TÜRK KÜLTÜRÜNÜN DEĞER YARGILARINI YANSITAN KİLİM MOTİFLERİNE TASARIM AÇISINDAN ALTERNATİF BİR YAKLAŞIM; KAAT’I SANATINDA UYGULAMALARI

Yıl 2019, Sayı: 35, 341 - 352, 26.04.2019

Zeynep Balkanal

https://doi.org/10.30794/pausbed.450535

Öz

Anadolu
insanı kilim motiflerine çok çeşitli anlamlar yükleyerek dokumalarını
oluşturmuştur. Kilim motiflerinin çok zengin çeşitliliğe sahip oluşu birçok
sanat dalını da estetik yönden etkilemektedir. Bu sanat dallarından bir tanesi
de kaat’ı sanatıdır.

Kaat’ı
sanatı bir motif veya yazı örneğinin kâğıt veya deriden oyulması suretiyle
meydana getirilen eserlere verilen addır. Kaat’ı sanatının farklı materyal ve
tasarımlarla uygulanabilirliğini göstermek ve kaat’ı sanatına kilim motifleri
ile farklı bir boyut kazandırmak amacıyla kurutulmuş doğal yapraklar üzerine
kilim motifleri değişik şekillerde tasarımları yapılarak uygulanmıştır. Tasarım
sürecinde alışılmışın dışında ve daha önce yapılmamış farklı bir görsellikte
hem malzeme hem de teknik açısından kendine has bir özellik taşıyan özgün
eserler oluşturulmuştur.

Makalede
Türk kültüründe zengin çeşitliliğe sahip olan kilim motiflerinin taşıdığı
sembolik ve ikonografik anlamlar (evlenme, doğum ve çoğalma ile ilgili
motifler, nazardan ve çeşitli kötülüklerden korunma amaçlı motifler, bereketi
ve mutluluğu simgeleyen motifler gibi) üzerinde durulmuş ve kaat’ı sanatında
uygulamaları tasarım açısından incelenerek örnekleri ile aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dokuma, Motif, Kaat’ı, Tasarım

Kaynakça

• Arıoğlu, İ. E. ve Aydoğdu Atasoy Ö. (2015). Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Geleneksel El Sanatları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (16) 109-126. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9058, Ankara-Turkey.
• Bayraktaroğlu, S. (1991). Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Halı-Kilim Tesbit ve Tescil Çalışmaları. acikerisim.fsm.edu.tr: 8080/xmlui/bitstream/handle/ 11352/895/Bayraktaroğlu.pdf. (30. 03. 2018)
• Çakmakoğlu Kuru, A. (2017). Anıtkabir’deki Renkli Taş Süslemeler–İkonografik Bir Yaklaşım-. Sanat Tarihi Dergisi, XXVI/1, Nisan, ISSN 1300-5707.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Antropoloji-Arkeoloji-Mitoloji Dizisi: 10, 1. Basım, Kabalcı Yayınevi, ISBN: 975-8240-11-0, İstanbul.
• Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, ISBN: 9751612829, 1. Baskı, Ankara.
• Deniz, B. (2010). Anadolu-Türk Halı ve Düz Dokuma Yaygılarında Bazı Motiflerin İsimlendirilmesi. Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt 3, Sayı 5 (3) Antalya.
• Durul, Y. (1974). “Anadolu Kilimlerinin Teşhisi ve İmler”, Birinci Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Durul, Y. (1987). Türk Kilim Motifleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Etikan, S. (2007). “Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri”, ICANAS 38, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Etikan, S. ve Kılıçarslan, H. (2012). Düz Dokumalarda Nazar İnancı ve Göz Motifi. ART-E SDÜ Güzel Sanatlar Hakemli Dergisi, Kasım-Aralık, Sayı: 10, ISNN: 1308-2698, Isparta.
• Erbek, G. (1986). Anadolu Motifleri Sergisi Sergi Kataloğu, İzmir Resim ve Heykel Müzesi, İzmir Alman Kültür Merkezi.
• Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İbrahimgil, M. (2002). Makedonya’da Türk Mimarisinde Görülen Sembolik Motifler, Ankara.
• Karahan, R. (1992). Konya Müzelerinde Bulunan Kilimler. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Konuk, M. (2009). Karaman ve Çevresindeki Dokumalar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• MEGEP (2011). İnsan Figürlü Motif Çizimi, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Mesara, G. (1998). Türk Sanatında İnce Kâğıt Oymacılığı (Katı’), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın No: 215, Sanat Dizisi: 35, Minpa Basımevi, Ankara.
• Mülayim, S. (1998). “Tanımsız Figürlerin İkonografisi”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs, Kayseri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi, II. Cilt, Ankara.
• Önlü, N. (2004). Tasarımda Yaratıcılık ve İşlevsellik Tekstil Tasarımındaki Konumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Erzurum.
• Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri Terimleri Sözlüğü, Sebat Ofset Matbaacılık, Konya.
• Sevim, K. ve Canay, A. (2013). Anadolu’da Üretilen Kilim Motiflerinden Bukağı Motifi ve Bu Motiften Çıkan Seramik Çalışmalar. İdil Sanat Dergisi, 2(6), 60-70.