ERKEN DEMİR ÇAĞI AVRASYA ARKEOLOJİSİ KONUSUNDA TÜRKİYE ÜNİVERSİTELERİNDEKİ LİSANSÜSTÜ TEZLERİN GÜNCEL DURUMU

Yıl 2023, , 445 - 456, 22.11.2023

Emre Sevinç

https://doi.org/10.30794/pausbed.1291261

Öz

Avrasya, Erken Demir Çağı’nda İskit, Sarmat, Saka, Yüeh-Chih, Hiung-Nu gibi Türk tarihinin temelini oluşturan siyasi grupların hâkim olduğu coğrafya durumundadır. Makale Yükseköğretim Kurulu, Ulusal Tez Merkezi sisteminde kayıtlı olan, Erken Demir Çağı Avrasya arkeolojisine odaklanmış lisansüstü tez çalışmalarını merkeze almaktadır. Çalışma bu konu üzerine 51 tez tespit etmiştir. Makalenin üç araştırma sorusu türü vardır. Bu türlerden ilki tezlerin yayın yıllarına, yayınlandıkları üniversite ve ana bilim dallarına, odaklandıkları coğrafyalara göre sayıları üzerinedir. İkinci araştırma sorusu türü tezlerin danışmanlarının Avrasya'nın Erken Demir Çağı arkeolojisi üzerine yaptırmış oldukları tez çalışmalarının sayısının durumu ve kendi doktora tezlerinin bu konu üzerine olup olmadığıdır. Üçüncü araştırma sorusu türü ise doktora tezi yazmış olan yazarların yüksek lisans tezlerini Avrasya arkeolojisi üzerine hazırlayıp hazırlamadıklarıdır. Makale, Türkiye’deki üniversitelerde Erken Demir Çağı Avrasya arkeolojisine odaklanmış lisansüstü tezlerin güncel durumunu analiz etmeyi, mevcut tezlerin durumunu tartışmayı ve bu alandaki boşlukları göstererek gelecekte yapılacak tez çalışmaları için araştırmacılara fikir vermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

avrasya, arkeoloji, iskit, sarmat, saka, kurgan

THE CURRENT STATUS OF GRADUATE THESES IN UNIVERSITIES OF TÜRKIYE ON THE SUBJECT OF EARLY IRON AGE EURASIAN ARCHAEOLOGY

Öz

Eurasia is a geography dominated by political groups that formed the basis of Turkish history such as Scythian, Sarmatian, Saka, Yueh-Chih, Hiung-Nu in the Early Iron Age. This article focuses on postgraduate thesis studies focused on Early Iron Age Eurasian archeology registered in the National Thesis Center system of the Council of Higher Education. The article identified 51 theses on this subject. The article has three types of research questions. The first of these groups is on the number of thesis studies according to the publication years, the universities and departments in which they are published, and the geographies they focus on. The second group is the status of the number of thesis studies on the Early Iron Age archaeology of Eurasia conducted by the supervisors of the thesis studies and whether their own doctoral theses were on this subject. The third group is whether the authors of doctoral theses have prepared their master's theses on Eurasian archaeology. The article aims to analyze the current status of postgraduate thesis studies focused on Early Iron Age Eurasian archeology at universities in Türkiye, to discuss the current status of theses, and to provide researchers with ideas for future thesis studies by showing the gaps in this field.

