WAS THE IRRATIONAL MANAGEMENT SYSTEM WHY THE OTTOMAN DID NOT ADOPT CAPITALISM?

Yıl 2021, Sayı: 44, 15 - 25, 23.05.2021

Ahmet Yavuz Çamlı

https://doi.org/10.30794/pausbed.790534

Öz

Western societies achieve unprecedented economic growth in the 19th century. On the other hand, The Ottomans become a state in which economic, political and financial crises have become chronic. Western societies make an economic leap by successfully internalizing modern capitalism. The Ottomans resisted maintaining their traditional mentality. It is claimed that the idea of irrational management lies behind the Ottoman not transitioning to capitalism. According to Weber, this irrational rule of the Ottoman State is expressed in patrimonialism. This study aims to search for the reason why the Ottomans did not transition to capitalism. Was the Ottoman understanding of management irrational as claimed? According to the result, the Ottoman State never wanted to convert to capitalism. The management thought of the Ottomans originated from Islamic law. Considering the management principles, it can be argued that the Ottoman State had a unique rational mindset.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Management, Patrimonialism, Weber, Capitalism, Rationality

OSMANLI’NIN KAPİTALİZMİ BENİMSEMEMESİNİN NEDENİ İRRASYONEL YÖNETİM SİSTEMİ MİYDİ?

Öz

Batı toplumları, 19. yüzyılda daha önce görülmemiş bir ekonomik büyüme gerçekleştirirler. Osmanlı ise bu süreçte iktisadi, siyasi ve mali buhranların adeta kronikleştiği bir devlet haline gelir. Batı toplumları modern kapitalizmi başarılı bir şekilde içselleştirerek ekonomik sıçrama yapar. Osmanlı ise geleneksel zihniyetini korumak için direniş gösterir. Osmanlı’nın kapitalizme geçiş yapmamasının arka planında irrasyonel yönetim düşüncesinin bulunduğu öne sürülür. Weber’e göre Osmanlı’nın bu irrasyonel yönetimi patrimonyalizmle ifade edilir. Bu çalışmanın amacı ise Osmanlı’nın kapitalizme geçiş yapmamasının nedenini araştırmaktır. İddia edildiği üzere Osmanlı’nın yönetim anlayışı akıl dışı mıydı? Elde edilen sonuca göre Osmanlı hiçbir zaman kapitalizme geçmek istememiştir. Zira Osmanlı’nın yönetim düşüncesi İslam hukuku kaynaklıdır. Yönetim ilke ve değerleri, kapitalizmin özünde bulunan kapitalist değerlerle karşıtlık içermektedir. Yönetim ilkelerine bakıldığında Osmanlı’nın kendine özgü rasyonel bir düşünce yapısına sahip olduğu öne sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Yönetimi, Patrimonyalizm, Weber, Kapitalizm, Rasyonellik

