YEHOVA’NIN ŞAHİTLERİ’NİN SOSYAL PROFİLLERİ VE ÜYE KAZANMA KALIPLARI: İSTANBUL KURTULUŞ CEMAATİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, , 45 - 60, 22.11.2023

Barış Başaran

https://doi.org/10.30794/pausbed.1275155

Öz

Yehova’nın Şahitleri özgün ibadet anlayışları ve Hristiyanlık yorumları ile Türkiye’de ve dünya çapında istikrarlı büyüme sergileyebilen az sayıdaki Batı kökenli dini topluluktan biridir. Şahitler 19’ncu yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde Protestan dini hareketler arasında “Kutsal Kitap Öğrencileri” adıyla ortaya çıkmış, ilk başlarda Hristiyanlık kökenli bir tarikat olarak görülürken, zamanla genel kabul gören Hristiyan inançlarından ayrışan öğretiler sergilemeye başlamalarıyla yeni bir dünya dini olarak değerlendirilmeye başlanmışlardır. Bu çalışmanın ilk bölümünde, İstanbul Kurtuluş Cemaati üzerine yapılan saha araştırmamızda tespit ettiğimiz demografik profil ve üye kazanma kalıbı diğer ülkelerdeki cemaatler üzerine yapılan araştırmalardaki bulgularla birlikte ele alınacak, Türkiyeli ortalama bir Yehova’nın Şahidinin hangi biçim ve yollarla cemaatlere kazandırıldığı ayrıntılı olarak tartışılacaktır. Çalışmamızın dayandığı veri havuzu yaklaşık üç yıl boyunca katılım gösterdiğimiz toplu ibadetlerde tutulan alan notları, kaynak kişilerden edinilen bilgiler ve 21 cemaat üyesi ile yapılan yarı yapılandırılmış mülakatlardan temin edilmiştir. Araştırma sonucu elde edilen bulgulardan ilki örneklemimiz içerisindeki Yehova’nın Şahitleri’nin din değiştirme (konversiyon) kalıplarının diğer ülkelerdeki örneklerden çok daha belirgin bir biçimde Sosyal Ağ kuramı ile örtüşme sergilediğidir. İlave olarak toplumsal cinsiyetin din değiştirmeye aracılıkta önemli bir etmen olduğu özellikle akrabalık ağlarının ise etkin rol oynadığı tespit edilmiştir. İkinci bölümde bu bulgulardan hareketle, ilkini “bağdaştırma” ikincisini “öncülük” olarak adlandırdığımız iki temel biçim üye kazanma doğrultusu önerilecektir. Bu iki doğrultu, araştırma örneklemimiz içerisinde iki farklı sosyal arayış ve ihtiyaca tekabül eder görünmektedir. Çalışmanın son bölümünde bu iki arayışı temsil eden iki görüşülenin din değiştirme tecrübesi üzerinde ayrıntılı durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yehova’nın Şahitleri, Dini Büyüme, Din Değiştirme, Sosyal Ağ Teorisi, Toplumsal Cinsiyet ve Dinsellik

Teşekkür

Değerli hocam Aylin Dikmen Özarslan'ın bu çalışmanın her aşamasında verdiği değerli katkı ve önerilere müteşekkirim.

SOCIAL PROFILE AND RECRUITMENT PATTERNS OF JEHOVAH’S WITNESSES: EXAMPLE OF ISTANBUL KURTULUS CONGREGATION

Öz

Jehovah’s Witnesses are one of a few western religious groups that can show consistent worldwide growth both in Turkey and worldwide with their peculiar understanding of religious worship. Witnesses first arised around protestant religious movements in United States with the name “Bible Students”. Although they were initially seen as a christian sect in time due to peculiar doctrines they display they began to be considered as a new world religion. In the first part of this study, the demographic profile and patterns of religious recruitment of Istanbul Kurtulus congregation will be analysed together with data from previous studies on congregations in other countries and ways and forms of recruitment for an ordinary Jehovah’s Witnesses in Turkey to the new religion will be discussed extensively. The pool of data our work relies is obtained through field notes of the services we have attended for three years, data from informants of the congregation and semi structured interviews with 21 members. First and key finding of our research is that religious conversion patterns in our sample be much closely in congruence with social network theory than the cases of other countries. Additionally gender is identified as an important factor of mediation for conversion with networks of kinship playing an active role. In the second part of this study based on these insights we will offer two basic types of recruitment orientation, we call as “Accomodation” and “Pioneering”. These two orientations seems to correspond to two different social motives and needs in our sample. In the last part of this study conversion experiences of two interviewee will be elaborated as representing these two motives.

Anahtar Kelimeler

Jehovah’s Witnesses, Religious Growth, Religious Conversion, Social Network Theory, Gender and Religiousity