Anahtar Kelimeler

eurasia, archaeology, scythian, sarmatian, saka, kurgan

Kaynakça

• Abdyyeva, G. (2021). Arkeolojik Bulgulara Göre Asya Hun Devleti Dönemi Döneminde Giyim Kuşam Kültürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Akgün, H. C. (2020). Türk Kültür Tarihi Çerçevesinde Avrasya Bölgesi Kaya Resimleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Alıeva, C. (2019). Kırgızistan Çolpon-Ata Bölgesindeki Petroglifleri Çevresi İle Birlikte Koruma Önerileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Mimarlık Ana Bilim Dalı.
• Arık, M. (2008). Esik Kurganı, Buluntuları Ve Kültür Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Ana Bilim Dalı / Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Arslan, M. A. (2022). Orta Asya Petrogliflerindeki At Tasvirleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Aslan Doğan, K. (2019). Arzhan Kurgan Buluntularına Göre Bozkır Kültür Çevresinde Ölü Gömme Geleneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Bali, F. (2019). Türk Göçebe Sanatında İkonografi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı.
• Birkan, S. (2005). İslamiyet Öncesi Orta Asya Türk Maden Sanatlarının Gelişimi (M.Ö.Iv-M.S.X Yüzyıllar). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Genel Türk Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Boztoprak, H. (2019). Karadenizin Kuzeyi Ve Kafkaslarda Kurganlar(Kurgan Kültürü Ve Kurganlardan Çıkan Malzeme). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Çağdaş, Ö. (2011). İslam Öncesi Türk Dönemi Orta Asya Kaya Resimlerinde Kullanılan Ana Motifler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Çelik, S. (2007). İslam Öncesi Türk Sanatında Bazı Hayvansal Ve Bitkisel Kültür Ögeleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İslam Tarihi Ve Sanatları Ana Bilim Dalı / Türk İslam Sanatları Bilim Dalı.
• Çınar, S. (2022). Kazakistan’da Arkeoloji Çalışmaları Ve Genel Türk Tarihi Araştırmalarına Katkısı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Çirkin, S. (2015). Erken Dönem Güney Sibirya Kültürlerinde Kült Objeleri Ve İnanç Sistemleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı / Arkeoloji Bilim Dalı.
• Çırpıcı, A. (2015). Pazırık Kurganlarından Çıkan Yapıtların Araştırılması, Çağdaş Bir Görüşle Günümüz Sanatlarına Uyarlanması. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Haliç Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tekstil Ve Moda Tasarımı Ana Sanat Dalı.
• Çoban, G. (2020). Kenkol Bölgesinde Hun Kurganları Ve Kültürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Çoruhlu, Y. (1992). Türk Resim Sanatı’nda Hayvan Sembolizmi (2 Cilt) /. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekim, Y. (2006). Pazırık Kurganları, Buluntuları Ve Arkeolojik Açıdan Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı.
• Eraslan Salman, E. (2019). Bozkır Kültüründe Tekstilin Ortaya Çıkışı Ve Kullanım Alanları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Ertaş, H. E. (2017). Asya Hun Devleti Döneminde Tekstil Materyalleri Ve Giyim—Kuşam. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı.
• Galata, Y. C. (2020). Türklerde Kaya Resimleri Ve Mezar Geleneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Güner, H. (2020). Dağlık Altay Karakol Kültürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Güngör, E. (2020). Bozkır Türk Kültüründe Metalin Yeri Ve Önemi (Tarih Öncesi Devirlerden Türklerin İslam Dini Medeniyetine Girişine Kadar). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Gürsoy, M. (2012). Doğu Kazakistan Demir Çağı Kurganları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı.
• Gürsoy, M. (2016). Batı Kazakistan’daki Sarmat Topluluklarının Ölü Gömme Gelenekleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı].
• Hasra, İ. (1996). Hunlar`Dan Günümüze Türk Sanatında Hayvan Figürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Huseynsoy, S. (2019). Tarih Öncesi Devirlerden Kavimler Göçüne Kadar Kafkaslarda Türk Tarihi Ve Kültürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Genel Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Tarih Bilim Dalı.
• İnalcık, G. (2022). Nikolay Fedoroviç Katanov’un Hayatı, Kütüphanesi Ve Türkoloji Alanındaki Eserleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı.
• Kara, F. (2018). Natalya Viktorovna Polosmak’ın Kazı, Araştırma Ve İncelemelerinin Türk Sanatı Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı / Türk İslam Sanatları Bilim Dalı.
