SEYYAHLARIN GÖZÜYLE ANTAKYA ŞEHRİ (10. - 19. YÜZYILLAR ARASI)

Yıl 2020, Sayı: 40, 227 - 246, 29.06.2020

Emrah İstek

https://doi.org/10.30794/pausbed.689549

Cited By: 2

Öz

Hatay ilinin merkez ilçesi olan Antakya, geçmişi Milattan önceye dayanan kadim bir şehirdir. Antakya içinde barındırdığı tarihi yapıları ve farklı semavi dinlerin beraberce yaşadığı bir kent olması dolayısıyla, geçmişte olduğu gibi günümüzde de rağbet gösterilen bir merkez konumundadır. Bu çalışmada 10.-19. yüzyıllar arasında Antakya’ya yolu düşen Müslüman, Hristiyan ve Yahudi seyyahların eserlerindeki Antakya tasvirleri ele alınmıştır. Seyyahların çoğunluğu ise Avrupa’dan gelen Hristiyan kökenli gayrimüslim gezginlerdir. Bunların yanı sıra yine bu kenti görmüş yabancı kronik yazarlarının Haçlı Savaşlarını konu alan eserlerindeki Antakya tasvirleri başvurulan eserler arasındadır. Sayıları yirmiyi bulan seyahatnamelerdeki bilgiler çerçevesinde Antakya şehrinin mimari özellikleri ile şehirde yaşayan halkın dini, içtimai ve demografik durumları hakkında birinci elden gözleme dayalı tasvirler değerlendirilmiştir. Böylece seyyahların verdikleri bilgilerle, birçok dini ve kültürel çeşitliği barındıran Antakya’nın zengin şehir resminin ortaya çıkartılması hedeflenmiştir. Seyahat notlarında tespit edilen şehrin genel yapısı ve sur planları gibi nadide çizimlere de çalışma da yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Hatay, Seyyah, Seyahatname, Osmanlı