Kaynakça

• Allport, G. W., & Ross, J. M. (1967). “Personal Religious Orientation and Prejudice” Journal of Personality and Social Psychology, 5(4), 432–443. https://doi.org/10.1037/h0021212
• Avoidjw.org. (2022) Service Year Reports, Elde edilme tarihi: 01 Aralık, 2022, https://avoidjw.org/service- year-reports/
• Bainbridged, W. S. (1992) “The Sociology of Conversion”, Handbook of Religious Conversion, Newton, M., Religious Education Press, New York
• Başaran, B. (2022a). “Sekülerleşme teorileri merceğinden toplumsal statü.” Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 10 (1) , 129-142
• Başaran, B. (2022b). “Yehova’nın Şahitleri’nin cemaat yapıları ile ibadet biçimlerinin sosyolojik boyutları.” Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13 (1), 897-914
• Beckford, J. A. (1975) The Trumpet of Prophecy: A Sociological Study of Jehovah’s Witnesses, Basil Blackwell, Oxford
• Beckford, J. A. (1978). “Accounting for Conversion”. The British Journal of Sociology, 29(2), 249–262. https://doi.org/10.2307/589892
• Bibby, R. W., & Brinkerhoff, M. B. (1974a). “When Proselytizing Fails: An Organizational Analysis” Sociological Analysis, 35(3), 189–200. https://doi.org/10.2307/3710649
• Bibby, R. W., & Brinkerhoff, M. B. (1974b). “Sources of Religious Involvement: Issues for Future Empirical Investigation” Review of Religious Research, 15(2), 71–79. https://doi.org/10.2307/3510236
• Chaves, M., (2011), American Religion: Contemporary Trends, Princeton University Press, New Jersey
• Chryssides, G. D., (2016), Jehovah’s Witnesses: Continuity and Change, Routledge, London C ragun, R. T., & Lawson, R. (2010). “The Secular Transition: The Worldwide Growth of Mormons, Jehovah’s Witnesses, and Seventh-day Adventists.” Sociology of Religion, 71(3), 349–373. http://www.jstor.org/stable/40961209
• Creswell, J., (2013), Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, Siyasal Kitabevi , Ankara
• Dobbelaere, K., & Wilson, B. R. (1980). “Jehovah’s Witnesses in a Catholic Country: A Survey of Nine Belgian Congregations” Archives de Sciences Sociales Des Religions, 25(50.1), 89–110. http://www.jstor.org/stable/30125170
• Gözcü Kulesi (2000, Ağustos 1), “Neden Çocukları Yok?” Gözcü Kulesi İnceleme Baskısı, https://www.jw.org/tr/kutuphane/dergiler/w20000801/Neden-%C3%87ocuklar%C4%B1-Yok/
• Gözcü Kulesi (2008, Nisan 15), Bu Son Vakitte Evlilik ve Ana Baba Olmak, Gözcü Kulesi İnceleme Baskısı, https://www.jw.org/tr/kutuphane/dergiler/w20080415/Bu-Son-Vakitte-Evlilik-Ve-Ana-Baba-Olmak/
• Holden, A. (2002), Jehovah’s Witnesses: The Portrait of A Contemporary Religious Movement, Routledge, London
• Konda (2017) Konda Barometresi, Ekonomik Sınıflar ve Sınıf algısı, Konda Araştırma, İstanbul
• Kok, Naomi (2016) Religious Conversion Compared, Master tezi, Leiden University
• Köse, Ali (2005) Din Değiştirmenin Psikososyolojik Nedenleri, Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri, Ensar Neşriyat, İstanbul
• Lofland, J., & Stark, R. (1965). Becoming a World-Saver: A Theory of Conversion to a Deviant Perspective. American Sociological Review, 30(6), 862–875. https://doi.org/10.2307/2090965
• Lofland, J., & Skonovd, N. (1981). Conversion Motifs. Journal for the Scientific Study of Religion, 20(4), 373–385. https://doi.org/10.2307/1386185
• Nelson, J. E. (1996) Jehovah’s Japanese witnesses: Growth conflicts and prospects of a transplanted American new religion, Japan Christian Review V.62 https://nirc.nanzan-u.ac.jp/journal/8/issue/253/article/1752
• Penton, J. (2015), Apocalypse Delayed: The Story of Jehovah’s Witnesses, University of Toronto Press, Toronto
• Pew Research Center, 2015, America’s Changing Religious Landscape, PEW, New York
• Snow, D. A., & Machalek, R. (1983). The Convert as a Social Type. Sociological Theory, 1, 259–289. https://doi.org/10.2307/202053
• Jindra, I. (2014) A New Model of Religious Conversion: Beyond Network Theory and Social Constructivism, Brill Academic Pub, London
• Stark, R., & Bainbridge, W. S. (1980). Networks of Faith: Interpersonal Bonds and Recruitment to Cults and Sects. American Journal of Sociology, 85(6), 1376–1395. http://www.jstor.org/stable/2778383
• Stark, R., Finke, R. (2000) Acts of Faith: Explaining the Human Side of Religion, University of California Press, Los Angeles
• Stein, P., Stein, R. (2017). Anthropology of Religion Magic and Witchcraft, Routledge, London
• Ünal, S.T. Akdamar, A. (1983) Türkiye’de Laiklik İlkesi ve Yehova’nın Şahitleri, Kule Kitapları, İstanbul
• Voas, D. (2008) “Trumpet sounds retreat: Learning from the Jehovah’s Witnesses”, (Ed. Eileen Barker) The centrality of religion in social life, Routledge, s.
• Watchtower Bible and Tract Society of PA, (2012). Shepherd the Flock of God, Watchtower Bible and Tract Society of New York, New York
• Watchtower Bible and Tract Society of PA, (2019). Yehova’nın İsteğini Yerine Getiren Teşkilat, Watchtower Bible and Tract Society of New York, New York
• Watchtower Bible and Tract Society of PA, (2021a). Şimdi ve Sonsuza Dek Mutlu Bir Yaşam, Watchtower Bible and Tract Society of New York, New York
• Watchtower Bible and Tract Society of PA, (2021b). Yehova’nın Şahitleri’nin 2021 Hizmet Yılı Faaliyet Raporu, Watchtower Bible and Tract Society of New York, New York
• Wilson, B. R. (1973). Jehovah’s Witnesses in Kenya. Journal of Religion in Africa, 5(2), 128–149. https://doi.org/10.2307/1594759
• Wilson, B. (1977). Aspects of Kinship and the Rise of Jehovah's Witnesses in Japan. Social Compass, 24(1), 97-120.
• Voas, D., McAndrew, S., Storm, I.,(2013). Modernization adn the gender gap in religiousity: Evidence from cross-nationa European survey, Köln Z. Soziol (2013) 65: 259:283