AİLENİN GELECEĞİNİ GELENEK ÜZERİNDEN OKUMAK: TOPLUMSAL MODELLERİN REHBERLİĞİ VE AİLE KİRVELİĞİ ÖNERİSİ

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3 - Gelenek ve Aile, 276 - 300, 03.12.2025

Hasan Kafalı

https://doi.org/10.17859/pauifd.1785581

Öz

Bu makalede geleneksel aile yapılarının çözülmesiyle ortaya çıkan yeni sosyal durumlar ve bu durumlara karşı geliştirilebilecek çözüm önerileri tartışılmaktadır. Bu kapsamda çalışma, modern toplumda aile kurumunun zayıflamasını geleneksel aile modelleri üzerinden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, aileye bağlılığın ihtiyaç temelli yapısı açıklanarak bireylerin temel ihtiyaçlarını aile dışında karşıladıkça aile kurumunun işlev kaybına uğradığını göstermek hedeflenmektedir. Yöntem olarak, tarihsel karşılaştırmalı bakış içeren kavramsal bir analiz tekniği ve betimsel analiz kullanılmıştır. Bu çerçevede sadıçlık, kirvelik ve dünürcübaşılık gibi rollerin tarihsel fonksiyonları incelenmiş ve modern aile sorunlarıyla karşılaştırılmıştır. Bulgular, aile dışı kaynaklara yönelimin bağlılığı azalttığını, aile müdahalelerindeki taraflılığın ise yeni evliliklerde çatışma ürettiğini göstermektedir. Ailenin sosyolojik bir bütünlük kazanması için aidiyet, etkileşim gibi özellikler taşıması ve çatışma çözümü gibi beceriler kazanması gerektiği ortaya konmaktadır. Sonuç olarak çalışma, gelenekten ilham alan ve modern ihtiyaçlara cevap veren “aile kirveliği” modelini genç çiftlere tarafsız rehberlik sağlayabilecek özgün bir yöntem önerisi olarak ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi , Aile , Gelenek , Geleneksel Kurumlar , Aile Kirveliği

Readıng The Future Of The Famıly Through Tradıtıon: The Guıdance Of Socıal Models And The Proposal For Famıly Sponsorship

Öz

This article discusses the new social conditions that have emerged due to the dissolution of traditional family structures and the possible solutions that can be developed in response to these changes. In this context, the study aims to evaluate the weakening of the family institution in modern society by examining traditional family models. The research explains the need-based structure of family commitment and aims to show that the family loses its function when individuals meet their basic needs outside of it. As a method, the study employs a conceptual analysis technique supported by a historical-comparative perspective, along with descriptive analysis. Within this framework, the historical functions of roles such as sadıçlık, kirvelik, and dünürcübaşılık are examined and compared with modern family problems. The findings reveal that turning to external sources for basic needs reduces family commitment, and biased interventions by families contribute to conflicts in new marriages. The study also shows that, for the family to function as a sociological whole, it must possess qualities such as belonging and interaction, and develop skills such as conflict resolution. Consequently, the research proposes the “family sponsorship” (aile kirveliği) model as an original solution inspired by tradition and designed to offer neutral guidance to young couples in line with modern needs.

Anahtar Kelimeler

Sociogy of Religion , Family , Tradition , Traditional Institutions , Family Sponsorship

