AHMED-İ RIDVÂN DİVANI’NDA BİR KASİDEDE AÇAN ANTALYA ÇİĞDEMİ

Yıl 2021, Sayı: 44, 225 - 235, 23.05.2021

Kamile Çetin , Melek Dikmen

https://doi.org/10.30794/pausbed.793381

Öz

İnsan, sanat ve estetik denildiğinde ilk akla gelen unsurlardan biri de, şüphesiz sahip oldukları türlü güzellikleriyle dünyanın süsü durumundaki çiçeklerdir. Birbirinden güzel renk, şekil ve kokularıyla sanatın her dalına malzeme olan çiçekler, elbette edebî eserlerde de söz konusu edilmiştir. Bu bağlamda, şiirlerinden iyi birer tabiat gözlemcisi oldukları anlaşılan Klâsik Türk şairleri de, eserlerinde çiçeklere geniş şekilde yer vermişlerdir. Bahsi geçen şiir geleneğine mensup şairler, edebî sanatlardan da yararlanarak, kendi görüş kabiliyetlerini sanatkâr kudretleriyle birleştirmiş ve şiirlerinde âdeta rengârenk birer çiçek bahçesi ortaya koymuşlardır.
Bildiride, XVI. asır Klâsik Türk şairlerinden olan Ahmed-i Rıdvân Divanı’nda yer alan “çiğdem” redifli kaside üzerinde durulacaktır. Kendi ifadelerinden anlaşıldığı üzere şair, aynı zamanda bir sancak beyi olup Hamid ve Teke sancaklarında görev yapmıştır. Dolayısıyla, Klâsik Türk Şiiri’nde az rastlanan bir çiçek durumundaki çiğdemin onun bir kasidesinde redif olarak kullanılması, Ahmed-i Rıdvân’ın bu şiirinde, vazifesi esnasında gördüğü ve endemik bir tür olan Antalya çiğdeminden söz ettiğini akla getirmektedir. Şairin, bahsi geçen kasidesinde çiğdemin bir çiçek olarak nasıl tasvir edildiği, konu olduğu çağrışımlar, tasavvur ve tahayyüller üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed-i Rıdvân, Divan, Klâsik Türk Şiiri

