DİJİTALLEŞME VE DEĞER ALGISI: DİJİTAL UYGULAMALARIN OLUMSUZ ETKİLERİNE KARŞI ÇOCUK VE GENÇLER İÇİN ALTERNATİF DİJİTAL YAKLAŞIMLAR

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3 - Gelenek ve Aile, 157 - 182, 03.12.2025

Handan Yalvaç Arıcı

https://doi.org/10.17859/pauifd.1641542

Öz

Dijitalleşme ile birlikte dünyada yeni değişim ve dönüşümler yaşanmaktadır. Özellikle Web 2.0 ve Web 3.0 teknolojilerinin sunduğu yeniliklerle, dünyanın her yerinden değer ölçütlerine uygun ya da uygun olmayan içerikler paylaşılmakta ve internet erişimi olan tüm coğrafyalarda kısa sürede geniş kitlelere ulaşmaktadır. Dijital platformlarda paylaşılan içerikler, çocuk ve gençlerin değer algıları üzerinde kalıcı izler bırakmakta ve değerleri zihninde canlandırmalarını şekillendirmektedir. Bununla birlikte, sosyal medya platformları, Bing AI ve ChatGPT gibi yapay zekâ uygulamalarının kullanımının eğitim-öğretim süreçlerinde de yaygınlaştığı görülmektedir. Bu çalışma nitel araştırma yaklaşımı kapsamında bir çalışmadır. Nitel araştırma gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir. Araştırma verileri, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan, olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsayan doküman analizi yoluyla elde edilmiştir. Araştırmanın temel amacı, Web 2.0 ve Web 3.0 teknolojilerinin sunduğu imkânları değer algısı inşası ve kazanımı açısından değerlendirmektir. Ayrıca çalışmada dijital imkânların etkin bir şekilde kullanılabileceğine ilişkin örnek uygulamalara da yer verilmektedir. Bu bağlamda araştırmada dijitalleşmenin ürettiği yeni paradigmalar merkez alınarak değer inşası ve kazanımına yönelik yaklaşımların tüm boyutlarıyla elle alınması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Değerler , Değer Algısı , Dijital Platformlar , İmkanlar

Dıgıtalızatıon And Perceptıon Of Value: Alternatıve Dıgıtal Approaches For Chıldren And Youth Agaınst The Negatıve Effects Of Dıgıtal Applıcatıons

Öz

The process of digitalization has brought about significant changes and transformations worldwide. Notably, the advancements facilitated by Web 2.0 and Web 3.0 technologies enable the sharing of content both aligned and misaligned with societal value standards, across the globe, rapidly reaching vast audiences wherever internet access is available. The content shared on digital platforms leaves lasting impacts on the value perceptions of children and young people, shaping their conceptualizations of values. Additionally, the integration of social media platforms and artificial intelligence applications such as Bing AI and ChatGPT into educational processes has become increasingly prevalent. This study is a study within the scope of the qualitative research approach. Qualitative research can be defined as research in which qualitative data collection methods such as observation, interview and document analysis are used and a process is followed to present perceptions and events in a realistic and holistic way in a natural environment. The research data were obtained through document analysis, which is one of the qualitative research methods and includes the analysis of written materials containing information about facts and events. The primary aim of the research is to evaluate the opportunities offered by Web 2.0 and Web 3.0 technologies in the context of value construction and acquisition. Furthermore, the study provides examples of practical applications that demonstrate how digital tools can be utilized effectively. In this regard, the research seeks to develop an innovative and comprehensive approach to value construction and acquisition within the paradigms shaped by digitalization.