Kaynakça

• Adler, Alfred. Yaşamın Anlam ve Amacı. çev. Kamuran Şipal. Ankara: Say Yayınları, 2017.
• Ağın, Kaya. “Grupların Genel Oluşumları, Yapıları Ve Özellikleri Tanımlanarak Grup İçi İletişim Süreçleri Açısından İncelenmesi”. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 10/1 (25 Mart 2022), 494-518. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1069869
• Akın, Mahmut H. “Türkiye’de Muhafazakârlığın Direnme Odağı Olarak Aile”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 8/31 (15 Mart 2012), 3-20.
• Aksan, Gamze. “Max Weber Ve Değerler Sosyolojisi: Bir Metodolojik İkilemin Düşündürdükleri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 35 (20 Haziran 2016), 427-446. https://doi.org/10.21497/sefad.35126 Alatlı, Alev. Aklın Yolu da Bir Değildir... İstanbul: Destek Yayınları, 2009.
• Aslan, Gamze. “Ortaçağdan Günümüze ‘Modernite’: Doğuşu Ve Doğası”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7 (01 Aralık 2011), 10-26. https://doi.org/10.14520/adyusbd.101
• Aslanoğlu, Ayhan. “Nuer Toplumunda Evlilik Ve Hayalet Evlenme Geleneği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/2 (30 Aralık 2022), 91-106. https://doi.org/10.30627/cuilah.1173771
• Aybey, Salih. “Ailenin Dini Değerleri Aktarmadaki Rolü ve Bu Süreçte Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/2 (2018). https://dergipark.org.tr/tr/pub/itobiad/issue/36183/398540 Aydemir, Adem. “Eski Bir Yaşıtlar Teşkilâtı Olan ‘Kurdaşlık’ Ve Günümüze Etkilerine Dair”. Türk Dünyası Araştırmaları 195 (Aralık 2011).
• Babahanoğlu, Rasim. “Eş Seçiminde Öncelikler: Bilimsel Bir Araştırma”. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS) 6/2 (31 Aralık 2020), 584-596. https://doi.org/10.46442/intjcss.813492
• Bales, Robert F. - Parsons, Talcot. Family: Socialization and Interaction Process. London: Routledge, 2014. https://doi.org/10.4324/9781315824307
• Bhandari, Parul. “Makings of Modern Marriage: Choice, Family, and the Matchmakers”. Exploring Indian Modernities: Ideas and Practices. ed. Leïla Choukroune - Parul Bhandari. 131-149. Singapore: Springer, 2018. https://doi.org/10.1007/978-981-10-7557-5_7
• Bilgiseven, Amiran. “Benlik Duygusu ve Biz Şuuru Açısından XX. Asrın Tahlili”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi 31 (19 Ocak 2012), 193-206.
• Chapman, Gary. Beş Sevgi Dili. çev. Selim Yeniçeri. Koridor Yayıncılık, 2012.
• Comte, Auguste. The Positive Philosophy Of Augusto Comte. çev. Harriet tr Martineau - Frederic Harrison. Anı Yayıncılık, 2020. http://archive.org/details/dli.bengal.10689.1842
• Dellaloğlu, Besim. “Gelenek Meselesi”. İstanbul University Journal of Sociology 3/22 (13 Ekim 2011), 43-46. Duman, M. Zeki. “Aile Kurumu Üzerine Tarihsel Bir Okuma Girişimi ve Muhafazakâr İdeolojinin Aileye Bakışı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1/4 (01 Aralık 2012), 19-51.
• Ecevit, Yıldız. “Aile, Kadın ve Devlet İlişkilerinin Değerlendirilmesinde Klasik ve Yeni Yaklaşımlar”. Kadın Araştırmaları Dergisi 1 (17 Ocak 2012).
• Ersanlı, Kurtman. “Aile İçi İlişkilerin Dayandığı Psikolojik Temeller”. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty 5/1 (27 Kasım 2014), 51-54.
• Freyer, Hans. Din Sosyolojisi. çev. Turgut Kalpsüz. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2013.
• Furseth, Inger - Repstad, Pal. Din Sosyolojisine Giriş Klasik ve Çağdaş Kuramlar. çev. İhsan Çapcıoğlu - Halil Aydınalp. Ankara: Birleşik Yayıncılık, 2011.
• Gezer, Eda Evlioğlu - Gezer, Serdar. “Aile Yapısı ve Kimlik İnşası Bağlamında Değişen Tüketim Dinamiklerinin Reklamlar Üzerinden Analizi”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 41 (30 Ağustos 2023), 47-69. https://doi.org/10.31123/akil.1300940
• Hallaç, Saliha - Öz, Fatma. “Aile Kavramına Kuramsal Bir Bakış”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 6/2 (06 Kasım 2014), 142-153. https://doi.org/10.5455/cap.20130625102321
• Henslin, J.M. Essentials of Sociology: A Down-to-Earth Approach. Ally and Bacon, 1996.
• Homans, George C. İnsan Grubu. çev. Oğuz Onaran vd. Ankara: Sevinç Matbaası, 1971.
• İlhan, Sare Terzi - Işık, Şerife. “Evliliğin İlk Yıllarında Evlilik Yaşamı Deneyimi ve Evliliğe İlişkin Algılar: Sorunlar, Zorluklar ve İhtiyaçlar”. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 7/4 (31 Ekim 2019), 1430-1448.
• Karadeniz, Sıtkı. “Gelenek Üzerine Bir Okuma Denemesi “Geçmişle Gelecek Arasında Gelenek”. Milel ve Nihal 4/2 (01 Ocak 2007), 29-47.
