Eski Anadolu Türkçesinde Aruz Vezni ve Uyağın Zarf-fiil Eklerine Etkisi

Yıl 2017, Sayı: 26, 90 - 113, 01.01.2017

Erkan Salan

Öz

Eski Anadolu Türkçesi, yazılı kaynaklar bakımından Türkçenin en zengin tarihî dönemlerinden biridir. Bu dönemde manzum, mensur ve manzum-mensur karışık olmak üzere pek çok eser yazılmıştır. Bu değerli eserler, dönemin dili açısından oldukça önemlidir. Bunlar içerisinde manzum eserler dikkate değer bir konuma sahiptir. Aruz vezni ve uyak, manzum eserlerin vazgeçilmez unsurlarıdır. Bunlar, şairin ve şiirin değerini belirleyen önemli unsurlar olarak görülmüştür. Bu yüzden vezin ve uyak bakımından kusursuz şiirler, şairler için mükemmelliğin göstergelerinden biridir. Dolayısıyla dizeleri çeşitli vezin kalıplarına uydurma ve dizeler arasında uyak oluşturma arzusu ve çabası, Türkçenin ek kullanımını çeşitli yönlerden etkilemiştir. Zarf-fiil ekleri, bu etkilenmenin somut örneklerinden biri olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada {-AldAn / -alıdan}, {-erek}, {-ıraḳ}, {-IncAk}, {-icegez}, {-incegez}, {-ıcaġġaz}, {-mege}, {-i}, {-U}, {-UbAn}, {-UbAnI}, {-Up} gibi zarf-fiil eki biçimlerinin ve {-er} sıfat-fiil ekinin vezin ve uyağın etkisiyle ortaya çıkan farklı kullanımları, Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılmış çeşitli eserlerden alınan örneklerle dikkatlere sunulmuştur. Bu tarz yapıların tespitinin ve değerlendirilmesinin Eski Anadolu Türkçesi araştırmalarına farklı bir bakış açısı getirebileceği ve katkı sağlayabileceği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, zarf-fiil Ekleri, aruz vezni, uyak

The Effect of Aruz Meter and Rhyme On Gerund Suffixes In Old Anatolian Turkish

Öz

Old Anatolian Turkish is one of the richest historical periods of Turkish in terms of written sources. Numerous works were written in that period in the form of verse, prose and mixed verse and prose. These valuable works are quite important in terms of the language of the period. Works in the verse form occupy a noteworthy place among them. Aruz meter (prosody) and rhyme are indispensible elements of works in the verse form. They were regarded as important elements that determined the value of the poet and the poem. Therefore, poems flawless in terms of meter and rhyme are among the concrete indicators of perfection for poets. Hence, efforts aimed at adjusting lines to various patterns of meter and forming rhymes between lines affected the use of suffixes in Turkish in different ways. Gerund suffixes can be regarded as concrete examples of this effect. In this study, different uses of forms of gerund suffixes such as {-AldAn / -alıdan}, {-erek}, {-ıraḳ}, {-IncAk}, {-icegez}, {-incegez}, {-ıcaġġaz}, {-mege}, {-i}, {-U}, {-UbAn}, {-UbAnI} and {-Up} and the participle {-er} that arose as a result of meter and rhyme were presented to the attention of readers through examples taken from various works written in the Old Anatolian Turkish period. It is believed that identification of such patterns and their evaluation will bring a new perspective and contribute to studies in the field of Old Anatolian Turkish.

Anahtar Kelimeler

Old Anatolian Turkish, gerund suffixes, aruz meter, rhyme