Anahtar Kelimeler

Religious Education , Values , Values Perception , Digital Platforms , Opportunities

Kaynakça

• Abdel-Khalek, Ahmed M. “Introduction to the Psychology of self-esteem”. Self-esteem: perspectives, influences, and improvement strategies. ed. Franklin Holloway. New York: Nova Science Publisher, 1. Basım, 2016.
• Abdul Mukti, Norhayati - Hwa, Siew Pei. “Malaysian Perspective: Designing Interactive Multimedia Learning Environment for Moral Values Education.” Educational Technology & Society 7/4 (2004), 143-152.
• Akalın, Şükrü Haluk. Ankara: Türk Dil Kurumu, 10. Basım, 2011.
• Akram, Waseem - Kumar, Rakesh. “A Study on Positive and Negative Effects of Social Media on Society”. International Journal of Computer Sciences and Engineering 5/10 (2018), 347-354.
• Aladağ, Elif - Karaman, Burcu. “Değer Eğitiminde Kısa Filmlerden Yararlanma: Örnek Bir Uygulama”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 360-377.
• Alkal, Ahmet - Kök, Mehmet. “Ahlaki Olgunluğun Yordanmasında Kişilik Özelliklerinin Ve Bazı Değişkenlerin Etkisinin İncelenmesi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 22/2 (2018), 509-529.
• Aral, Neriman. “Dijital Dünyada Çocuk Olmak”. TRT Akademi 7/16 (2022), 1134-1153.
• Aşık, Feyzi vd. “Yapay Zekânın Eğitime Etkileri”. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR) 10/98 (2023), 2100-2107.
• Aydın, Mehmet Zeki (ed.). Karakter Değer ve Ahlak. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Aydın, Mehmet Zeki - Akyol Gürler, Şebnem. Okulda Değerler Eğitimi Yöntemler Etkinlikler Kaynaklar. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2018.
• Aydın, Mustafa. “Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği”. Journal of Values Education 1/3 (2023), 121-141.
• Barkuş, Fatma - Koç, Mustafa. “Dijital Mahremiyet Kavramı ve İlgili Çalışmalar Üzerine Bir Derleme”. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi (BEST Dergi) 3/1 (2019), 35-44.
• Bingöl, Bülent. “Yeni Bir Yaşam Biçimi: Artırılmış Gerçeklik (AG)”. Etkileşim 1 (2018), 44-55.
• Bowen, Glenn A. “Document Analysis as a Qualitative Research Method”. Qualitative Research Journal 9/2 (2009), 27-40.
• Conde Rodríguez, María José vd. “Moral Education and Improvement of Coexistence in Secondary Education (12-16 Years) in Spain”. Online Submission, 8/1 (2011), 98-102.
• Cormode, Graham - Krishnamurthy, Balachander. “Key Differences Between Web 1.0 and Web 2.0.” First Monday 13/6 (2008), 1-30.
• Coşan, Bilal. “Web 1.0’dan Web 3.0’a Mahremiyetin Dönüşümü ve Dezavantajlı Gruplar Açısından Muhtemel Sonuçları”. Çalışma ve Toplum 5/75 (2022), 2639-2662.
• Coşkunserçe, Ozan. “Değerler Eğitiminde Video Blog Kullanımı”. Journal of Values Education 18/40 (2020), 307-343.
• Çaydere, Osman - Akgün, Nilgün. “Eğitimde Yenilikçi Teknolojilerin Kullanımı ve Çağdaş İçerik Tasarlama”. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/2 (2023), 439-451.
• Çetin, Hacer. Mevlâna’da Ahlak Eğitimi. İstanbul: Marmara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Çoban, Ebrar. Sosyal Medyada Benlik İnşası Ve Mahremiyet Algısı Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Youtuber’lar Örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü: Balıkesir Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2021.
• Demirli, Cihad - Kütük, Ömer Faruk. “Anlamsal Web (Web 3.0) Ve Ontolojilerine Genel Bir Bakış”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 9/18 (2010), 97-108.
• Díaz, María Alcantud. “Fighting the Myths and Misconceptions on Evil Stepmothers: Long Life Learning by Means of Digital Storytelling”. E-Teals 4 (2013), 1-18.