• Kasapoglu, Aytul. Kurumlar Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, 2011. Korkman, Hamdi. “Tümeller Tartışmasının Psikoloji Bilimi Açısından Doğurguları”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 66 (15 Mayıs 2018), 430-441.
• Krysan, Maria vd. Research on Successful Families. Healthy Marriage and Responsible Fatherhood (HMRF), 09 Mayıs 1990. http://aspe.hhs.gov/reports/research-successful-families-0
• Kula, Naci. “İstenmedik ve Beklenmedik Olaylarla Karşılaşan Bireylere Yönelik Moral ve Manevî Desteğin Önemi (Deprem ve Bedensel Engellilik Örneği)”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi VI/2 (2006).
• Kurt, Abdurrahman. “Aile ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapçıoğlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• McClelland, David C. The Achieving Society. Princeton, N.J.: Van Nostrand, 1961.
• Nakano, Lynne Y. “The Relationship People: Mediating Love and Marriage in Twenty-First Century Japan by Erika R. Alpert (review)”. The Journal of Japanese Studies 49/2 (2023), 446-450.
• Ocak, Ahmet. Selçukluların Dini Siyaseti (1040-1092). Tatav-tarih Ve Tabiat Vakfı Yayınları, 2002.
• Öz, Nedim. “Modern-Seküler Süreçte Ailenin Çözülmesi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (30 Aralık 2019), 795-835.
• Özyurt, Cevat - İbrahim Mazman (ed.). “Drukheim Sosyolojisinde Toplumsal Bütünleşme Aracı Olarak Din”. Sosyal Teoride Din. Ankara: Hece Yayınları, Hece., ts.
• Russell, Bertrand. Batı Felsefesi Tarihi Cilt 1. çev. Ahmet Fethi. Alfa Yayınları, 2023.
• Stinnett, Nick - D. DeFrain, John. Secrets of Strong Families. London: Penguin Publishing Group, 1986.
• Syuvland, Aaron. “The Politics of Religious ‘Nones’: Exploring the Relationship Between Religious Affiliation and Political Loyalty”. researchgate.net, Mart 2020. https://www.researchgate.net/profile/Aaron-Stuvland
• Şahin, Sultan - Aral, Neriman. “Aile içi iletişim”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 1/3 (01 Aralık 2012), 55-66. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000029
• Taş, Savaş. “Emıle Durkheım’ın Sosyolojik Anlayışında Toplumsal İşbölümü, Sosyolojik Yöntemin Kuralları, Din, Anomi Ve İntihar”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 13/29 (15 Mart 2020), 442-449. https://doi.org/10.12981/mahder.679079
• Tezcan, Mahmut. “Tasavvuri Akrabalık ve Ülkemizdeki Uygulama”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 15/1 (1982), 117-130. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000830
• Turğut, Faruk. “Tarihsel Süreçte Aile Kurumunun Dönüşümü ve Geleceğine Yönelik Çıkarımlar”. Medeniyet ve Toplum Dergisi 1/1 (01 Mayıs 2017), 93-117.
• Tüik. Hanehalkı Tüketim Harcaması, 2011 (2011). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Tuketim-Harcamasi-2011-10875
• Tüik. TÜİK Evlenme ve Boşanma İstatistikleri, 2024 (24 Şubat 2025). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2024-54194
• Tüik. TÜİK Hanehalkı Tüketim Harcaması 2024. Tüik, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Tuketim-Harcamasi-2024-53957
• Tülüce, Hüseyin Adem. “Bireysellik ve Toplumsallık Bağlamında Modern Bireyin Anlam Arayışı”. Journal of University Research 5/3 (20 Aralık 2022), 305-312. https://doi.org/10.32329/uad.1081255
• Ungvarsky, Janine. “Need Theory (Three Needs Theory) | EBSCO Research Starters”. ebsco.com. 2024. Erişim 05 Ağustos 2025. https://www.ebsco.com/research-starters/psychology/need-theory-three-needs-theory Weber, Max. Ekonomi ve Toplum (1. Cilt). ed. Bilal Yakup. çev. Latif Boyacı. Runik Kitap, 2023.
• Yalçın, İlhan. İlişki geliştirme programının üniversite öğrencilerinin ilişki doyum düzeylerine etkisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, 2010.
• Yaylalı, Fatma Nur. “Modernleşme Sürecinde Türk Ailesinde Değişen Roller (Karaman ve Bursa Örneği)”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (15 Haziran 2022), 25-42. https://doi.org/10.47948/efad.1068916
• Yeşilırmak, Ali. “Arabuluculuk Nedir”. Temel Arabuluculuk Eğitimi Katılımcı Kitabı. ed. Ali Yeşilırmak vd. İstanbul: Monopol Yayınları, 2019.
• Yıldırım, Sait. “Aile Danışmanlığının Aile İçi Sorunlar Özelinde İnşası ve Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Değerlendirme”. Anasay 27 (29 Şubat 2024), 125-137. https://doi.org/10.33404/anasay.1432981
• Yılmaz, Tuğba. Evlilik öncesi ilişkileri geliştirme programının çiftlerin ilişki doyum düzeylerine etkisi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2009.