CEM SULTAN'IN TÜRKÇE DÎVÂNI'NDA ÖZGÜN BENZETME VE HAYALLER

Yıl 2020, Sayı: 40, 441 - 450, 29.06.2020

Mustafa Alkan

https://doi.org/10.30794/pausbed.691998

Öz

Cem Sultan, gerek tarihî şahsiyet olarak gerekse 15. yüzyıl Türk Edebiyatı’nın başarılı bir şairi olması hasebiyle, hem Türk tarihi hem de Türk edebiyatı araştırmacılarının ilgi odağı olmuştur. Onun Türkçe Dîvân’ı her iki alan için de önemli çıkarım ve sonuçlara ulaşılabilecek bir kaynak eserdir.
Klâsik Türk Şiiri’nde şairler sınırlı teşbih, istiâre ve hayalleri kullanarak şiirler yazmak durumunda kalmışlar; ancak büyük ve usta şairler bu sınırları zorlayarak yepyeni fikir, benzetme ve hayalleri şiir dünyasına katmayı başarmışlardır.
Makale konusunu oluşturan Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı’nda bu türden özgün söyleyişlere, orijinal teşbihlere, hayallere ziyadesiyle rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı’ndaki şaire özgü benzetme ve hayaller tespit edilip şairin bu husustaki özgünlüğünü ortaya koymak amaçlanmaktadır.
Bu çalışmada, Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı’ndaki, Klâsik Türk Şiiri’nde çokça rastlanmayan, orijinal benzetme ve hayallerin yer aldığı düşünülen beyitler tespit edilmiş, bu beyitlerdeki özgün benzetme ve hayallerin önceki yüzyıllarda yaşamış ya da şairin çağdaşı olan başka şairler tarafından kullanılıp kullanılmadığı araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cem Sultan, Türkçe Dîvân, benzetme, teşbih, hayal

Kaynakça

• AYDINLI, A. (2014). Merfû, TDV İslam Ansiklopedisi, (C.29, s.180-181), TDV Yayınları, Ankara.
• AKYOL, Y. E. (2019). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kudüs Kamame Kilisesi Üzerine Osmanlı Politikaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• AKDOĞAN, Y. Ahmedî Dîvân, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78357/ahmedi-divani.html) (05.12.2019)
• AYAN, H. (2014). Nesîmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• BATİSLAM, H. D. (2011). Divan Şairinin Benzetme Dünyasında Mısır ve Nil, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 203-210.
• BAYRAM, Y. (2018). Adlî Dîvânı (Dîvân-ı Sultân Bâyezîd-i Sânî), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215522/adli-divani.html) (05.12.2019)
• CEM SULTAN, Dîvân, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 250, 97a varak, Milli Kütüphane.
• CEM SULTAN, Dîvân, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 6890, 84b varak, Milli Kütüphane.
• CEM SULTAN, Dîvân, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 1874, 68b varak, Milli Kütüphane.
• DEVELLİOĞLU, F. (2001). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Yayınevi, Ankara.
• DOĞAN, M. N. Avnî (Fâtih) Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78360/avni-fatih-divani.html) (05.12.2019)
• ELİAÇIK, M. (2013). Bazı Belagat Kitaplarında “Teşbîh” Sanatı Hakkında Tanım Ve Tasnifler, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer, Ankara-Turkey, p. 565-581.
• ERSOYLU, İ. H. (2013). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERÜNSAL, İ. E. (1998). Muidî’nin Miftâhu’t-Teşbîh’i, The Journal Of Ottoman Studies 7-8, İstanbul, s. 215-272.
• LEVEND, A. S. (2015). Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar), Dergâh Yayınları, 2.Baskı, İstanbul.
• MANSUROĞLU, M. (1956). Ahmed Fakih Çarhname, Pulhan Matbaası, İstanbul. MENGİ, M. (1995). Mesîhî Dîvânı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• OKUR, M. (1992). Cem Sultan: Hayatı ve Şiir Dünyası, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ONAY, A. T. (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB Yayınları, İstanbul.
• ÖZYILDIRIM, A. E. (1999). Hamdullah Hamdî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78375/hamdullah-hamdi-divani.html) (05.12.2019) PALA, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• REDHOUSE, S.J.W. (1921). Turkish And English Lexicon, American Board Mission, İstanbul.
• ŞENTÜRK, A. A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1-2, OSEDAM (Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi), İstanbul.
• TARLAN, A. N. (1997). Necati Beg Divanı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• TARLAN, A. N. (2004). Şeyhî Divanını Tetkik, Akçağ Yayınları, Ankara.
• TAŞ, İ. (2017). Şeyyâd Hamza Yûsuf ve Zelîhâ [Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Sözlük], Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e kitap. (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-199893/seyyad-hamza--yusuf-ve-zeliha.html) (05.12.2019)
• TATCI, M. (1990). Yunus Emre Divânı II Tenkitli Metin, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• www.tebdiz.com (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü)
• YEŞİLÇİÇEK, V. (2001). Edebiyat Teorisi Temel Kitaplarında Teşbih Sanatı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.2, S.2, s.221-235.