• Drahošová, Martina - Balco, Peter. “The analysis of advantages and disadvantages of use of social media in European Union”. Procedia Computer Science 109 (2017).
• Dunlap, Janie W. “VeggieTales”: Moral Education Through Entertainment -Education Videos. US: Regent University, Unpublished PhD Thesis, 2005.
• Duran, Volkan - Aydın, Emrah. “Eğitimde Yapay Zekanın Kapsamlı İncelenmesi: Web of Science Veri Tabanı Üzerinden Bir AI Destekli Bibliyometrik Analiz”. Duran, V., & Aydın, E. (2024). Eğitimde Yapay Zekanın Kapsamlı İncelenmesi: Web of Science Veri Tabanı Üzerinden Bir AI Destekli Bibliyometrik Analiz. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR) 11/104 (2024), 468-484.
• Erdem, Eda. “Yapay Zekâ Uygulamalarının Sosyal Bilim Alanında Yapılan Çalışmalatda Uygulanabilirliği:CHATGPT, BING ve YOUCHAT Örneği”. Journal of Communication Science Researches 4/3 (2024), 218-234.
• Eşgi, Necmi - Kocadağ Ünver, Tuğba. Bilişim Teknolojileri, Öğretim Teknolojileri, Materyal Geliştirme İçin WEB 2.0 ARAÇLARI - I. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2019.
• Genç, Zülfü. “Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim Uygulama Örneği”. Muğla: Muğla Üniversitesi, 2010.
• Gündoğdu, Buket - Okçu, Semih. “Yapay Zekâ Uygulamalarının Müzik ve Müzik Endüstrisi Üzerine Etkileri”. Konservatoryum, 54-67.
• Han, Byung-Chul. Güzeli Kurtarmak. çev. Kadir Filiz. İstanbul, 2020.
• Hökelekli, Hayati. Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Hörküç, İbrahim. “Eğitimde Web 3.0 Kullanımı: Potansiyel ve Zorlukları”. International Journal of Social Sciences 7/30 (2023), 326-335.
• Husin, Mohd Razimi - Ahmad, Hishamuddin. “Video Application to Accommodate Students’ Learning Style for Moral Education in Teacher Education İnstitutes”. Indonesian Journal of Electrical Engineering and Computer Science 16/1 (2019), 349-354.
• İşler, Buket - Kılıç, Mehmet. “Eğitimde Yapay Zekâ Kullanımı ve Gelişimi”. Yeni Medya Elektronik Dergi 5/1 (2021), 1-11.
• Kahveci, Hakkı. “Sosyal Medya İçeriklerinin Ahlaki Değerler Bağlamında İncelenmesi: YouTube Örneği”. Anadolu Journal of Educational Sciences International 11/1 (2021), 204-225.
• Kaleci, Devkan vd. “Üç Boyutlu Sanal Gerçeklik Ortamlarındaki Deneyimlere İlişkin Kullanıcı Görüşleri.” Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 21/3 (2017), 669-689.
• Kara, Bayram Kaan. Bireylerin Kendini Gerçekleştirmesinde Sosyal Medyanın Rolü: Bir Alan Araştırması. İzmir: Ege Üniversitesi, 2020.
• Karaduman, Nedim. “Popüler Kültürün Oluşmasında ve Aktarılmasında Sosyal Medyanın Rolü”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 31/43 (2017), 113-133.
• Karakoç Keskin, Elif. “Yapay Zekâ Sohbet Robotu Chatgpt Ve Türkiye İnternet Gündeminde Oluşturduğu Temalar”. Yeni Medya Elektronik Dergi - eJNM 7/2 (2023), 114-131.
• Karataş, Sekine vd. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayın No:24, 2009.
• Kaya, Nilgün - Kaba, Ebubekir. “Yapay Zekâ Destekli Matematik Öğretiminin Uzaktan Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Süreçlerine Etkisi”. 2/245-249. Bayburt, 2024.
• Kesgin, Salih. “İslam Medeniyeti’nin Hadis ve Sünnetteki Temelleri”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 11/44 (2015), 27-57.
• Kırlıoğlu, Mehmet vd. “Güncel Bir Sorun Olarak Çocuklarda Ekran Bağımlılığı ve Ebeveyn Tutumları”. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 7/2 (2023), 118-131.
