Educability of The Child In Classical Turkish and Persian Literatures and Education As An Element of Exaggeration

Yıl 2021, Sayı: 43, 179 - 190, 23.03.2021

Emrullah Yakut

https://doi.org/10.30794/pausbed.697204

Öz

Gulistan and Mathnawi were the most read Persian works in the Ottoman - Turkish society and deeply affected the spiritual and mental world of the society. Gulistan mostly spread its influence through madrasahs while Mathnawi does this through Sufism institutions. These works, which can be described as founding texts in terms of the flows they evoke in society and literature, have a didactic nature. In addition, both authors' discussions of naturalist and educator views on education in their works provide valuable data in terms of determining the education understanding of the period. The fact that Sâdî-i Şîrâzî is also an educator makes these views more important.
In this article, after revealing the views on education in Gulistan and Mathnawi, it is determined in what direction this issue is manifested in the classical Turkish and Persian poetry and how education turns into an element of exaggeration in the poem as a result of these opinions about education.

Anahtar Kelimeler

Divan Poetry, Mathnawi, Golestan, Education, Child Education

Klasik Türk Ve Fars Edebiyatlarında Çocuğun Eğitilebilirliği Ve Bir Mübalağa Unsuru Olarak Terbiye

Öz

Gülistân ve Mesnevî Osmanlı – Türk toplumunda en çok okunan Farsça eserler olmuş, toplumun ruh ve zihin dünyasını derinden etkilemiştir. Gülistân daha ziyade medreseler üzerinden, Mesnevî ise tasavvuf müesseseleri vasıtasıyla tesirini yaymıştır. Gerek toplumda ve gerekse edebiyatta uyandırdığı akisler itibariyle kurucu metin olarak nitelendirilebilecek bu eserler didaktik bir mahiyete sahiptir. Bunun yanı sıra her iki müellifin eserlerinde eğitime dair doğacı ve yetiştirmeci görüşleri tartışmaları dönemin eğitim anlayışının tespiti açısından değerli veriler sunar. Sâdî-i Şîrâzî’nin aynı zamanda bir eğitimci olması bu görüşleri daha önemli kılmaktadır.
Bu makalede Gülistân ve Mesnevî’deki eğitime dair görüşler ortaya konulduktan sonra klasik Türk ve Fars şiirinde bu meselenin ne yönde tezahür ettiği tespit edilmekte ve eğitim hakkındaki bu kanaatlerin bir neticesi olarak terbiyenin şiirde nasıl bir mübalağa unsuruna dönüştüğü ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Mesnevî, Gülistan, Eğitim, Çocuk Eğitimi

Kaynakça

• Akkuş, M. (1993). Nef'î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akyüz, Y. (1969). Sadi'nin eğitimsel görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 73-82.
• Aydemir, Y. (1999). Behiştî: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Divanı'nın Tenkidli Metni (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Aydemir, Y., & Çeltik, H. (2017). Selânikli Meşhûrî Dîvânı. Ocak 26, 2020 tarihinde TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-Kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196428/selanikli-meshuri-divani.html adresinden alındı
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı. İstanbul: M.E.B.
• Ceyhan, S. (2004). Mesnevî. Ocak 20, 2020 tarihinde TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/mesnevi--mevlana adresinden alındı
• Ceylan, Ö. (2003). Asaf Divanı: Hânedanda Bir Âsi. Ankara: Akçağ.
• Derdiyok, İ. Ç. (2005). Hâlet Efendi Divançesi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Doğan, M. N. (2011). Eski Şiirin Bahçesinde (5. b.). İstanbul: Yelkenli.
• Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Kültür Yayınları.
• Ferîdî. (2019). Tercüme-i Dîvân-ı Hâfız (Cilt I). (E. Yakut, Dü.) İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Gövsa, İ. A. (1925). Terbiye Nokta-i Nazarından Gülistan. Tedrisat(64), 67-81.
• İpekten, H. (1974). Karamanlı Nizâmî: Hayatı, Edebî Kişili ve Dîvânı. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Karahan, A. (2006). Nâbî. 2019 tarihinde TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/nabi adresinden alındı
• Kasır, H. A. (1990). Esrar Dede / Hayatı, Edebi Kişliği ve Divanının Karşılaştırmalı Metni (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi SBE.
• Kaya, B. A. (1996). Azmîzâde Haletî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı'nın Tenkitli Metni (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Kazan, Ş. (2003). Üsküdarlı Sırrî: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Divanı, Tenkitli Metin-İnceleme (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Kırbıyık, M. (2017). Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı
• Mevlânâ, C. M. (2007). Mesnevî-i Ma'nevî. (A. Karaismailoğlu, & D. Örs, Dü) Ankara: Akçağ.
• Okçu, N. (tarih yok). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr adresinden alındı
• Özbek, A. (2000). Câzim Divanı (Edisyon Kritik-inceleme) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, M. (1999). Neccâr-zâde Rızâ Divânı' nın Edisyon Kritiği (Yüksek Lisans Tezi). Afyon: Kocatepe Üniversitesi SBE.
• Sâdî. (1980). Bostan ve Gülistan Tercümesi. (R. K. Bilge, Çev.) İstanbul: Meram.
• Sûdî, B. (1857). Şerh-İ Dîvân-I Hâfız-I Şirâzî. İstanbul: Matbaa-İ Âmire.
• Tatçı, M. (1997). Yunus Emre Dîvânı. İstanbul: MEB Yayınları.
• Tebrîzî, S. (1383). Dîvân-ı Sâib-i Tebrîzî (Cilt I). (C. Mansûr, Dü.) Tahran: Nigâh.
• Turan, L. (1998). Yenişehirli Ayni Bey Diyanı’nı Tahlili (Tenkitli Metin) Encümen-i Şuara ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş (Yayımlanmamış Doktora Tezi b.). Erzurum: Erzurum Atatürk Üniversitesi.
• Üst, S. (2012). Edirneli Nazmî Dîvânı. 5 8, 2017 tarihinde T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10604,edirneli-nazmi-divani-sayfa-1-1989pdf.pdf?0 adresinden alındı
• Yakut, E. (2008). Sâib-i Tebrizî Divanı Şerhi'nin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazar, S. (2006). Seyyid Şerîfî Mehmed Efendî; Hayatı, Divanı ve Hilyesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.