Kaynakça

• Abdurrahman Şeref Efendi. (1985). Tarih Musahabeleri, (Sad. E. Koray), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Akdağ, M. (1977). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 1243-1453, Cilt: 1, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 1. Kitap, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Albayrak, S. (t.y.). Budin Kanunnamesi ve Osmanlı Toprak Meselesi, Y.y.: Y.y.
• Aristotle. (2011). Aristotle's Nicomachean Ethics, (Çev. R. C. Bartlett ve S. D. Collins), The University of Chicago Press, Chicago.
• Armağan, S. (1992). İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve İlaveler Yapılmış İkinci Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Arık, F. Ş. (1997). “Osmanlılar’da Kadılık Müessesesi” OTAM, 8, 2-71.
• Atay, H. (1974), Farabi’nin Üç Eseri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Aydın, M. A. (2017). Türk Hukuk Tarihi, 14. Basım, Beta Yayınları, İstanbul.
• Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yayınları, İstanbul.
• Bayındır, A. (2015). İslam Muhakeme Hukuku, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Bilmen, Ö. N. (t.y.). Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye, Kamusu, Birinci Cilt, Bilmen Yayınevi, İstanbul.
• Curtis, M. (2009). Orientalism and Islam, European Thinkers on Oriental Despotism in Middle East and India, Cambridge University Press, Cambridge.
• Demir, F. (1981). İslam Hukukunda Mülkiyet ve Servet Dağılımı, İlmi Yayınlar, Y.y.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi, İlgili Maddeler. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Duran, B. (1999). Osmanlı Akılcılığı: İslam Tarihinin Konjonktürel Değişimi-3, Nesil Basım Yayın, İstanbul.
• Durant, W. (1978). Medeniyetin Temelleri, (Çev. N. Muallimoğlu), Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Duverger, M. (1975). Siyaset Sosyolojisi, (Çev. Ş. Tekeli), Varlık Yayınları, İstanbul.
• Ebu Yusuf. (1973). Kitabü’l-Haraç, (Çev. A. Özek), İkinci Baskı, Özek Yayınları, İstanbul.
• Gelibolulu Mustafa Ali. (1975). Meva’idü’n-Nefais fi Kava’idi’l-Mecalis: 16. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunda Gelenekler-Görenekler ve Sosyal Hayat, (Çev. C. Yener, Hünkar Yayınevi, İstanbul.
• Genç, M. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, 8. Basım, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Hoca Sadettin Efendi. (1979). Tacü’t-Tevarih 3, (Yal. İ. Parmaksızoğlu), Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2015). Devlet-i’Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, 55. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. vd. (2015b). Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak: Kuruluş, (Ed. E. Ayla), Hayy Kitap, İstanbul.
• İnalcık, H. (2010). Osmanlılar: Fütühat, İmparatorluk, Avrupa İle İlişkiler, Timaş Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (1965). “Adaletnameler”, Belgeler, 2/3-4, 49-93.
• Kaku, M. (2014). Geleceğin Fiziği, (Çev. H. Oymak ve Y. S. Oymak), ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları, Ankara.
• Karal, E. Z. (1970). Osmanlı Tarihi: Nizam-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), V. Cilt, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Karaman, H. (2013). Fıkıh Usulü: İslam Hukukunun Kaynakları, Metodu ve Felsefesi, 11. Baskı, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Karaman, H. (1984). Ana hatlarıyla İslam Hukuku 1: Giriş ve Amme Hukuku, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Karpat, K. H. (2002). Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays, Brill, Leiden; Boston; Köln.
• Kınalızâde Ali Efendi. (t.y.). Devlet ve Aile Ahlakı. (Haz. A. Kahraman), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
• Koçi Bey. (1985). Koçi Bey Risalesi. (Sad. Z. Danışman), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Mardin, Ş. (1982), İdeoloji, 2. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Muhammed Ebu Zehra. (1986). Tarih Boyunca İslam Hukuk Okulları ve Sekiz Büyük İmam, (Çev. İ. E. Dal), Cilt. 1, İhya Yayınları, İstanbul.
• Nizamülmülk. (1981). Siyasetname, (Çev. N. Bayburtlugil), Dergah Yayınları, İstanbul.
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, 3. Baskı, Cedit Neşriyat, Ankara.
• Ortaylı, İ. (1994). Osmanlı Devleti’nde Kadı. Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Ortaylı, İ. (1976). “Osmanlı Kadısı’nın Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, 9/1, 95-107.
• Pamuk, Ş. (2017). Türkiye’nin 200 yıllık İktisadi Tarihi, VII. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Pamuk, Ş. (2014). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları: Seçme Eserleri I, V. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Sahih-i Buhârî. (t.y.). Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, (Müt. K. Miras, Beşinci Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Seignobos, C. (1960), Avrupa Milletlerinin Mukayeseli Tarihi, (Çev. S. Tiryakioğlu), Varlık Yayınları, İstanbul.
• Serahsi. (2011). Mebsut, (Ed. M. C. Akşit), Cilt: 10, Gümüş Ev Yayıncılık, İstanbul.
• Tabakoğlu, A. (2013). İslâm İktisadına Giriş, 3. Baskı, Dergah Yayınları, İstanbul. Tabakoğlu, A. (1999). Osmanlı Mali Yapısının Ana Hatları, Osmanlı 3 (125-135), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Toynbee, A. J. (2004), Uygarlık Yargılanıyor, (Çev. K. Yargıcı ve A. M. Yaman), Örgün Yayınevi, İstanbul.
• Turner, B. S. (1997). Max Weber ve İslam, (Çev. Y. Aktay), İkinci Baskı, Vadi Yayınları, Ankara.
• Tursun Bey. (t.y.). Fatih’in Tarihi: Tarih-i Ebul Feth, (Haz. A. Tezbaşar), y.y., y.y..
• Uzunçarşılı, İ. H. (1973). Osmanlı Tarihi: II. Selim’in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar, C. III. I. Kısım, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1972). Osmanlı Tarihi, C. 1, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1941). “Tuğra ve Pençeler ile Ferman ve Buyruldulara Dair”, Belleten, 5/17-18, 101-157.
• Wallerstein, I. Ve Tabak, F. (1999). Osmanlı İmparatorluğu, Akdeniz ve Avrupa Dünya
• Ekonomisi (1560-1800). Osmanlı 3 (202-209). Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Weber, M. (2012). Ekonomi & Toplum, Cilt: 1, Yarın Yayınları, İstanbul.
• Weber, M. (1978). Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, (Ed. G. Roth ve C. Wittich), University of California Press, California.