ALLIANCE ISRAELITE UNIVERSELLE: OSMANLI YAHUDİLERİNİN DÖNÜŞÜMÜNDE BİR İTİCİ GÜÇ

Yıl 2020, Sayı: 40, 257 - 267, 29.06.2020

Evrim Görmüş

https://doi.org/10.30794/pausbed.675327

Öz

Yahudiler farklı coğrafyalarda yaşasalar da 18. yüzyıla kadar dinsel geleneklere dayanan benzer bir yaşam sürmüşlerdir. Fakat bu benzerlik Aydınlanma ve Fransız Devrimi ile gelen hukuki ve siyasi özgürleşme, sanayi kapitalizmi, haskala (18. yüzyılın ortasında başlayan Yahudi Aydınlanması) gibi gelişmeler ile birlikte değişime uğramış, bu sürecin sonunda Batı Avrupa ve Doğu Yahudileri arasında önemli farklılıklar oluşmuştur. Batı Yahudilerinin doğuda yaşayan Yahudilerin kötü hayat şartlarından ticaret, basın gibi yollarla haberdar olmaya başlamaları ile ‘Doğu Yahudiliği Sorunu’ tartışılır hale gelmiştir. Alliance Israélite Universelle (Evrensel Yahudi Birliği) ‘yozlaşmış’ ve ‘geri kalmış’ olarak nitelendirilen Orta Doğu ve Kuzey Afrika Yahudilerinin hukuksal ve toplumsal özgürlüklerine kavuşmalarını sağlamak amacıyla 1860 yılında Fransız Yahudileri tarafından kurulmuştur. Doğu Yahudilerini ‘yenileştirme’ hedefinin kurumsal-örgütsel yapısını kuran Alliance Israélite Universelle için eğitim, yenileştirme unsurunun ana öğesi olmuştur. Bu makale örgütün özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nda açmış olduğu Alliance okullarının Osmanlı Yahudi cemaatinin dönüşümündeki etkisini, cemaatin batılılaşması ve sekülerleşmesi kapsamında incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alliance Israélite Universelle, modernleşme, azınlıklar, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Boum, A. (2010). "Schooling in the Bled: Jewish Education and the Alliance Israélite Universelle in Southern Rural Morocco, 1830-1962." Journal of Jewish identities, Cilt 3, Sayı 1, s.1-24.
• Der Matossian, B. (2011). "Administrating the Non-Muslims and "The Question of Jerusalem" after the Young Turk Revolution," Faculty Publications, Department of History. 181.http://digitalcommons.unl.edu/historyfacpub/181
• Eldem V. (1970). Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Ertuğrul,H. (2002).Kültürümüzü Etkileyen Okullar, Nesil Yayınları, İstanbul.
• Frankel, J. (2000). “Jewish Politics and the Press: The reception of the Alliance Israélite Universelle”, Jewish History, Cilt 14, Kluwer Academic Publishers, Netherland.
• Frankel, J. (1997). The Damascus Affair: Ritual Murder, Politics and the Jews in 1840, Cambridge University Press,Cambridge
• Galanti, A. (1995). Türkler ve Yahudiler, Gözlem Yayıncılık, İstanbul.
• Güleryüz, N. (1993). Türk Yahudileri Tarihi, Gözlem Yayıncılık, İstanbul .
• Headrick, I. (2019): “A Family in Iran: Women Teachers, Minority Integration, and Family Networks in the Jewish Schools of the Alliance Israélite Universelle in Iran, 1900–1950,” The Journal of the Middle East and Africa, DOI: 10.1080/21520844.2019.1663758
• Land, J. A. (2006). Corresponding Lives: Women Educators of the Alliance Israélite Universelle School for Girls in the City of Tunis, 1882-1914. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Los Angelas Üniversitesi, California.
• Levy, A. (2002). “Professional Jewish Women in Turkey in the Early Twentieth Century: The Case of Education”, Hadassah International Research Institute on Jewish Women, http://worldcat.org/identities/lccn-no00092859/
• Levy, A. (1994). The Jews of the Otoman Empire, Darwin Pres, Princeton, N.J.
• Malino, F. (2000). “Prophets in Their Own Land?: Mothers and Daughters of the Alliance Israélite Universelle,” Nashim: A Journal of Jewish Women's Studies & Gender Issues, Cilt 3, Sayı 1,s. 56-73.
• Molho, R. (1993). “ Education in the Jewish Community of Thessaloniki in the Beginning of the Twentieth Century,” Balkan Studies, Cilt 34, Sayı, s.259-269.
• Navon. A.H. (1935) Les 70 ans de I’Ecole Normale Israélite Orientale, Paris: Durlacher.
• Penslar, D. (2000). “The Press and the Jewish Public Sphere Jewish History,” Vol. 14, No. 1, pp.3-8.
• Rodrigue, A. (1997). Türkiye Yahudilerinin Batılılaşması: Alliance Okulları, Ayraç Yayınevi, Ankara.
• Rodrigue, A. (1993). Images of Sephardi and Eastern Jewries in Transition : The Teachers of the Alliance Israélite Universelle, 1860-1939, University of Washington Press, Seattle.
• Rodrigue, A. (1990), French Jews, Turkish Jews : The Alliance Israélite Universelle and the Politics of Jewish Sschooling in Turkey, 1860-1925, Indiana University Press, Bloomington.
• Sciarcon, J. (2017). Educational Oases in the Desert: The Alliance Israelite Universelle's Girls' Schools in Ottoman Iraq, 1895-1915. SUNY Press, New York.
• Shapiro, A. (1985). Housing the Poor of Paris, 1850-1902, University of Wisconsin Press, Madison.
• Shaw,S.J (1991). The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, Springer,London.
• Stein, S. (2000). “Creating a Taste For News: Historicizing Judeo-Spanish Periodicals of the Ottoman Empire”Jewish History, Cilt 14, Kluwer Academic Publishers, Netherland.