PERS RÖLYEFLERİNDE SAKA (İSKİT) BİREYLERİNİN SAÇ, SAKAL, BIYIK TASARIMI

Yıl 2025, Sayı: 71, 121 - 129, 03.11.2025

Emre Sevinç

https://doi.org/10.30794/pausbed.1611252

Öz

Sakalar MÖ 8. ile MÖ 2. yüzyıllar aralığında Avrasya coğrafyasına, Pers İmparatorluğu ise MÖ 550 ile MÖ 330 yılları aralığında İran merkezli olarak Kuzey Afrika, Balkanlar, Kafkasya, Sırderya ve Hindistan arasındaki bölgeye hâkim olmuştur. İki devlet arasındaki etkileşim Pers rölyeflerinde çok sayıda Saka bireyinin görünümünün ortaya çıkmasına yol açmıştır. Makale bu rölyeflere göre Saka bireylerinin saç, sakal, bıyık tasarımını sunmayı amaçlamaktadır. Makalenin materyali Saka Haumavargā, Saka Tigraxaudā, Saka Tayaiy Paradraya, Skunkha ve Mısır Saka Bireyi örnekleri olarak adlandırılan görünümlerdir. Bulgular bölümünde bu bireylerin saçı, sakalı, bıyığının nasıl olduğu açıklanmıştır. Analiz bölümünde araştırma çerçevesinde ortaya çıkmış olan araştırma soruları üzerinde durulmuştur. Çalışma sonucunda Saka bireylerinin saç, sakal, bıyık tasarımının ortaklık derecesinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bireylerin saçı arkaya doğru uzun bir şekilde kesilmiş, bazı örneklerde top şeklinde bağlanmıştır. Sakalı çene bölgesinde uzun, ucuna doğru sivrilen bir durumdadır. Bıyığı iki yana doğru sakalın üstüne uzatılmıştır ve bütünü hilal şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Saka , İskit , Ahameniş , Skunkha , Persepolis , Nakş-ı Rüstem

HAIR, BEARD AND MUSTACHE DESIGN OF SAKA (SCYTHIAN) INDIVIDUALS ACCORDING TO PERSIAN RELIEFS

Öz

Sakas dominated Eurasian geography between the 8th and 2nd centuries BC, and the Persian Empire, centered in Iran, dominated the region between North Africa, the Balkans, the Caucasus, Syr Darya, and India between 550 BC and 330 BC. The interaction between the two states led to the appearance of many Saka individuals in the Persian reliefs. This study aims to present the hair, beard, and mustache design of Saka individuals according to these reliefs. The material of the study is the appearance of the so-called Saka Haumavargā, Saka Tigraxaudā, Saka Tayaiy Paradraya, Skunkha and Egyptian Saka Individual. In the results section, the hair, beard and mustache of these individuals are explained. In the analysis section, the research questions that emerged within the research framework are emphasized. As a result of the study indicated that the degree of commonality of the hair, beard and mustache design of Saka individuals were high. The hair of the individuals was cut long towards the back, and in some examples, it was tied in the form of a ball. The beard is long in the chin area, tapering towards the tip. The moustache is elongated on both sides towards the top of the beard, and the whole is crescent-shaped.

Anahtar Kelimeler

Saka , Scythian , Achaemenid , Skunkha , Persepolis , Naqsh-e Rostam

Kaynakça

• Burchard, B. (2008). “Sacae”, Brill’s New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World: Antiquity, C. 12, ss. 821-822, (Ed: H. Cancik & H. Schneider), Brill.
• Calmeyer, P. (2009). Die Reliefs der Gräber V und VI in Persepolis, Verlag Philipp von Zabern, Mainz.
• Colburn, H. P. (2014). The Archaeology Of Achaemenıd Rule In Egypt. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Michigan Üniversitesi
• Duran, M. (2019). “Pers (Akhaimenid) Bağlamında Sakalar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21/3, 731-761.
• Durmuş, İ. (2012). İskitler, 4. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Heidemarie, K. (2001). Persepolis: Glänzende Hauptstadt des Perserreichs, Philipp von Zabern, Mainz.
• Lecoq, P. (1997). Les İnscriptions de la Perse Achéménide, Gallimard, Paris.
• Memiş, E. (2018). Eski İran Tarihi: Medler, Persler, Partlar, Ekin, Bursa.
• Sancisi-Weerdenburg, H., ve Kuhrt, A. (2002).  “Achaemenids”, Brill’s New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World: Antiquity, C. 1, ss. 77-79, (Ed: H. Cancik & H. Schneider), Brill
• Schmidt, E. F. (1957). Persepolıs II Contents Of The Treasury And Other Dıscoverıes, Chicago University Press, Chicago.
• Schmidt, E. F. (1970). Persepolis III: The Royal Tombs and Other Monuments, Chicago University Press, Chicago.
• Sevinç, E. (2024). Erken Saka Dönemi Doğu Avrasya Coğrafyası Elit Kurganlarındaki Altın Giyim Kuşam Kompozisyonları -Tarbağatay ve Sarıarqa Buluntu Sahaları Örneğinde-. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi
• Shahrokh, R. (2002). “Assessing the Damage: Notes on the Life and Demise of the Statue of Darius from Susa”, Medes and Persians: Reflections on Elusive Empires, (Ed: M. A. Lourie), The Department of the History of Art University of Michigan, Michigan.
• Trümpelmann, L. (1988). Persepolis: Ein Weltwunder der Antike, Philipp von Zabern, Münih.
• Von Bredow, I. (2008). “Scythae” Brill’s New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World: Antiquity, C. 13, ss. 149-160, (Ed: H. Cancik & H. Schneider), Brill.
• Walser, G. (1966). Die Völkerschaften auf den Reliefs von Persepolis, Gebr Mann, Berlin.