OSMANLI DEVRİ DENİZLİ’DE SALGIN HASTALIKLAR

Yıl 2020, Sayı: 38, 163 - 176, 29.01.2020

Kamuran Şimşek

https://doi.org/10.30794/pausbed.644266

Öz

Tarih
boyunca salgın hastalıklar dünyanın her bölgesinde devletleri ve toplumları
derinden etkileyen olaylardan biri olmuştur. Belirli bir bölgede ortaya çıkan bulaşıcı
hastalıklar ticaret, savaş ve göç gibi nedenlerden ötürü diğer bölgelere de
sıçramış ve büyük ölümlere sebebiyet vermiştir. Toplumlar arasında ekonomik,
siyasi ve kültürel etkileşim arttıkça salgın hastalıkların yayılma hızı da
fazlalaşmıştır. İç Batı Anadolu’nun kavşak noktalarından birisi olan Denizli,
verimli toprakların üzerinde yer almasından dolayı tarihin her döneminde
insanlar tarafından yerleşilen bir konuma sahip olmuş, coğrafi özelliklerinden
dolayı Anadolu’da ortaya çıkan medeniyetlerle daima münasebet kurmuş ve Anadolu
ile çevre toplumlarının egemenlik mücadelelerine tanıklık etmiştir. Yolların
kesişim noktasında yer alması ve ekonomik verimliliğinin yüksek olmasından
dolayı tarihin erken devirlerinden itibaren insanların dikkatini çeken bir yerleşim
yeri olmuştur. Bu çalışmada, jeopolitik konumu nedeniyle Anadolu’nun önemli
kentlerinden birisi olan Denizli’de meydana gelen veba, kolera, sıtma, tifo,
humma gibi salgın hastalıklar ile bu hastalıkların yayılmasını engellemek
amacıyla yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Denizli, Kolera

Kaynakça

• Osmanlı Arşivi Kaynakları
• Cevdet Sıhhıye (C. SH.) 17/823.
• Dahiliye Nezâreti İdare. (DH. İD.) 50-2/10; 142/4.
• Dahiliye Nezâreti İdare-i Umumiye (DH. İ. UM.) 80/34.
• Dahiliye Nezareti Mebani-i Emiriye-Hapishaneler Müdüriyeti (DH. MB. HPS.) 77/35; 78/79.
• Dahiliye Nezareti Mebani-i Emiriye-Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik (DH. MB. HPS. M.) 7/64.
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi. (DH. MKT.) 66/30; 136/2; 506/20; 1482/115; 1495/30; 1502/83; 1510/16; 1514/57; 1522/106; 1550/49; 1561/96; 2002/11; 2013/124; 2024/99; 2410/90.
• Dahiliye Nezâreti Tesrî-i Muamelât (DH. TMİK. S.) 61/69; 66/20.
• Dahiliye Nezâreti Umur-ı Mahalliye-i Vilayât Müdüriyeti. (DH. UMVM.) 79/32; 80/20.
• Hariciye Nezâreti Mektubî Kalemi. (HR. MKT.) 1/42.
• İrade Dahiliye (İ. DH.) 180/9832.
• İrade Hususi. (İ. HUS.) 16/53.
• Meclis-i Vükela (MV.) 34/65.
• Sadaret Mektubî Kalemi (A. MKT.) 134/4.
• Sadaret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi. (A. MKT. MHM.) 345/66.
• Şura-yı Devlet (ŞD.) 1396/9; 2926/26.
• Yıldız Perakende Askerî Maruzât. (Y. PRK. ASK.) 94/55.
• Yıldız Perakende Umum Vilayetler Tahriratı. (Y. PRK. UM.) 28/66; 28/75.
• Gazete, Araştırma Eserler ve Makaleler
• Ak, M. (2011). “19. Yüzyılda Antalya’da Kolera Salgını”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/17, 254-268.
• Ayar, M. (2005). Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895). (Yayınlanmış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi.
• Ayar, M. ve Tarık Özçelik. (2015). “XIX. Asır Ortalarına Kadar Osmanlı’da Veba Salgınlarının Tarihçesi”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, (Ed. İbrahim Başağaoğlu, Ahmet Uçar ve Osman Doğan), Çamlıca, İstanbul.
• Dağlar, O. (2007). “Denizli ve Çevresinde Kolera Salgını ve Salgınla Mücadele”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, 6-8 Eylül 2016, Bildiriler I, (Ed. Ayfer Özçelik, M. Yaşar Ertaş, Yusuf Kılıç, Yasemin Avcı, Süleyman İnan, Selim Parlaz), Fakülte, 368-374.
• Gül, A. (2009). “XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık)”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, 239-270.
• Hot, İ. (2015). “Tanzimat Sonrası Osmanlı’da Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, (Ed. İbrahim Başağaoğlu, Ahmet Uçar ve Osman Doğan), Çamlıca, İstanbul.
• Karlıkaya, E. (2015). “Osmanlı Devleti’nin Sağlığa ve Tıbba Verdiği Ehemmiyet”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, (Ed. İbrahim Başağaoğlu, Ahmet Uçar ve Osman Doğan), Çamlıca, İstanbul.
• Özdemir, H. (2010). Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), Tarih Vakfı Yurt, İstanbul.
• Sabah, No. 1475-1545. (H. 13 Ra 1311/M. 24 Eylül 1893- H. 23 Ca 1311/M. 2 Aralık 1893).
• Sarıyıldız, G. (2001). “Karantina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, 463-465.
• Uludağ, O. Ş. (1938). “Son Kapitülasyonlardan Biri Karantina”, Belleten, 2/7-8, 1938, 445-467.
• Uludağ, O. Ş. (2010). Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği, (Haz. Esin Kahya), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Yaşayanlar, İ. (2017). “Osmanlı Devleti’nde Kamu Sağlığının Kurumsallaşmasında Koleranın Etkisi”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Salgın Hastalıklar ve Kamu Sağlığı, (Ed. Burcu Kurt ve İsmail Yaşayanlar), Tarih Vakfı Yurt, İstanbul 2017.
• Yıldırım, N. (2014). 14. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar-Hastaneler-Kurumlar Sağlık Tarihi Yazıları I, Tarih Vakfı Yurt, İstanbul.
• Yıldız, F. (2014). 19. Yüzyıl’da Anadolu’da Salgın Hastalıklar (Veba, Kolera, Çiçek, Sıtma) ve Salgın Hastalıklarla Mücadele Yöntemleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 6/1, 23-55.