A CATEGORIZATION STUDY ABOUT SOCIAL MOVEMENTS IN REPUBLICAN PERIOD OF TURKEY

Yıl 2021, Sayı: 45, 143 - 160, 26.07.2021

Emre Aydilek

https://doi.org/10.30794/pausbed.766259

Öz

Social movements are the phenomena that we can observe from the first periods of history to today. However, the importance, roles, and popularity of these movements have increased recently, and their administrative-political-economic processes have turned into decisive phenomena. The first social movements were of a class nature such as workers and slave revolts, but in the post-1960 period, there were more goal-aim-quality transformations such as anti-globalization, identity, lifestyles, and new claims. While some opinions in the literature on social movements affirm this concept, some approaches look at it critically. In some theoretical propositions, social movements are seen as unconscious crowds, while in others they are explained as the rational preferences of individuals. In this study, after the concept of social movement is put forward conceptually and theoretically, important social movements in the history of the republic are classified according to certain criteria by selecting a sample.
The distinctive feature of this study is that it categorizes social movements in the history of the Republic within certain parameters (such as the structure of the masses, the nature of the movement, whether it is violent or not). In the current literature, no classification has been found to present a general framework at the local and macro level. Thus, a solution that will satisfy both the masses and the state against new social movements that may occur in the future will be obtained and an important guide will be provided to guide decision-makers. These are the most likely contribution of the study to the literature on social movements.