Kaynakça

• Açıl, B. (2015) “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı 5, s. 1-28.
• Atasoy, N. (2002). Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahar ve Çiçek, Aygaz Yayınları, İstanbul.
• Avcı, İ. (2013). Türk Edebiyatında İskendernâmeler ve Ahmed-i Rıdvân’ın İskendernâme’si, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Aypay, İ. (2005). “Klâsik Türk Şiirinde Nevruzun İşlenişi”, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Afyon, 7/2, s. 1-12.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Lugati, Kubbealtı Neşriyat, II. Baskı, İstanbul.
• Bahadır, S. C. (2013). Divan Edebiyatında Şarap ve Şarapla İlgili Unsurlar, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Bayram, Y. (2007). “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2/4, s. 209-219.
• Ceylan, Ö. (2005). “Taşranın Altın Çiçeği Safran”, Osmanlı Araştırmaları (The Journal Of Ottoman Studies) Prof. Dr. Mehmed ÇAVUŞOĞLU’na Armağan-II, İstanbul, XXVI, s. 147-162.
• Çeltik, H. (2011). Ahmed-i Rıdvân Divanı, Bizim Büro Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti. Yayınları, Ankara.
• Çetin K. ve Dikmen M. (2018). “Sünbülzâde Vehbî Divanı’nda Rediften Açan Hoş Kokulu Çiçek: Sünbül”, Sünbülzâde Vehbî Kitabı, Kahramanmaraş: Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kahramanmaraş, s. 160-175.
• Çulhaoğlu, G. (2002). Şeyhi’nin Hüsrev ü Şirin Mesnevisindeki Aşk İlişkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, M. N. (2008). “Divan Şiirinde “Şarap” Metaforları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, 38/38, s. 68-86.
• Dölen E. ve Demirbağ Usta, Ç.. (2011). “Türkiye’de Eczacılık Doktoralarının Başlaması ve 1983 Öncesinde İstanbul Üniversitesi’nde Yapılan Eczacılık Doktoraları”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XII/2, s. 23-80. https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/3C0E217B7C584116BD69C6AFD237B59B?doi=,
• Duran, R. (1997). “Türk Süsleme Sanatlarının Ortak Motifi Nevruz Çiçeği”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İzmir, II, s. 125-171.
• Gelibolulu Mustafa Âlî. (1978). Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyâfet Sofraları (Mevâidü’n-Nefâis Fî Kavâidi’l-Mecâlis), (Haz.: Orhan Şaik Gökyay), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
• Hacıeminoğlu, N. (1999). “Hüsrev ü Şîrîn”, TDVİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. 19, İstanbul, s. 56.
• Karaköse, S. (2008). “Eski Türk Edebiyatında Nevrûz ve Nevrûzla İlgili Unsurlara Genel Bir Bakış”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, 23, s. 171-187.
• Karaoğlu, K. (2019). TRT Repertuvarında Bulunan Sivas Türkülerinin Makam-Ayak, Tür ve Usul Yönünden İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Kayabaşı, B. (2010). “Divan Şiirinin Tabiat Algısı ve Hüsn-i Ta’lîl Sanatı”, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu Kitabı, Ankara, s. 393-396.
• Kınalızâde Hasan Çelebi. (1989). Tezkiretü’ş-Şuarâ, Haz. İbrahim Kutluk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Koç, H. (2018). “Ahmed-i Rıdvân’ın Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), 5/12, s. 9-31.
• Koyuncu, Z. (2019). “Ahlât-ı Erbaa/Humoral Patoloji Teorisi Ve Divan Şiirinde Hakkânî Örneğinde İşlenişi”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], 5/10, s. 75-97.
• Kutlar, F. S. ve Öztekin, Ö. (2006). “Divan Şiirinde Çiçeklere Dair”, II. Uluslararası Gölbaşı Göller-Andezit ve Sevgi Çiçeği Festivali, Editör: Ayşe Boşgelmez, Ankara, s. 601-627.
• Levend, A. S. (1951). “Ahmed Rıdvân’ın İskender-nâmesi”, Türk Dili, S. 3, s. 23-31.
• Özkan, M. (1999). “Hüsrev ü Şîrîn”, TDVİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. 19, İstanbul, s. 56-57.
• Öztürk, K. (2019). Şarkışla Yöresi Kadın Ağzı Türkü Yakma ve Söyleme Gelenekleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB. Yayınları, c. II, İstanbul.
• Savran, Ö. “Ahmed-i Rıdvân”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6334 (Erişim Tarihi: 14.02.2020).
• Sehî Beg. (2017). Heşt Bihişt, (Haz. Halûk İpekten-Günay Kut, Mustafa İsen-Hüseyin Ayan-Turgut Karabey), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=3549B7C5393D9AFDA578BD859A7813B5BE8676123DD684051980F6ECB3EE4377 (Erişim Tarihi: 28.04.2020).
• Şemseddin Sâmî. (1306). Kâmûsu’l-A’lâm Tıpkıbasım, Mihran Matbaası, c. I, İstanbul.
• Şentürk, A. A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu, I-III, OSEDAM Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• Tavukçu, O. K. Ahmed Rıdvân’ın Hüsrev ü Şîrîn Mesnevîsi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78414/ahmed-ridvan---husrev-u-sirin.html, (Erişim tarihi: 14.02.2020).
• Turan, M. (2019). “XIV ve XV. Yüzyıl Divanlarında “Koku” Kavramı Etrafında Oluşan Benzetme ve Hayal Dünyalarına Bakış”, SUTAD, S. 45, s. 251-272.
• Turhan B. (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
• Ünver, İ. (1989). “Ahmed Rıdvân”, TDVİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. 2, s. 123-124.
• Ünver, İ. (1989). “Ahmed-i Rıdvân”, Belleten, Ankara, L/196, s. 73-125, http://isamveri.org/pdfdrg/D00137/1986_196/1986_196_UNVERI.pdf (Erişim Tarihi: 25.08.202).
• Yıldırım, A. (2004). “İslamın Tabiat Anlayışı ve Divan Şiirine Yansımaları”, İlmî Araştırmalar, İstanbul, s. 155-173.
• Yılmaz, N. (2006). Ahmed-i Rıdvân ve Rıdvâniye’si, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, N. (2006). Ahmed-i Rıdvân Rıdvâniyye, İnceleme-Metin-Dizin, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10668,ahmed-i-ridvan-ridvaniyyepdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 18.02.2020).