EMİN ÖZDEMİR’İN ÇOCUK KİTAPLARINA DEĞERLER EĞİTİMİ BAĞLAMINDA BİR BAKIŞ: BİR ÇÖZÜMLEME ÇALIŞMASI

Yıl 2018, Sayı: 31, 63 - 85, 13.04.2018

Beytullah Karagöz

https://doi.org/10.30794/pausbed.414620

Cited By: 14

Öz

Değerleri
toplumda kalıcı hale getirmenin, güzel insan yetiştirmenin ve toplumu eğitmenin
en iyi yolu temel kodları çocukluktan itibaren bireye benimsetmektir. Kurgusal nitelikli çocuk edebiyatı yapıtları  zengin ortam
hazırlayıcılar olarak bilgi görgü aktarımı, duyarlılık aşılama bakımından
işlevseldir.

Bu kitaplar olumlu söylem ve davranışlardan
örnekler sunarak iyi, doğru ve güzele yönlendirme; olumsuzluk taşıyanlardan
kaçındırma adına yararlı birer araçtır. Yazınsal
anlatılarda, anlatıcının aktardığı bir öykünün gerisinde ağırlıklı olarak iyi
ve kötü, haklı ve haksız, adaletli ve adaletsiz, yaşam ve ölüm vb. karşıtlıklar
çevresinde odaklanan bir anlayış, bir değerler dizgesi saklıdır. Bu bağlamda
yazınsal anlatılarda söz konusu olan, değerler dünyasına ilişkin görüşler
toplamıdır (Aktulum, 2017). Bu düşünceden yola çıkarak çalışmada Emin
Özdemir’in kurgusal nitelikli çocuk kitaplarını değerler eğitimi bağlamında
incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma veri toplama yöntemlerinden
doküman incelemesi kullanılmıştır. Değerlerin belirlenmesinde Türkçe Dersi
Taslak Öğretim Programı’nda (2017) ve Nevzat Tarhan’ın Güzel İnsan Modeli adlı
kitabında belirtilen sınıflandırma esas alınmıştır. İncelemenin veri kaynağını
Emin Özdemir’in Bizler Büyüyünce, Mutlukent’in Yöneticisi, Ölümsüzlük Gezegeni,
Yalnızlığı Seven Kırlangıç ve
Yarışmalar Kenti adlı yapıtları oluşturmaktadır. Türkçe Dersi Taslak Öğretim
Programı’nda 33, Güzel İnsan Modeli kitabında 23 değer bulunmaktadır. 12 değer
her iki metinde de geçtiği için toplamdan çıkarılmıştır. Yapıtlar 44 değere
göre incelenmiştir. Emin Özdemir’in yapıtlarında en çok yer alan değerlerin
sırasıyla sevgi (166), arkadaşlık (97) ve yardımlaşma (40) olduğu
bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Emin Özdemir, çocuk kitapları, değerler eğitimi, Güzel İnsan Modeli

