Zemahşerî’nin El-Keşşâf Tefsirinde İmruülkays’ın (Ö. 540~ M.) Şiirleriyle İstişhâd

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 658 - 674, 31.12.2024

Harun Abacı

https://doi.org/10.17859/pauifd.1526323

Öz

Zemahşerî, el-Keşşâf’ta dilbilimsel konularda istişhâda başvururken İmruü’l-Kays’ın şiirlerine ayrı bir önem vermiştir. Zira İmruü’l-Kays, Hz. Peygamber’in ifadesiyle şairlerin öncüsü ve bayraktarı kabul edilmektedir. Bu çalışmada, Zemahşerî’nin el-Keşşâf adlı tefsirinde İmruü’l-Kays’ın şiirleriyle istişhâd edilen konular tespit edilmiş ve müfessirin şevâhid hakkındaki değerlendirmeleri ele alınmıştır. Çalışmanın amacı; Zemahşerî, İmruü’l-Kays’ın şiirlerinin Kur’ân’ı anlamaya katkısını ne şekilde ortaya koymuştur? Zemahşerî, İmruü’l-Kays’ın şiirlerini kendi mezhebî düşüncesini desteklemek için kullanmış mıdır? O, hangi dilbilimsel konulara istişhâd için söz konusu şairin şiirlerini kullanmıştır? vb. sorulara cevap aramaktır. Çalışmada doküman analizi yöntemiyle Zemahşerî’nin el-Keşşâf tefsirinde istişhâd edilen İmruü’l-Kays’ın şiirleri, lügat, nahiv, şiir ve tefsir ilimlerinin birincil kaynaklarından destek alınarak tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İmruü’l-Kays, lügat, nahiv, belâgat

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1405/1985.
• Ebû Saʿîd es-Sîrâfî, el-Ḥasen b. Abdillâh. Şerḥu Kitâbi Sîbeveyhi. nşr. Ahmed Hasan Mehdelî ve Ali Seyyid Ali. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• İbn Hişâm en-Naḥvî, Ebû Muḥammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf. Evżaḥu’l-mesâlik ’ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kāsım. ez-Zâhir fî meʿânî kelimâti’n-nâs. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1981.
• İmruülkays, Ebû Vehb Hunduc b. Hucr. Dîvân. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1425.
• Müberred, Ebü’l-‘Abbâs Muḥammed b. Yezîd el-Ezdî es-Sümâlî. el-Muḳteżab. 4 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, ts.
• Savran, Ahmet. “İmruülkays b. Hucr”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 11 Kasım 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/imruulkays-b-hucr
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ’Amr b. Os̱mân. Kitâbu Sîbeveyhi. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 3. Baskı., 1988.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muḥammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. Mısır: Dâru Hicr, 2001.
• Ṭîbî, Ebû Muḥammed Şerefüddîn Ḥüseyn b. Abdullâh. Fütûḥu’l-ġayb fi (ve)’l-keşf ʿan ḳınâʿi’r-reyb (Şerḥu/Ḥâşiyetü’l-Keşşâf). 17 Cilt. Dubai: Câizetü’t-Dubâyî’d-Devliyye li’l-Ḳur’âni’l-Kerîm, 2013.
• Zemaḫşerî, Cârullah Ebû’l-Ḳāsım Muḥammed Ömer. el-Keşşâf ‘an ḥaḳâ’iḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-eḳâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd ve Ali Muhammed Muavvid. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan, 1. Basım., 1418.
• Zemaḫşerî, Cârullah Ebû’l-Ḳâsım Muḥammed Ömer. el-Mufaṣṣal fî ṣınâʿati’l-iʿrâb. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Ulûm, 1990.