Çeşitli Dinlerde İnsan: Dinler Tarihi Açısından Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. Dini Araştırmalar 19/48 (2016), 203-224.
• Rızâeddîn b. Fahreddîn. Meşhur Hatunlar. nşr. Ahmet Acarlıoğlu. Kahramanmaraş. Samer Yayınları 2020. Sâbûnî, Nureddîn. el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn: Madürîdiyye Akâidi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 2005.
• Sarıçam, İbrahim – Erşahin, Seyfettin. İslam Medeniyeti Tarihi. Ankara. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2013. Söğütlü Erişgin, Özlem, “Roma Toplumunda Kadının Konumu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2013, 4/2, 1-31.
• Şeltût, Mahmut. İslâm Akîde ve Şerîa. Kâhire. Dârü’ş-Şürûk 1968.
• Temizer, Nihal Cihan. “9. Yüzyılda Batı’da ve Osmanlı’da Kadının Sosyal ve Ekonomik Hayattaki Yeri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 2/1 (2022), 51-70.
• Turan, Süleyman. “Kadınların Hıristiyan Misyon Tarihindeki Yeri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15. (2009), 157-177.
• Turan, Süleyman. “Yahudilik ve Cinsel Kimlik Problemi”. Dinler Tarihi Araştırmaları VIII- Bütün Yönleriyle Yahudilik. 695-716. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2012.
• Ünal, Asife. “Hıristiyanlık’ta Aile”, Dinlerde Aile. ed. Süleyman Turan-Asife Ünal. 117-154. İstanbul: Okur Akademi Yayınları, 2021.
• Ünal, Asife. “Yahudilik’te Kadın Algısı”. Kur'an ve Kadın Sempozyumu. 48-55. Ankara: TDV Yayınları, 2013. Yasdıman, Hakkı Şah. “Yahudi Dininde Ailenin Yeri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/14 (2001), 241-266.
• Yasdıman, Hakkı Şah. “Yahudi Kutsal Metinlerinde Kadın Karşıtı Söylemler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2002), 97-121.
• Yasdıman, Hakkı Şah. “Yahudilikte Aile”. Dinlerde Aile. ed. Süleyman Turan-Asife Ünal. 57-116. İstanbul: Okur Akademi Yayınları, 2021.
• Yasdıman, Hakkı Şah. “Yahudilikte Kadınlarla İlgili Müspet Söylemler Bağlamında Bazı Tespitler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2002), 123-145.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul. Azim Yayınları 2017.
• Yılmaz, İlknur. Yahudilik’te Dua. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Yiğitoğlu, Mustafa. Yahudilik. İstanbul: Kitabi Yayınları, 2022.