GÜLFEM HATUN CAMİİ VE ONARIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Sayı: 44, 419 - 432, 23.05.2021

Zeynep Emel Ekim

https://doi.org/10.30794/pausbed.866614

Öz

Üsküdar denilince, bu semti imar etmek için birçok anıt eser bırakan hanım sultanlardan, Kösem Sultan, Mihrimah Sultan, Atik Valide Sultan ve Gülnuş Emetullah Sultan akla gelmektedir. Bu hanım sultanlardan biri de tarihimizde hayır ile yâd ettiğimiz Gülfem Hatun’dur. Üsküdar’da yaptırmış olduğu Gülfem Hatun Camii, Üsküdar’ın en eski camilerinden biridir.
Geçirdiği yangın sonrası 19. yüzyılda onarıldığı tamir kitabesinden anlaşılan Gülfem Hatun Camii, son yıllarda geçirmiş olduğu bilinçsiz ve izinsiz tadilatlarla özgünlüğünü yitirmiştir. Bu çalışmada farklı dönemlerde geçirdiği onarımlar ve müdahaleler sonucu caminin mekansal değişiklikleri ve tarihi dokusuna verilen zarar anlatılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın literatüre katkısı, bugüne kadar Gülfem Hatun’un hayratları ve Gülfem Hatun Camii’nin tarihçesi konusunda yapılmış araştırmalara ilave olarak, söz konusu yapının mevcut durumunu belgelemek, bozulmalarını saptamak, bilgi ve belgelerin analiz edilip değerlendirilmesi doğrultusunda yapının özgün kriterlerini belirlemek olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Üsküdar, Gülfem Hatun Camii, Tadilatlar, , Koruma sorunları

AN EVALUATION OF PRINCESS GÜLFEM MOSQUE AND ITS RESTORATIONS

Öz

When Üsküdar is mentioned, the sultans who left many monuments to develop this district, Kösem Sultan, Mihrimah Sultan, Atik Valide Sultan and Gülnuş Emetullah Sultan come to mind. And one of these lady sultans is Gülfem Hatun, whom we remember with her with charities. Gülfem Hatun Mosque, built in Üsküdar, is one of the oldest mosques in Üsküdar.
The Gülfem Hatun Mosque, as is understood from the repair inscription, was repaired in the 19th century after a fire. Unfortunately, it has lost its originality with unconscious and unauthorized renovations during recent years. In this study, we tried to explain the changes the mosque has undergone a result of the repairs and interventions in different periods and the damage given to the historical texture. The contribution of this study to the literature will be to document the current situation of the building, to determine its deteriorations, to determine the original criteria of the building in line with the analysis and evaluation of the information and documents, in addition to the researches made on the charities of Gülfem Hatun and the history of Gülfem Hatun Mosque.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Üsküdar,, Gülfem Hatun Mosque, Repairs, Protection problems

Kaynakça

• Altınay, A. R. (2000). Kadınlar Saltanatı 1, (Haz. İbrahim Delioğlu), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Ayvansarâyî Hüseyîn Efendi (2001). Hadîkatü’l-Cevâmi‘, (Haz. Ahmed Nezih Galitekin), İşaret Yayınları, İstanbul.
• Çeçener, H. B. (2008). Üsküdar Anıları, Eski Üsküdar Yaşantısından Kesitler, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Eyice, S. (1996). “Gülfem Hatun Camii”. İslam Ansiklopedisi. C. 14. 238- 239.
• Haskan, M. N. (2001a). “Gülfem Hatun Camii”. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. C. 1, 200- 204.
• Haskan, M. N. (2001b). “Gülfem Hatun Türbesi”. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. C. 2, 554- 555. İnal, İ. M. K. (1988). Son Asır Türk Şairleri, C. 3, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Güler, N. (2008). 16. Yüzyılda Üsküdar’da Gülfem Hatun Mahallesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi.
• Kolağası Mehmet Râ’if (1996). Mir’ât-ı İstanbul-Asya Yakası, (Haz. Günay Kut ve Hatice Aynur), C. 1, Çelik Gülersoy Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Konyalı, İ. H. (1976). Âbideleri ve Kitâbeleriyle Üsküdar Tarihi. C.1, Türkiye Yeşilay Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
• Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmânî. C. 2. (Haz. Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Mert, T. (2005). “Azîz Mahmud Hüdayî Şeyhi Mehmed Rûşen Efendi”. Azîz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri, C.II, Üsküdar Belediyesi Yayınları, 255-266.
• Okçuoğlu, T. (1994). “Gülfem Hatun Camii”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 3, 438.
• Öz, T. (1987). İstanbul Camileri. C.2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özcan, T. (2003). Osmanlı Para Vakıfları: Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özcan, T. (2007). “Üsküdar’da Bir Saraylı: Gülfem Hatun ve Vakıfları”. Üsküdar Sempozyumu IV Bildirileri, C.II. Üsküdar Belediyesi Yayınları, 217-228.
• Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan ile İlgili Tarihi Yazmalar-Belgeler. Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Şahin, H. (2015). “Karaca Ahmed Üzerine Yapılan Çalışmalara Dair Bir Literatür Değerlendirmesi”. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VIII Bildirileri, C.III, Üsküdar Belediyesi Yayınları, 61-77.
• Şener, S. (2007). “Üsküdar’da Zaman Perspektifi İçinde İnsan ve Kültür Dinamizmi”. Üsküdar Sempozyumu IV Bildirileri, C.II, Üsküdar Belediyesi Yayınları, 31-44.
• Uluçay, M. Ç. (1980). Padişahların Kadınları ve Kızları. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Zıllîoğlu, M. (1969). Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi. C.1, (Türkçeleştiren: Zuhuri Danışman), Zuhuri Danışman Yayınları, İstanbul.