• Karcıoğlu, U. (2018). Orta Asya’da Bulunan Bazı Kurganlardaki At Gömüleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Kılıç, L. (2018). Güney Sibirya’da Hun Türklerine Ait Kurganlar, Mezarlar Ve Şehirler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Genel Türk Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Koner, İ. B. (2022). Kırgızistan Balballarının İncelenmesi Ve Uygulamalar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi / Güzel Sanatlar Enstitüsü / Seramik Ve Cam Tasarımı Ana Sanat Dalı.
• Koyunoğlu, F. C. (2019). Avrasya Stepleri Arkeolojisinde İllüstratif Yaklaşımlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı / Türk Sanatı Bilim Dalı.
• Kussainova, D. (2017). Orta Kazakistan’daki Tasmola Kültürü Kurganları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı.
• Kutlu, L. (2022). Berel’deki 36. Kurgan. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Mutlu, İ. (2015). Kırgızistan Tokmak-Buranadaki Taş Balballar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Avrasya Çalışmaları Ana Bilim Dalı / Orta Asya Bilim Dalı.
• Oktay, J. Ö. (2006). Türk Sanatında Grifon Tasvirleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Osman, S. (2022). Kazakistan Almatı Arkeoloji Müzesi Ve Merke Devlet Müzesi’ndeki Saka Seramikleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Öznalbant, N. (2020). Arjan Iı Kurganı Ve Arkeolojik Buluntuların Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Polat, E. (2015). Kırgızistan Bişkek’teki Taş Balballar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Avrasya Çalışmaları Ana Bilim Dalı / Orta Asya Bilim Dalı.
• Sapma, Ş. (2020). Arhangay Eyaleti Hun Kurganları Envanteri Ve Değerlendirilmesi: Gol Mod-2 Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Sazak, G. (2014). Hun Dönemi Türk Motif Ve Sembollerinin Sanata Ve Hayata Yansıması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı.
• Sevinç, E. (2019). Kazakistan’ın Maddi Kaynaklar Çerçevesinde Sosyokültürel Tarihi -Erken Demir Çağı-. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Sızdıkov, B. (2012). Kazakistan Ve Çevresindeki İskit Ve Sarmat Silahları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı.
• Sızdıkov, B. (2016). Batı Kazakistan’daki Sarmat Topluluklarına Ait Silahlar. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı.
• Şengül, F. (2021). Çernolis Kültürü Bağlamında Doğu Avrupa’da Erken Türk Varlığı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Tarih Bilim Dalı.
• Toraman, A. (2018). Arkeolojik Veriler Işığında Altaylarda At Koşumları Ve Savaş Aletleri (İlk Zamanlardan Ix. Yüzyıla Kadar). (Yayımlanmamış Doktora Tezi)., Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Türkoğlu, Ş. B. (2005). Bozkır Kavimlerinde Savaş Taktik, Araç Ve Gereçleri (Başlangıçtan Göktürk Dönemi Sonuna Kadar). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Uzun, N. (2009). Erken Devir Türk Sanatında Kadın Figürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı / Türk İslam Sanatları Bilim Dalı.
• Vural, Ç. (2021). Moskova Devlet Tarih Müzesi’ndeki Kul-Oba Kurganı Eserleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Yılmaz, A. (1999). Pazırık Kurganlarında Bulunmuş At Koşum Takımları Üzerindeki Hayvan Mücadele Sahneleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Yılmaz, A. (2003). Türk Dünyasında Balbalların Dağılımı (3. Cilt). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Badakoğlu, U. (2018). Antik Kaynaklar Ve Güncel Çalışmalar Işığında Sarmatlar—İskitler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı.
• Çoruhlu, Y. (2016). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar. Ötüken, İstanbul.
• Durmuş, İ. (2014). ''Türk Kültür Çevresinde Kültür Adlandırmaları'', Gazi Akademik Bakış, 8(15), 269-298.
• Durmuş, İ. (2016). Türk Kültürüne Giriş. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Ercilasun, K. (2020). Türk Tarihinin Çağları. Ötüken, İstanbul.
• Gömeç, S. (2000). ''İslam Öncesi Türk Tarihinin Kaynakları Üzerine'', Tarih Araştırmaları Dergisi, 20(31), 51-92.
• Sevinç, E. (2019). Kazakistan’ın Maddi Kaynaklar Çerçevesinde Sosyokültürel Tarihi -Erken Demir Çağı-. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
• Taşağıl, A. (2014). ''Avrasya Araştırmalarında Kaynak Anlama Problemi'', Türkiye’de Avrasya Çalışmalarında Metodoloji, (Ed: B. Günay), (Ss. 65-67), İ.Ü. Avrasya Enstitüsü Yayınları İstanbul.