• Kutlucan, Erhan - Seferoğlu, Süleyman Sadi. “Eğitimde Yapay Zekâ Kullanımı: ChatGPT’nin KEFE ve PEST Analizi”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 22/2 (2024), 1059-1083.
• Lokman, Hairul FaiHairul Faiezi vd. “The Feedback of Using Edmodo Application in Teaching and Learning of Moral Education in Secondary School”. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 7/4 (2018), 246-254.
• Nazlı, Rengim Sine - Akcaoğlu Erdem, Özge. “Instagram’da Mahremiyet Algısının Benlik İnşasına Etkisi: BAİBÜ Öğrencileri Örneği”. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi 8/16 (2023), 64-80.
• Neiman, Susan. Niçin Büyüyelim? Çocuksu Bir Çağ İçin Altüst Edici Düşünceler. çev. Nagihan Tokdoğan. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Niedzviecki, Hal. Ben Özelim! Bireysellik Nasıl Yeni Konformizm Haline Geldi. çev. Sibel Erduman. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Oppermann, Matthias. “Digital Storytelling and American Studies: Critical Trajectories from the Emotional to the Epistemological”. Arts and Humanities in Higher Education: An International Journal of Theory, Research and Practice 7/2 (2008), 171-187.
• Özer, Mahmut. “Potential Benefits and Risks of Artificial Intelligence in Education”. Bartın University Journal of Faculty of Education 13/2 (2024), 232-244.
• Parsa, Alev Fatoş - Akçora As, Elçin. “Yeni Medyanın Postmodern Anlatımı Dijitografi: Reels Videolar”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/4 (2021), 2386-2401.
• Prenksy, Marc. “Digital Natives, Digital Immigrants Part 2: Do They Really Think Differently?” NBC University Press 9/6 (2001), 1-6.
• Sayar, Kemal. Bir Kalbi Kırılmaktan Koruyabilsem. İstanbul: Kapı Yayınları, 2021.
• Sayar, Kemal - Benli, Sezin. Dijital Çocuk. İstanbul: Kapı Yayınları, 7. Basım, 2020.
• Sayar, Kemal - Yalaz, Berna. Sanal Ağ Dünyada Gerçek Kalmak. İstanbul: Kapı Yayınları, 2019.
• Schwart, Shalom H. “Universals in the Content and Structure of Values: Theoretical Advances and Empirical Tests in 20 Countries”. Advances in Experimental Social Psychology. ed. Mark P. Zanna. London: Academic Preess, 1992.
• Singh, Arun. “The Concept of Artificial Intelligence”. JETİR 6/3 (2019), 566-570.
• Şahin, Mehmet Can. “Yeni Bin Yılın Öğrencileri’nin Özellikleri”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/2 (2009), 155-172.
• Theodorson, George A. - Theodorson, Achilles G. A Modern Dictionary of Sociology. New York: Barnes & Noble Books, 1979. Toğay, Abdullah vd. “Eğitim Süreçlerinde Sosyal Ağların Kullanımı: Bir MYO Deneyimi”. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, 2013.
• Turgut, Yıldız. “Verilerin Kaydedilmesi, Analizi, Yorumlanması: Nicel ve Nitel”. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. ed. Abdurrahman Tanrıöğen. Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
• Türten, Elif. “Yüksek Lisans Öğrencilerinin Sosyal Medyada Mahremiyet Algısı: Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Örneği”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 29 (2018), 143-162.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Yıldırım, İrem. 7. Sınıf Işığın Madde İle Etkileşimi Ünitesinde Web 2.0 Araçlarının Kullanılmasının Öğrencilerin Akademik Başarılarına, Teknoloji İle Kendi Kendine Öğrenme Düzeylerine Ve Fene Yönelik Tutumlarına Etkisinin İncelenmesi. Fen Bilimleri Enstitüsü: Kocaeli Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2020.
• Yürük, Süleyman Eren - Atıcı, Bünyamin. “Dijital Öykü Temelli Değerler Eğitimi Materyallerinin Öğrencilerin Değer Kazanımına Etkisi”. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7/1 (2016), 56-74.