Kaynakça

• Acat, M. B. ve Aslan, M. (2012). "Yeni bir değer sınıflaması ve bu sınıflamaya bağlı olarak öğrencilere kazandırılması gereken değerler", Kuram ve Uygulama Eğitim Bilimleri, 12(2), 1461-1474. Akbaş, O. (2004). "Türk Milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının (değerlerinin) ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinde gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi", Değerler ve Eğitimi Uluslar Arası Sempozyumu, İstanbul 26- 28 Kasım 2004. Aktulum, K. (2017). “Yazınsal metinlerde değerlerin yazınbilimi”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 18 (18), 1-16. Aslan, C. (2015). “Çocuk edebiyatı yapıtlarının çevre sorunlarını yansıtışı bağlamında incelenmesi”, International Journal of Human Sciences, 12(2), 1818-1852. Aşıcı, M. (2006). İlköğretimde Alan Öğretimi içinde. İlköğretimde Okuduğunu Anlama Etkinlikleri Etkinliklerle Türkçe Öğretimi. 159- 178. Morpa Kültür Yayınları, İstanbul. Atılgan, A. (2011). Emin Özdemir’in dil, edebiyat ve eğitim anlayışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi. Aydın, M. (2003). "Gençlerin değer algısı: Konya örneği", Değerler Eğitimi Dergisi, 3, 121- 144. Aydın, M. (2011). "Değerler, işlevleri ve ahlak", Eğitime Bakış Dergisi, 1 (19), 39-45. Aydoğdu, H. (2017). Göğüne Sığmayan Bulut (Emin Özdemir Kitabı), Akılçelen Kitaplar, Ankara. Balcı, A. ve Yanpar-Yelken, T. (2010). "İlköğretim öğretmenlerinin değer kavramına yüklediği anlamlar", Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90. Batur, Z. ve Yücel, Z. (2012). "Ahmet Efe’nin çocuk hikâyelerinde değerler eğitimi ve hikâyelerin Türkçe eğitimine katkısı", Turkish Studies,7/4, 1031-1049. Beldağ, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi. Biçer, S. (2013). Değerler eğitimi açısından Mehmet Akif Ersoy’a ait “Safahat” adlı eserin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi. Braithwaite, V. A. ve Blamey, R. (1998). "Consensus, stability and meaning in abstract social values", Australian Journal of Political Science, 33, 363–380. Burkaz, V. (2014). “Platon ve Rousseau’da insan doğası bağlamında eğitim”, Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 101-112. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (Geliştirilmiş 10. baskı), Pegem A Yayıncılık, Ankara. Cengiz, Ş. ve Duran, E. (2017). Okul öncesi dönemine ait hikâye ve masallardaki değerlerin incelenmesi, Eğitim ve Bilim Dergisi, 1-29. Çam, Z., Çavdar, D., Seydooğulları, S. ve Çok, F. (2012). “Ahlak gelişimine klasik ve yeni kuramsal yaklaşımlar”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1211- 1225. Demir, T. ve Özdemir, B. (2013). "Türkçe eğitiminde Karagöz/Gölge oyunları ile değer öğretimi", Değerler Eğitimi Dergisi, 11 (25), 57-89. Ekşi, H. ve Katılmış, A. (2011). Karakter Eğitimi, 1. Basım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Elbir, B. ve Bağcı, C. (2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi, Turkish Studies, 8/1, 1321-1333. Erdem, A. R. (2003). "Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler", Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4), 55-72. Friedman, B., Kahn, P. H., Jr., Borning, A. ve Huldtgren, A. (2006). Value sensitive design and information systems. In P.Zhang & D.Galletta (Eds.), Human-computer interaction in management information systems: Foundations. M. E. Sharpe, New York Girmen, P. (2013). "Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi", Değerler Eğitimi Dergisi, 11 (25), 117-142. Gündoğan, A. O. (2013). Değer sorunu ve erdem. http://www.aliosmangundogan.com/PDF/Makale/Ali-Osman-Gundogan-Deger-Sorunu veErdem.pdf adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 08.06.2017. Güngör, E. (2010). Değerler Psikoloji Üzerinde Araştırmalar, 4. Basım, Ötüken Yayınları, İstanbul. Güven, A. Z. (2014)."Türk efsanelerinin değerler eğitimi bakımından incelenmesi", Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (26), 225-246. Halstead, J. M. ve Taylor, M. J. (2000). "Learning and teaching about values: a review of recent research", Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202. Harecker, G. (2012). “Teaching Values at School: a Way to Reach a Better Understanding in Our World.”, in Conference Proceedings New perspectives in Science Education, Florence, Italy: Pixel, University Press. Kantar, Ş. (2014). İlköğretim 4 ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde 100 Temel Eser Yoluyla Değerler Eğitimi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi. Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre İlköğretim 6 ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Değerlerin İncelenmesi (Muğla İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi. Karahan, A. (2010), “Emin Özdemir”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (Özel Sayı: 700. Sayı) S: 700, 543-550. Karakaş, Z. (2015). “Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri”, Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80. Karakuş, N. (2015). "Okul öncesi döneme hitap eden tema içerikli çizgi filmlerin değerler eğitimine katkısı yönünden değerlendirilmesi (Niloya örneği)", Değerler Eğitimi Dergisi, 12 (30), 251-277. Karaman-Kepenekci, Y. ve Aslan, C. (2013). "Ortaöğretim okullarına önerilen 100 Temel Eser’deki romanlarda insan hakları üzerine bir çözümleme", Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(168),183-197. Katı, Y. (2015). Yavuz Bahadıroğlu'nun çocuk hikâyelerinde değerler eğitimi ve söz varlığı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi. Kaynak, L. (2012). Değerler Eğitimi Bağlamında Sevinç Çokum’un Hikâyelerinin Analizi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdemiz Üniversitesi. Kuçuradi, İ. (2013). İnsan ve Değerleri, 5. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara. Kula, O. B. (2010). Hegel Estetiği ve Edebiyat Kuramı 1, 1. Basım, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü'nün Romanlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi. Melanlıoğlu, D. (2008). "Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları", Eğitim ve Bilim Dergisi, 33 (150), 64-73. Mengüşoğlu, T. (1988). İnsan Felsefesi, Remzi Kitapevi, İstanbul. Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. 3.Basım, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. Miles, M. B. ve Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nd Edition). SAGE Publications. Miller, D., Coleman, J., Connolly, W. ve Ryon, A. (1994), Blackwell'in Siyasal Düsünce Ansiklopedisi, (Çev. Bülent Peker- Nevzat Kıraç), Ümit Yayınları, Ankara. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006a). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları. http://www.meb.gov.tr adresinden erişildi, Erişim Tarihi: 09.06.2017. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014b). Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBÖGM) Değerler Eğitimi Protokolü. http://www.meb.gov.tr adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 09.06.2017. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014c). “19. Milli Eğitim Şura Kararları”, http://www.meb.gov.tr adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 09.06.2017. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017d). Türkçe dersi öğretim programı. MEB Yayınları, Ankara. Mocan, A. (2011). Abdullah Ziya Kozanoğlu'nun tarihî romanlarındaki değerlerin Türkçe eğitimi açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi. Moğul, S. (2012). Mehmet Akif Ersoy'un Safahat İsimli Eserinin Türkçe Eğitimi ve Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi. Özbay, M. ve Tayşi, E. K. (2011). "Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe öğretimi ve değer aktarımı açısından önemi", Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (1), 21-31. Özdemir, E. (2006). Mutlukent’in Yöneticisinin Yaradılış Öyküsü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözümleri). (Yayıma Hazırlayan: Prof. Dr. Sedat Sever). Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara. Özdemir, E. (2007). Yazınsal Türler, 6. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara. Özdemir, E. (2011). Yalnızlığı Seven Kırlangıç, Kök Yayıncılık, Ankara. Özdemir, E. (2012). Bizler Büyüyünce, Özyürek Yayınevi, Ankara. Özdemir, E. (2015). Ölümsüzlük Gezegeni, Kök Yayıncılık, Ankara. Özdemir, E. (2017). Mutlukent’in Yöneticisi, Kök Yayıncılık, Ankara. Özensel, E. (2003). "Sosyolojik bir olgu olarak değer", Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 217-240. Özlem, D. (2002). Değerler Sorununda Nesnelcilik/Mutlakçılık Ve Öznelcilik/Rölativizm Tartışılması Üzerine, Bilgi ve Değer: Bilgi ve Değer Sempozyumu Bildirileri. Şehabettin Yalçın. (ed). Vadi yayınları, Ankara. Popper, K. R. (2012). Bilimsel Araştırmanın Mantığı, 5. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Robb, W. (1998). "What is values education and so what?", Journal of Values Education, 1(1), 1-13. Schwartz, S.H. ve Bilsky, W. (1990). “Toward a Theory of the Unıversal Content and Structure of Values: Extensions and Cross-Cultural Replications."Journal of Personality and Social Psychology, 53, 550-562. Sever, S. (2012). Çocuk ve Edebiyat, 6. Basım, Tudem Yayınları, İzmir. Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü,1. Basım, Tudem Yayınları, İzmir. Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim Bakanlığının 2005 Yılında Tavsiye Ettiği 100 Temel Eser Yoluyla Türkçe Eğitiminde Değerler Öğretimi Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi. Şirin, M. R. (2007). Çocuk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış, Kök Yayıncılık, Ankara. Tarhan, N. (2017). Değerler Psikolojisi ve İnsan, Güzel İnsan Modeli, Timaş Yayınları, İstanbul. Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Ülken, H. Z. (1965). Değerler Kültür ve Sanat, Kâğıt ve Basım Matbaası, İstanbul. Yavlal N. (Ed.) (2014). Etik Çocuk: Değerler Eğitimi İçin Bir Kılavuz Denemesi. Uluslararası Şeffaflık Derneği, İstanbul. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, 8. Basım, Seçkin Yayınları, Ankara.