Kaynakça

• Ahmet Özkılınç, Coşkun A., vd. (2010). 397 Numaralı Haleb Livâsı Mufassal Tahrîr Defteri ( 943 / 1536 ) I. Defter-i Hâkânî Dizisi: XVI, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Arık, F. Ş. (1992). "Selçuklular Zamanında Anadolu’da Meydana Gelen Depremler", AÜ Tarih Araştırmaları Dergisi, 16/27, 13-32.
• Ayan, E. (2013). Anonim Haçlı Tarihi, Selenge Yayınları, İstanbul.
• Aydın, M. (2003). "Antakya ve Tarsus Eksenli İlk Dönem Hıristiyanlığına Bir Bakış", Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/15, 5-16.
• Baroqiére, B. d. (2000). Betrandon de la Baroqiére ve Seyahatnamesi (1432-1433), Eren Yayıncılık, İstanbul.
• Belon, P. (1555). , Les observations de plusieurs singularitez et choses memorables : trouvees en Grece, Asie, Judée, Egypte, Arabie et autres pays estrangeres ; redigées en trois livres, Steelsius, Anvers.
• Benjamin, T., & Petachia, R. (2013). Ortaçağda İki Yahudi Seyyahın İslam Dünyası Gözlemleri, (Çev: N. Aslantaş), M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul
• Bilici, Z. K. (2010). Antakya Saint Pierre Kilisesi-Bazı Tesbitler (Arazi Çalışmaları II), Ankara.
• Bourges, J. d. (1671). Wahrhaffte und eigendliche Erzehlung von der Reise des Bischofs von Beryte aus Frankreich zu Wasser und Lande nach China, Risschischen Buchladen, Leipzig.
• Canbolat, A. (2006). Hatay Türkmen Aşiretleri ve Bu Aşiretlerin İskânı (XVIII. ve XIX. Yüzyıllar), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Cassas, L. F. (1799). Voyage pittoresque de la Syrie, de la Phoenicie, de la Palaestine et de la Basse Aegypte. Paris.
• Chesneau, J. (2012). D'Aramon Seyahatnamesi. (Çev: I. Erverdi,), Dergah Yayınları, İstanbul.
• Çakar, E. (2015). "16. Yüzyılda Antakya Vakıfları (1550 Tarihli Evkaf Defterine Göre)", Vakıflar Dergisi, 9-39.
• Çelebi, M. Z. (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi,Cilt 3, (Düz: Y. D. Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Demir, R. (2016). "Diğer İnanç Sistemlerinde ve İslam’da Oruç (Karşılaştırmalı Bir Analiz)", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/42, 1784-1799.
• Demirci, K. (1998). "Hristiyanlık", TDV İslam Ansiklopedisi, 17, 328-340.
• Demirci, S., ve Demirci, A. (2009). "Asi Nehri (Hatay) Balıkçılık Yapısı", Journal of FisheriesSciences.com, 3/2, 163-168.
• Dinç, Y., ve Karagel, D. Ü. (2017). "Antakya Şehri'nin Kuruluşu ve Mekansal Gelişimi. F. Arslan içinde", Türkiye Coğrafyası Araştırmaları - Prof. Dr. Mesut Elibüyük’e Armağan (s. 571-597), Pegem Akademi, Ankara.
• Dolabani, H. (2006). Antakya Süryani Kadim (Ortodoks) Patriklerinin Özgeçmişi, (Düz: H. H. İbrahim Özcoşar & Çev: G. Akyüz), Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayını, İstanbul.
• Ebû'l-Farac, G. (1987). Ebû'l-Farac Tarihi 2, (Çev: Ö. R. Doğrul), TTK Basımevi, Ankara.
• Efe, A. (2016). "XIX. Yüzyılda Amik Gölü ve Dalyanları", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5/4, 933-954.
• Ehrenberg, J. v. (1576). Zwo Reise zum heiligen Grab : die Erste deß Edlen vesten Johansen von Ehrenberg, so er sampt andern vom Adel vnd etlichen Niderländern volbracht ... Die ander so Daniel Ecklin von Arow gethan ... Sampt einer kurtzen Beschreibung des gelobten Landts, vnd d, Apiarius, Basel.
• El-Belâzurî, A. b. (2013). Fütûhu’l-Büldân (Ülkelerin Fetihleri), (Çev: M. Fayda), Siyer Yayınları, İstanbul.
• Eldem, E., Goffman, D., ve Masters, B. (2000). Doğu İle Batı Arasında Osmanlı Kenti. Halep, İzmir, İstanbul. (Çev: S. Yalçın), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara.
• Erdem, M. (1997). "Kıpti Kilisesi Üzerine Bir Araştırma", AÜİFD, 36, 143-178.
• Erkal, M. (1991). "Arşın", TDV İslam Ansiklopedisi, 3, 411-413.
• Gerlach, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1573-1576. (Çev: T. Noyan) Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Gözler, Z. A. (2019). Clarias gariepinus Burchell, 1822 (Karabalık)’ın Asi Nehri Havzasındaki Balıkçılığının ve Bazı Biyolojik Parametrelerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sinop Üniversitesi.
