Dâvûd El-Kayserî’nin Varlık Anlayışı Bağlamında Panbioizm Düşüncesi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 675 - 690, 31.12.2024

İdris Türk , Osman Mutluel

https://doi.org/10.17859/pauifd.1571840

Öz

Dâvûd el-Kayserî, 1260 yılında Kayseri’de dünyaya gelmiştir. Kayseri’de aklî ve naklî ilimleri öğrendikten sonra Mısır’da tahsiline devam etmiştir. Abdürrezzâk Kâşânî vesilesi ile tasavvufa giren Kayserî, ilk Osmanlı medresesi olan İznik Medresesi’nde müderris/başmüderris olarak görev yapmıştır. Kayserî’nin felsefe, kelâm ve tasavvuf başta olmak üzere farklı İslâmî ilimlerde eserleri vardır. Bunun dışında o, matematik ve hendese alanlarında da önemli bir bilgi birikimine sahiptir. Kayserî; eserlerinde, tasavvufî pek çok konuyu ele almıştır. Bununla birlikte onun düşünce sisteminin, vahdet-i vücûd anlayışı üzerine kurulduğunu söylemek mümkündür.
Dâvûd el-Kayserî’nin varlık anlayışına göre tek gerçek varlık olan el-Mevcud, Allah’tır. Diğer varlıklar Allah’ın isim ve sıfatlarının tecellisi sonucu oluşmuştur. O’nun zatında ve hakikatinde herhangi bir değişim de söz konusu değildir. Yaratılan tüm izafi varlıkların aynı zamanda Allah’ın bir isim ve sıfatı ile tecelli etmesinden dolayı hepsi Allah’ın birliğinin de birer delilidir. Ancak nesnelerdeki bu birlik Panteizm’deki gibi içkin değil aşkındır. Dâvûd el-Kayserî’ye göre bu anlamda her varlık Allah’ın ilim sıfatı ile yaratılmış bir canlıdır. Bu canlılık her varlıkta farklı şekilde ortaya çıkar ve yaratılma gayesi neyse ona göre bir hayat sürer. Bu makalede öncelikle genel hatlarıyla Dâvud el-Kayserî’nin hayatı, tasavvufî görüşleri ve eserlerinden bahsedilmiştir. Daha sonra da onun varlık görüşü özetlenerek bu bağlamda panbioizm anlayışına yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Dâvûd el-Kayserî, varlık, vahdet-i vücûd, panbioizm

Anahtar Kelimeler

Dâvûd el-Kayserî, varlık, vahdet-i vücûd, panbioizm

Etik Beyan

Yazarlar arasında herhangi bir çıkar ilişkisi bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Aydın, Recep. Davud-i Kayseri’de Kâmil İnsan Anlayışı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Bayrakdar, Mehmet. Dâvûd el-Kayserî. İstanbul: Kurtuba Yayınları, 2009.
• Bayrakdar, Mehmet. “Dâvûd-i Kayserî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/32-35. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Bayrakdar, Mehmet. “Dâvûd el-Kayserî’nin Kısaca Hayatı”, Tahkîku mâ’il-hayat ve keşfu esrâri’z-zulumât-Risâle fî ma‘rifeti muhabbeti’l-hakîkîyye. mlf. Dâvûd el-Kayserî. İstanbul: Kurtuba Kitap, 2018.
• Bostan, Yasin. İbn Sina ve İbnü’l-Arabi’de Tanrı Kavramı. Ankara: Kitabe Yayınları, 2023.
• Bursalı Mehmet Tahir Efendi. Osmanlı Müellifleri. haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi.
• Cevizci, Ahmet. “Panteizm”. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Baskı 1999.
• Chittick, William C. Varolmanın Boyutları Tasavvuf ve Vahdetü’l-Vüvûd Üzerine Yazılar. çev. Turan Koç. İstanbul: İnsan Yayınları6. Baskı, 2016.
• Demir, Osman. “Davûd-i Kayserî'nin Tasavvuf Metafiziğinde Zaman”. Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf. ed. Ercan Alkan-Osman Sacit Arı. İstanbul: İsar Yayınları, 2018.
• Demirli, Ekrem. “İbnü’l Arabi ve Talipçilerinin Tanrı Anlayışı:Tenzih ve Teşbih Hükümlerinin Birleştirilmesi”. İslâmi Araştırmalar Dergisi, 19 (2008), 25-44.
• İbn Nedim. el-Fihrist, Ed. Mehmet Yolcu Ter: M Yolcu vdğ. İstanbul: Çıra Yayınları, 2017.
• Karadaş, Cağfer. “Dâvûd-i Kayserî ve Genel Hatlarıyla Düşüncesi” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/2 (Haziran 2006), 1-17.
• Kaya, Ferdi. Empedokles ve Davud el-Kayserî’nin Düşüncesinde Sevginin (Aşkın) Yeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• el-Kayserî, Dâvûd. Fusûsu’l-hikem’e Giriş (Mukaddimât). çev. Turan Koç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2023.
• el-Kayserî. Dâvûd Vahdet-i Vücûd Felsefesi (Felsefî ve Tasavvufî Risaleler). Çev: Mehmet Bayrakdar. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Kindi. “Göklerin Allah’a Secde ve İtaat Edişi Üzerine”. Felsefî Risaleler. Ter. Mahmut Kaya. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Maturidi. Tevilatu’l-Kur’an I-XIV. Ter. Y. V. Yavuz. Ed. Y. Ş. Yavuz. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Baskı, 2019.
• Mevlâna. Mesnevi 1-6. Ter: Şefik Can. İstanbul: Ötüken Yayınları, 13. Baskı, 1997.
• Özalp, Ahmet, Din Eğitimi Açısından Dâvûd El-Kayserî’de İnsan Kavrayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf;jsessionid=kzD5XzQfIIIeeZAY6Gc1AIot?dergiKodu=4&cilt=46&sayi=788&sayfa=32&yaziid=33858. Erişim:22/10/2024.
• https://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/05/ 130510_bitki_iletisim Erişim: 21/10/2024.
• https://www.bilimup.com/bitkiler-de-konusur Erişim. 22/10/2024.