Anahtar Kelimeler

Social Movements, The Crowds, Period of Republic in Turkey

CUMHURİYET DÖNEMİ TOPLUMSAL HAREKETLERİ ÜZERİNE BİR DERLEME/KATEGORİZE ETME ÇALIŞMASI

Öz

Toplumsal hareketler, tarihin ilk dönemlerinden bugüne gözlemlediğimiz olgular olsa da, yakın tarihteki önem, rol ve popülerlikleri artmış, yönetsel-politik-ekonomik süreçleri belirleyici fenomenlere dönüşmüştür. İlk toplumsal hareketler, işçi ve köle isyanları gibi sınıfsal nitelikteyken, 1960 sonrası dönemde daha çok küreselleşme karşıtlığı, kimlik, yaşam tarzları ve yeni hak talepleri gibi amaç-hedef-nitelik dönüşümleri yaşanmıştır. Toplumsal hareketler üzerine oluşan literatürde, bir kısım görüşler kavramı olumlarken, bir kısım yaklaşım eleştirel bakar. Bazı kuramsal önermelerde toplumsal hareketler bilinç-dışı kalabalıklar olarak görülürken, bazılarında bireylerin rasyonel tercihleri olarak açıklanır. Bu çalışmada, toplumsal hareket olgusu, kavramsal ve kuramsal açıdan açıklanmış, Cumhuriyet tarihindeki önemli toplumsal hareketler örneklem seçilerek, belirli kriterler üzerinden tasnif edilmiştir.
Bu çalışmanın özgün yanı, Cumhuriyet tarihindeki toplumsal hareketleri belirli parametreler (kitlelerin yapısı, hareketin niteliği, hedefe ulaşma düzeyi gibi) dâhilinde kategorize etmesidir. Mevcut literatürde, yerel ve makro düzeyde genel çerçeve sunacak bir tasnife rastlanmamıştır. Gelecekte oluşabilecek yeni toplumsal hareketlere karşı hem kitleleri hem de devleti karşılıklı olarak tatmin edecek bir çözüm elde etme ve karar alıcılara yol gösterme yolunda önemli bir rehber sunma perspektifi, çalışmanın toplumsal hareket üzerine oluşmuş literatüre en olası katkısı olarak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Hareketler, Kitleler, Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• Akınhay, O (2013). Gezi Ruhu: Bir İsyanın Halesi, Agora Kitaplığı, İstanbul.
• Alpman, P. (2014). “Toplumsal Hareketler Tartışması İçin Kısa Bir Giriş”, Yurt ve Dünya, 3(4), 19-25.
• Aydilek, E. (2019). Osmanlı’dan Günümüze Kamu Güvenlik Yönetiminde Dönüşüm. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). AİBÜ.
• Aysel, N. (2009). Yönetsel Alanda Değişimler ve Devrim Hareketlerine Karşı Gerici Tepkiler “Serbest Cumhuriyet Fırkası – Menemen Olayı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 44, 581-625.
• Bauman, Z. (2017). Yasa Koyucular ile Yorumcular, (Çev. K. Atakay), Metis Yayınları, İstanbul.
• Bulut, Ç. K. (2014). “Yeni Toplumsal Hareket Tartışmalarında Amerikan Ekolü: Kaynak Mobilizasyonu ve Siyasi Fırsat Yaklaşımları”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 39, 48-67.
• Camus, A. (1985). Başkaldıran İnsan, (Çev. T. Yücel), Kuzey Yayınları, Ankara.
• Cohen, J. (1999). “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Coşkun, M. K. (2007). Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler, Dipnot Yayınları, Ankara.
• Çağatay, N. (1972). Türkiye’de Gerici Eylemler, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Çayır, K. (1999). “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Çetinkaya, D. (2014). Toplumsal Hareketler, Tarih Teori ve Deneyim, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Çımrın, F. (2009). Küreselleşme Sürecinde Sosyal Bir Hareket Olarak Karşı Küreselleşme Hareketleri/Türkiye Sosyal Forumu Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi.
• Demir, K. (2017). “Etnik Ayrılıkçı Radikalleşme: PKK”. file:///C:/Users/dytbu/Downloads/Etnik_Ayrilikci_Radikallesme_PKK.pdf%20(1).pdf (2.05.2020)
• Demiroğlu, E. T. (2014). “Yeni Toplumsal Hareketler: Bir Literatür Taraması”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1), 133-144.
• Erkilet, A. (2013). Toplumsal Yapı ve Değişme Kuramları, Hece Yayınları, Ankara.
• Foucault, M. (2016). Entellektüelin Siyasi İşlevi, (Çev. I. Ergüden vd.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Fukuyama, F. (2016). Siyasal Düzenin Kökenleri, (Çev. Ezgi Başer), Profil Yayıncılık, İstanbul.
• Giddens, A. (2002). Sosyoloji, (Haz. Cemal Güzel), Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• Görgül, E. (2018). “Türkiye’de Kamusal Alandaki Kadın Figürünün Değişimi: Olaylar, Aktörler, Mecralar”, Arredamento Mimarlık Dergisi, 324, 52-60.
• Gramsci, A. (1984). Modern Prens, (Çev. P. Esin), Birey ve Toplum Yayınları, Ankara.
• Hoffer, E. (2010). Kesin İnançlılar, (Çev. E. Günur), Platofilm Yayınları, İstanbul.
• Işık, G. (2011). Toplumsal Hareketler. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Koçak, C. (1989). “Siyasal Tarih (1923-50)”. Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, (Ed. Akşin Sina), Cem Yayınevi, , İstanbul.
• Le Bon, G. (1997). Kitleler Psikolojisi, (Haz. Yunus Ender), Hayat Yayınları, İstanbul.
• Malkoç, E.S. (2013). Yeni Toplumsal Hareket Olgusu ve Türkiye’de 1980 Sonrası Yeni Toplumsal Hareketler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi
• Marks, K. (2016). Louis Bonapart'in 18 Brumaire'i, (Çev. E. Özalp), Yordam Kitap, İstanbul.
• Meydan, S. (2010). Cumhuriyet Tarihi Yalanları 2, İnkılap Yayınevi, İstanbul.
• Offie, C. (1999). Yeni Toplumsal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması. Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Özdemir, H. (1989). “Siyasal Tarih (1960-80)”. Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980. (Ed. Akşin Sina). Cem Yayınevi, İstanbul.
• Parlak, B. (2011). Kamu Yönetimi Sözlüğü, MKM Yayıncılık, Bursa.
• Rawls, J. (1997). Kamu Vicdanına Çağrı - Sivil İtaatsizlik, (Çev. Y. Coşar). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Saydam, T. (2017). “Roma Cumhuriyetinde Kölelik: Spartaküs Örneği”, Journal of Social Sciences and Humanities, 1(2), 76-90.
• Sarı B. ve Tinas M. (2018). İnsanlığa ve Demokrasiye Terör Tehdidi: PKK Örneği, Polis Akademisi Yayınları, Ankara.
• Sennett, R. (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü, (Çev. S. Durak ve A. Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Tatar, T. (2013). “Yeni Toplumsal Hareketler ve Küresel Projeler”, Ortadoğu Analiz, 5(57), 10-19.
• Tekeli, Ş (-). “Türkiye’de Kadın Hareketinin Tarihi”, KA-DER, http://ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2017/12/kadin-hareketinin-tarihi-sirin-tekeli.pdf
• Touraine, A. (1999). “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Touraine, A. (2011). Birlikte Yaşayabilecek Miyiz? (Çev. O. Kunal). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Tuğsuz, N. (2014). “Madımak Raporu ve Devletin Değişen Refleksleri”. SETA Perspektif, 61, 1-4