• Grelot, J. (1998). İstanbul Seyahatnamesi. (Çev: M. Selen), Pera Turizm ve Ticaret A. Ş, İstanbul.
• Hoff, K. E. (1840). Geschichte der durch überlieferung nachgewiesenen natürlichen veränderungen der erdoberfläche, Teil 4, Bei Justus Perthes, Gotha.
• İbnü'l-Esir. (2016). El-Kâmil fi't-Tarih 2, Ocak Yayıncılık, İstanbul.
• İstek, G. (2019). "Haçlı Kronikleri ve Batı Kaynaklarına Göre Kutsal Mızrak Efsanesi", Tarih Okulu Dergisi, 43, 1365-1383.
• Kanar, M. (2007). "Paskalya", TDV İslam Ansikopedisi, 34, 181-182.
• Karagel, D. Ü. (2017). "İpekyolu’nda Önemli Bir Ticaret Merkezi: Antioch (Antakya) Ve Selevkia Pierria (Samandağ) Limanı", I. Uluslararası İpekyolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu (Özet Kitabı), 410-411.
• Korkmaz, H. (2007). "Kuruluşundan Günümüze Antakya'da Su", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17/1, 69-96.
• Korte, J. (1751). Reise nach de gelobten Lande, Christian Grunert, Halle.
• Lubenau, R. (2012). Reinhold Lubenau Seyahatnamesi 1. Osmanlı Ülkesinde 1587-1589, (Çev: T. Noyan), Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Lucas, P. (1715). Allerneueste Reise in Klein-Asia und Afrika, Thomas von Vierings, Hamburg.
• Mateos, U. (2019). Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). (Çev. H. D. Andreasyan), TTK Yayınları, Ankara.
• Mesudî. (2017). Murûc ez-Zeheb (Altın Bozkırlar) (4. b.), (Çev: D. A. Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Monconys, B. d. (1697). Des Herrn de Monconys ungemeine und sehr curieuse Beschreibung Seiner Jn Asien und das gelobte Land, nach Portugall, Spanien, Jtalien, in Engelland, die Niederlande und Teutschland gethanen Reisen, Andreas Zeidlern, Leipzig.
• Müller, K. O., und Welcker, F. G. (1848). Handbuch der Archäologie der Kunst, Max, Breslau.
• Pococke, R. (1754). Beschreibung des Morgenlandes und einiger anderer Länder 2. Erlangen.
• Sahillioğlu, H. (1991). "Antakya", TDV İslam Ansiklopedisi, 3, 228-232.
• Sevim, A. (2010). "Süleyman Şah I", TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 103-105.
• Seydlitz, M. v. (1584). Gründtliche Beschreibung der Wallfart nach dem heiligen Lande, Fritsch, Görlitz.
• Seyfart, F. J. (1756). Algemeine Geschichte der Erdbeben, Felßecker Verlag, Frankfurt und Leipzig.
• Tavernier, J.-B. (2010). Tavernier Seyahatnamesi, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Tournefort, J. d. (2005). Tournefort Seyahatnamesi (Çev: A. B. Tunçdoğan), Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Troilo, F. F. (1676). Orientalische Reisebeschreibung. Dresden.
• Tucher, H. (1489). Hans Tuchers Reise nach dem heiligen Lande im Jahre 1479/80.
• Türkoğlu, A. E. (2006). Geçmişte ve Günümüzde Antakya'da Hristiyanlık, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi.
• Tyrensis, W. (2016). Willermus Tyrensis'in Haçlı Kroniği. Başlangıçtan Kudüs'ün Zaptına Kadar. (Düz: E. Ayan) İstanbul: Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Valle, P. D. (1674). Der Pilgram Reiss-beschreibung in die Orientalische Laender (Bd. 4).In Verlegung Johann-Hermann Wiederholds, Genf.
• Veneto, P. (14th Century). Abbreviamen de las Estorias (begins imperfectly), or Chronologia magna, up to the death of the Emperor Henry VII.
• Wright, T. (1848). Early travels in Palestine : comprising the narritives of Arculf, Willibald, Bernhard, Saewulf, Sigurd, Benjamin of Tudela, Sir John Maundeville, de la Brocquière, and Maundrell, London.
• Yıldırım, M. (2003). "Tarihsel Süreç İçerisinde Ortodoks Hristiyanlıktaki Patrikler", Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/2, 233-250.
• Yükçü, S., ve Atağan, G. (2011). "Ortadoğu'da Zaman Tünelİnde Tİcaret", Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi 1, 86-109.
• Zedler, J. H. (1961). Grosses vollständiges Universal-Lexikon 20. Graz.
• (21. 01. 2020a). https://www.religionen-entdecken.de/eure_fragen/warum-essen-viele-christen-karfreitag-fisch-statt-fleisch
• (23. 01. 2020b). https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MRK&SectionId=STP01
• (14. 02. 2020c). http://www.theatrum.de/1171.html)